Алғы сөз.
Қазақстан және Орталық Азияның оған жапсарлас жатқан облыстары біржола жаулап алынғаннан кейін Ресей империясының үкіметтік топтарына ұлттық шет аймақтарды басқару жүйесі туралы мәселе өткір қойылды. Әсіресе бұл проблема халқының этникалық құрамы ала құла, әлеуеметтік және экономикалық даму деңгейі әр түрлі Орталық Азия мен Қазақстан үшін ерешке күрделі болды.
XIX ғасырдың 60- жылдарының орта шеніне дейін қазақстан мен Орта Азияға қатысты мәселелерді негізінен батыс Сібір және Орынбор генерал-губернаторлары қарады. Олар «Ресей императорының өкілетті өкілдері» болды. 60- жылдардың ортасына қарай Орынбор және Батыс Сібір қазақтарын басқарудың әкімшілік жүйесіне өзгерістер енгізілді, Бөкей хандығын басқару жүйесі қайта ұйымдастырылды. Алатау округтік приказы және 1865 жылы Түркістан облысы құрылды. Бірақ бұдан басқару жүйесі күрделі өзгерістерге ұшырамады. Сондықтан басқаруды қайта ұйымдастыру жөнінде бірқатар жобалар әзірленді. Сайып келгенде, арнайы құрылған «Дала комиссиясының» жобасына артықшылық берілді.
Ол басқарудың әскери әкімшілік тұғыда ұйымдастырылуын көздеді [1;318 б.]. Малютиннің бұл көзқарастары «жоғары азаматтық басқаруды әскери бөлімнен бөлу немесе бөлмеу» туралы мәселені талқылаған кезде айқын көрінді.
ҚР ОМА мен РМӘТА-да сақталған мұрағат материалдарын негізге алғанда реформалардың басты мақсаттары мыналар болған деп қорытынды жасауға болады:
Басқаруды қайта ұйымдастыру-реформаға кейінгі кезеңмен
салыстырғанда неғұрлым тиімді әкімшілік аппарат құру және өзін-өзі қаржыландыруға тиісті жергілікті «өзін-өзі басқарудың жаңа жүйесін құру».
Аса маңызды Орта Азиялық рыноктарды басып алу, оның аса бай
өсімдігі мен минералдық ресурстарын игеру үшін және Орталық Азияға одан әрі шабуыл жасау үшін Қазақстанды патша өкіметінің базалық лагеріне айналдыру.
Әскери бөлімшелерді және шенеуніктердің орасан көп мөлшерін
ұстауға арналған шығындарды жабу үшін салық жинауды көбейту.
Қазақстан жерін мемлекеттік меншік деп жариялау-қазақ даласын одан
әрі отарлау үшін алғышарттар жасау.
Әкімшілік басқаруды жеңілдету және қазақ халқыа салық салу жүйесін
жетілдіру мақсатымен нақты әкімшілік аумақтық бөліністі айқындау және оны дамыту.
Жалпыимпериялық азаматтық және қылмыстық заңдарды қолдану.
Сот органдарының бұйрығы халықтың қарсылығын неғұрлым икемді
реттейтін және өзінің өткір жүзін олардың күресіне қарсы бағыттайтын жаңа құрылымын жасау.
Достарыңызбен бөлісу: |