Курсы және оқу семестрі: курс, семестр

• 
  әртүрлі жастағы тұрғындар тобының тамақтану тәртібіне, рационның тепе-теңдігіне және сапалық құрамына қойылатын гигиеналық талаптарды;
  
• 
  тағамдық заттар мен азық-түліктердің биологиялық жәге тағамдық құндылығы мен олардың негізгі көздерін;
  
• 
  ас мәзірін есептеу және бағалау қағидаларын.
  

• 
  ас мәзірі бойынша тамақтану рационның тепе-теңдігін және сапалық құрамын есептеуді жүргізуді;
  
• 
  энергияға және азықтық заттарға физиологиялық қажеттілігінің есептік мәліметтеріне, сонымен қатар тәуліктік энергия шығынымен сәйкестендіре отырып тамақтану рационының толыққандылығына гигиеналық баға беруді.
  

1. 
   Тиімді тамақтану, оның гигиеналық маңызы.
   
2. 
   Тамақтану тепе-теңділігі, оның гигиеналық маңызы.
   
3. 
   Әр түрлі топтағы тұрғындардың толыққанды тамақтанудың бағалау әдістері
   
4. 
   Тағамдық заттар мен энергияға қажеттілігін анықтау.
   
5. 
   Нақты тамақтануды есептік әдіспен бағалау.
   
6. 
   Ас мәзірін есептеу және бағалау әдісінтерін құрастыру қағидатары.
   

№1 топ. Нақты тамақтануды зерттеу үшін сауалнама құрастырыңыз.

№2 топ. Нақты тамақтануды зерттеудің әлеуметтік-экономикалық әдістеріне сипаттама беріңіз.

№3 топ. Мектепке дейінгі балалар мекемелерінің тамақтануын бағалау үшін ас мәзірін құрастырыңыз.

1.Кенесариев У.И., Балмахаева Р.М., Жоламанов М.Е., Алимова Н.Е. Тамақтану гигиенасы. Алматы, 2007., 144 б.

2.Неменко Б.А., Оспанова Г.К. Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы. Алматы, 1997. – 29 б.

3.Неменко Б.А. Коммуналдық гигиена. Алматы. 2004. – 277 б.

4.Гигиена: Жоғарғы оқу орындарына арналған оқулық / У.И.Кенесариев және т.б. – Алматы: 2010ж. – 656 б.

5. Торгаутов, Б.К. Жалпы гигиена: оқулық. –Шымкент: «Нұрдана –LTD», 2011. -432 бет.

6.Бектұрғанов Р.С. Жалны гигиена пәнінен тәжірибелік сабақтарға арналған нұсқаулық. - Шымкент, 2010.

Қосымша:

1.Габелев А. Неке гигиенасы: монография. –Алматы, 1992.

2.Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков : Учебник-М.: Медицина, 2001-384с.

3.Беляков В.Д. Жук Е.Г: Военная гигиена и эпидемиология -М. Медицина, 1988.

4.Трушкина Л.Ю Гигиена и экология человека: учебное пособие.4- е изд М: Проспект,2006

5.Крымская И.Г.Гигиена и основы экологии человека : учебное пособие Ростов на Дону

6.Шарманов Т.Ш.Йодный дефицит в Казахстане: состояние проблемы и пути решение : Астана, 2008

7.Барановский А.Ю.Болезни нарушение питания. Лечение и профилактика: Наука и техника , 2007

1. Гигиена / Под ред.акад.РАМН Г.И.Румянцева. – М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 2000-608с.

2. Пивоваров Ю.П., Королик В.В., и др. Гигиена и основы экологии человекав., 4-е исп. и доп.- Ростов- на Дону «Феникс», 2008-415с.

3. Гончарук Е.И. и др. Общая гигина: пропедевтика гигиены. – 2-е изд., перераб. И доп.- К.: Вища шк., 1999-652с.

1.Голубев В.В.и др. Практикум по основам педиатрии и гигиены детей дошкольного возраста.- М.: Издательский центр «Академия».2000.-200с.

2.Коммунальная гигиена/ Под.ред. К.И.Акулова, К.А.Буштуевой.-М.: Медицина,2001-607с.

3.Королев А.А. Гигиена питания.- М-.: Издательский Центр «Академия».2006-528с.

4.Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков: Учебник.-М.: Медицина.2001.-384с.

5.Неменко Б.А., Кенесариев У.И. Коммунальная гигиена- Алматы: НИЦ «Гылым», 2003.-464с.

6.Беляков В.Д., Жук Е.Г. Военная гигиена и эпидемиология.- М.: Медицина, 1988.

7.Рубина Е.А. Санитария и гигиена питания: Учебное пособие для студентов ВУЗов-М.:Издательский Центр «Академия»,2005.-288с.

1. 
   Жалпы гигиена Торғаутов Б.К – Шымкент :2009
   
2. 
   Гигиена учебник для вузов /под. ред Г.И.Румянцева – 2-е изд М:2009
   
3. 
   Мазаев В.Т.Коммунальная гигиена 1-2 часть: учебник ГЭОТАР – Медиа, 2009
   
4. 
   Справочник диетолога ,,Равновесие,,2006
   
5. 
   Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков : учебник ГЭОТАР – Медиа, 2010
   
6. 
   Гигиена труда Н.Ф.Измерова ГЭОТАР – Медиа 2008
   

1. 
   Толыққанды тамақтану және оның негізгі қағидалары туралы не айтасыз?
   
2. 
   Тамақтану жетіспеушілігіне байланысты қандай ауруларды білесіз?
   
3. 
   Артық тамақтануға байланысты қандай ауруларды білесіз?
   
4. 
   Теңдетірілген тамақтану дегеніміз не?
   
5. 
   Ересек еңбекке жарамды тұрғындардың тамақтануының физилолгиялық нормаларын өңдеу қандай факторлар негізінде қаланады?
   
6. 
   Тамақтанудың физиологиялық нормаларын қандай көрсеткіштер анықтайды?
   
7. 
   Адамның энергия шығынын қандай факторлар анықтайды?
   
8. 
   Адамның қалыпты дене салмағын есептеу қалай жүргізіледі ?
   
9. 
   Қандай патологиялық жағдайлар дұрыс тамақтанбауға байланысты болады?
   
10. 
    Дене еңбегі мен ой еңбегі кезіндегі тамақтанудың ерекшеліктері қандай?
    

1.Тағамның арнайы динамикалық энергия шығыны бір бөлігі .....негізгі алмасудың шығынын құрайды.

1. 
   10 %
   
2. 
   30 %
   
3. 
   35 %
   
4. 
   20 %
   
5. 
   15 %
   

1. 
   ағзада пластикалык материал болып табылады
   
2. 
   дәрумен синтезіне қатысады
   
3. 
   фермент алмасуына қатысады
   
4. 
   ағзаның өсу активаторы болып табылады
   
5. 
   полиқанықпаған май қышқылдарының сіңірілуне қатысады
   

1. 
   тамақта ағзаға қажетті барлық қоректік заттардың болуы
   
2. 
   жасы мен жынысына байланысты ағзаны энергетикалық тамақтанумен қамтамасыз ету
   
3. 
   тағам рационында қоректік заттардың қажетті қатынасы
   
4. 
   адамның ұлттық ерекшеліктеріне байланысты тамактанумен қамтамасыз ету
   
5. 
   тамақ қабылдаудың биологиялық ырғақпен байланысы
   

1. 
   тамақ ағзаның жасына, жынысына және алмасу урдістерінің қарқындылығына байланысты энергетикалық қажеттілікті қанағаттандыру қажет
   
2. 
   тағамның құрамында барлық қажетті қоректік заттар болуы тиіс
   
3. 
   тағам зиянсыз болуы тиіс
   
4. 
   тағам кулинарлық жолмен өңделген қоректік заттардың сіңімділігінің жоғарғы дәрежесін қамтамасыз ету керек
   
5. 
   қоректік заттардың түсуі мөлшерлік тұрғыда ғана жеткілікті емес, бір-бірінің сіңімділігін жоғарлататын белгілі бір қатынаста болуы
   

1. 
   құрамында полиқанықпаған май қышқылдарының болуымен
   
2. 
   құрамында қаныққан май қышқылдарының болуымен
   
3. 
   құрамында фосфатидтің болуы
   
4. 
   құрамында стеариннің болуы
   

1. 
   негізгі алмасу, қызметтің түрлері
   
2. 
   ой және физикалық еңбек
   
3. 
   спортпен айналысу, шынықтыру
   
4. 
   негізгі алмасу және ішкі секреция ағзаларының жұмысы
   
5. 
   физикалық еңбек
   

1. 
   4,1 ккал
   
2. 
   2 ккла
   
3. 
   6 ккал
   
4. 
   9,3 ккал
   
5. 
   1 ккал
   

1. 
   жасына, жынысына, жұмыс ауырлығы мен климаттық жағдайларға
   
2. 
   тағамның көлемі мен дәмдік сапасына
   
3. 
   тағамда ас қорыту ферменттерінің деңгейіне
   
4. 
   тағамның қүрамында дәрумендерге байланысты
   
5. 
   өндірістік зиынды факторлардың әсер ету деңгейіне
   

1. 
   таңғы ас 25% , түскі ас 35% , бесіндік ас 15% , кешкі ас 25%
   
2. 
   таңғы ас 25% , түскі ас 50% , бесіндік ас 10% , кешкі ас 15%
   
3. 
   таңғы ас 15% , түскі ас 40% , бесіндік ас 10% , кешкі ас 25%
   
4. 
   таңғы ас 20% , түскі ас 30% , бесіндік ас 20% , кешкі ас 30%
   
5. 
   таңғы ас 25% , түскі ас 55% , бесіндік ас 10% , кешкі ас 10%
   

1. 
   сыра ашытқысы, қара нан, сәбіз, алма
   
2. 
   балық майы, сары май, жұмыртқа сарысы
   
3. 
   капуста, сәбіз, картоп, шошқа бауыры
   
4. 
   картоп, күріш, арпа
   
5. 
   сары май, сүт, жидек
   

1. 
   бұлшықеттік физикалық жұмыстың сипаты және көлеміне
   
2. 
   ағзаның негізгі алмасу деңгейіне
   
3. 
   тағамның динамикалық байланысына
   
4. 
   адамның жасы мен жынысына
   
5. 
   тәулік уакытына
   

1. 
   ағзадан холестириннің шығаруына әсер етеді
   
2. 
   майда еритін дәрумендердің синтезіне қатысады
   
3. 
   қан тамырлар қабырғасының серпімділігін жоғарлатады
   
4. 
   қан тамырларқабырғасының өткізгіштігін төмендетеді
   
5. 
   капилляр сынғыштығын төмендетеді
   

1. 
   энергияның негізгі көзі болып табылады
   
2. 
   ағзаның негізгі құрылымдық элементі болып табылады
   
3. 
   пластикалық қызмет атқарады
   
4. 
   дәрумендік алмасудың көзі болып табылады
   
5. 
   ағзаның биллярлық жүйесі қызметінің бас реттегіші болып табылады
   

1. 
   пластикалық және энергетикалық
   
2. 
   ағзаның өміршеңдігі үшін қажет дәрумендердің синтезделуі
   
3. 
   ағзаны ксенобиотиктермен қамтамасыз ету
   
4. 
   аурудың алдын алу
   
5. 
   адамның рухани дамуын қамтамасыз ету
   

1. 
   таңғы ас 30%, түскі ас 45%, кешкі ас 25%
   
2. 
   таңғы ас 25%, түскі ас 50%, кешкі ас 25%
   
3. 
   таңғы ас 20%, түскі ас 60%, кешкі ас 20%
   
4. 
   таңғы ас 30%, түскі ас 65%, кешкі ас 15%
   
5. 
   таңғы ас 30%, түскі ас 55%, кешкі ас 15%
   
   
   

№ 8

• 
  негізгі азық-түліктердің (ет,балық,шұшық,сүт өнімдері) тағамдық және биологиялық құндылығын;
  
• 
  тағамдық азық - түліктердің санитарлық сараптамасының мақсатын, міндетін;
  
• 
  тағамдық азық - түліктерге санитарлық сараптама жүргізу тәртібін;
  
• 
  негізгі тағамдық азық - түліктердің қатерсіздігін бағалау әдістерін.
  

• 
  сүт және сүт өнімдері, ет, балық, шұшықтардың тағамдық және биологиялық құндылығын бағалауды;
  
• 
  негізгі тағамдық азық-түліктердің қатерсіздігін бағалаудың жедел (экспресс) әдістерін қолдануды;
  
• 
  негізгі тағамдық азық-түліктерді санитарлық сараптаудың нәтижесін бағалауды.
  

1. 
   Азық-түліктердің сараптаудың гигиеналық маңызы мен олардың түрлері.
   
2. 
   Сараптама жүргізу әдістері мен тәртібі, зертханалық және органолептикалық зерттеу әдістерінің маңызы.
   
3. 
   Зертханалық зерттеуге азық-түліктердін сынамаларын алу.
   
4. 
   Сүт және сүт өнімдерінің гигиеналық маңызы, сынама алу тәртібі, оларды сараптау.
   
5. 
   Ет және ет өнімдерінің гигиеналық маңызы, сынама алу тәртібі, оларды сараптау.
   
6. 
   Балық өнімдерінің гигиеналық маңызы, сынама алу тәртібі, оларды сараптау.
   

1. Кенесариев У.И., Балмахаева Р.М., Жоламанов М.Е., Алимова Н.Е. Тамақтану гигиенасы. Алматы, 2007., 144 б.

2. Неменко Б.А., Оспанова Г.К. Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы. Алматы, 1997. – 29 б.

3. Неменко Б.А. Коммуналдық гигиена. Алматы. 2004. – 277 б.

4. Гигиена: Жоғарғы оқу орындарына арналған оқулық / У.И.Кенесариев және т.б. – Алматы: 2010ж. – 656 б.

5. Торгаутов, Б.К. Жалпы гигиена: оқулық. –Шымкент: «Нұрдана –LTD», 2011. -432 бет.

6. Бектұрғанов Р.С. Жалны гигиена пәнінен тәжірибелік сабақтарға арналған нұсқаулық. - Шымкент, 2010.

Қосымша:

1. Габелев А. Неке гигиенасы: монография. –Алматы, 1992.

2. Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков : Учебник-М.: Медицина, 2001-384с.

3. Беляков В.Д. Жук Е.Г: Военная гигиена и эпидемиология -М. Медицина, 1988.

4.Трушкина Л.Ю Гигиена и экология человека: учебное пособие.4- е изд М: Проспект,2006

5.Крымская И.Г.Гигиена и основы экологии человека : учебное пособие Ростов на Дону

6.Шарманов Т.Ш.Йодный дефицит в Казахстане: состояние проблемы и пути решение : Астана, 2008

7.Барановский А.Ю.Болезни нарушение питания. Лечение и профилактика: Наука и техника , 2007

1. Гигиена / Под ред.акад.РАМН Г.И.Румянцева. – М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 2000-608с.

2. Пивоваров Ю.П., Королик В.В., и др. Гигиена и основы экологии человекав., 4-е исп. и доп.- Ростов- на Дону «Феникс», 2008-415с.

3. Гончарук Е.И. и др. Общая гигина: пропедевтика гигиены. – 2-е изд., перераб. И доп.- К.: Вища шк., 1999-652с.

1.Голубев В.В.и др. Практикум по основам педиатрии и гигиены детей дошкольного возраста.- М.: Издательский центр «Академия».2000.-200с.

2.Коммунальная гигиена/ Под.ред. К.И.Акулова, К.А.Буштуевой.-М.: Медицина,2001-607с.

3.Королев А.А. Гигиена питания.- М-.: Издательский Центр «Академия».2006-528с.

4.Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков: Учебник.-М.: Медицина.2001.-384с.

5.Неменко Б.А., Кенесариев У.И. Коммунальная гигиена- Алматы: НИЦ «Гылым», 2003.-464с.

6.Беляков В.Д., Жук Е.Г. Военная гигиена и эпидемиология.- М.: Медицина, 1988.

7.Рубина Е.А. Санитария и гигиена питания: Учебное пособие для студентов ВУЗов-М.:Издательский Центр «Академия»,2005.-288с.

1. Бейсембаева З.И. Аурухана, стоматологиялық емхана және дәріхана мекемелерінің гигиенасы: оқу құралы. –Шымкент, 2010.

2. Жалпы гигиена Торғаутов Б.К – Шымкент :2009

3. Гигиена учебник для вузов /под. ред Г.И.Румянцева – 2-е изд М:2009

4. Мазаев В.Т.Коммунальная гигиена 1-2 часть: учебник ГЭОТАР – Медиа, 2009

5. Справочник диетолога ,,Равновесие,,2006

6. Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков : учебник ГЭОТАР – Медиа, 2010

7 . Гигиена труда Н.Ф.Измерова ГЭОТАР – Медиа 2008

1. 
   адамның денсаулығына азықтардың тағамдық құндылығы мен қауіпсіздігін
   
2. 
   тамақтану үшін жарамдылығын қамтамасыз ететін азықтарды сақтау мерзімін
   
3. 
   азықтардың бұзылу белгілерінің болмауы
   
4. 
   органалептикалық талаптарға сәйкестігі
   
5. 
   азықтардың фальсификациясының болмауы
   

1. 
   тағамдық азықтардың стандарттылығын (стандартсыздығын) бекіту
   
2. 
   азықтарды сипаттайтын құжаттарды оқыту
   
3. 
   азықта фальсификация фактын және оның түрлерін анықтау
   
4. 
   тағамдық азықтардың қатерсіздігін бағалау
   
5. 
   тамақтық азықтардың зиянсыздығын бағалау
   

1. 
   кобальттың
   
2. 
   мыстың
   
3. 
   темірдің
   
4. 
   кальцийдің
   
5. 
   күкірттің
   

1. 
   арахидон қышқылының негізгі көзі болып табылады
   
2. 
   олейн қышқылының негізгі көзі болып табылады
   
3. 
   эмульгирленген жағдайда болады
   
4. 
   ерітілген жағдайда болады
   
5. 
   құрамында өзіне тән қаныққан май қышқылдары бар
   

1. 
   Тағамдық уланудың (ботулизм)
   
2. 
   Тағамдық гельминтоздың (эхинококкоз)
   
3. 
   Тағамдық уланудың (микотоксикоздар)
   
4. 
   Жұқпалы аурудың (сальмонеллез)
   
5. 
   Зоонозды инфекцияның (бруцеллез)
   

1. 
   Құрамында зат алмасуды оңтайландыратын қаныққан май қышқылдары бар
   
2. 
   Асқазан секрециясын қалыптандырады (гастрит пен асқазан жара ауруларының алдын алу)
   
3. 
   Аскорбин қышқылы мен В тобы дәрумендерінің құнды көзі болып табылады
   
4. 
   Асқазан-ішек жолдарының қабыну процестерінің пайда болуына кедергі болады
   
5. 
   Сүт майы эмульгирленген жағдайда болады
   

1. 
   Сілтілік реакцияға ие
   
2. 
   Құрамында хлоридтернатрий хлориді) мүлдем жоқ
   
3. 
   Жасушаларда осмотикалық қысымды төмендете отырып ұлпа жасушаларына су берілуіне әсер етеді
   
4. 
   Ағзадан эндогенді судың тез шығуына әсер етеді
   
5. 
   Бүйректердің фильтрациялық қасиетін жоғарлатады
   

1. 
   Асқазан сілекейінің тұздық қышқылдығын нейтрализациялайды
   
2. 
   Регенерирлеуші қасиетке ие
   
3. 
   Сүт майлары эмульгирленген жағдайда болады
   
4. 
   Асқазан безі секрециясының әлсіреуін шақырады
   
5. 
   Құрамында аз мөлшерде натрий мен хлор тұздарының болуы
   

1. 
   Сүттің меншікті салмағының жоғарлауы
   
2. 
   Сүттің салмағының жоғарылауы
   
3. 
   Түзілген қышқылдардың нейтрализациялау
   
4. 
   Су қосқаннан кейін органолептикасын жақсарту
   
5. 
   Сүтке су қосқандағы түр өзгерісі
   

1. 
   қою-қызыл түс
   
2. 
   беткейінің қою құрғақ жабындалуы
   
3. 
   серпімді: саусақпен басқан бөлігі тез қалпына келеді
   
4. 
   май саусаққа жабысады
   
5. 
   шіріген иіс
   

1. 
   еттің экстактивті заттары ішектің эвакуациялық және маторлық қасиеттерінің жоғарлауына әсер етеді
   
2. 
   ет және ет өнімдері аскорбин қышқылының негізгі көзі болып табылады
   
3. 
   ет және ет өнімдері емдік – профилактикалық тамақт ануда пайдаланылады
   
4. 
   ет және ет өнімдері – магний, фосфор және кльцийдің тікелей көзі болып табылады
   
5. 
   ет абсолютті тойымсыз қасиетке ие
   

1. 
   1 – 50;
   
2. 
   45 – 50;
   
3. 
   3 – 37;
   
4. 
   3 – 20;
   
5. 
   до 80
   

1. 
   суда және майда еритін
   
2. 
   ақуыздық және майлық
   
3. 
   азотты және азотсы
   
4. 
   иістендірілген және иіссіздендірілген
   
5. 
   ОЖЖ және асқазан-ішек жолдарының секрециясын қоздыратын
   

1. 
   Еттің химиялық компоненттері биологиялық активтілік пен құндылықтың жоғары дәрежесіне ие
   
2. 
   ет абсолютті тойымсыз қасиетке ие
   
3. 
   ет және ет өнімдерін (қуырылған, тұздалған) АІЖ патологиясынан басқа барлық патологияларда пацйдаалануға болады
   
4. 
   ет және ет өнімдері дәрумендердің құнды көзі болып табылады: С, В тобы және РР
   
5. 
   ет құрамында бауыр мен өт қабы ауруларының ем-дәміне енгізуге рұқсат беретін эмульгирленген жағдайдағы майлар бар
   

1. 
   Еттің жетілу процесін білдіретін ақуыздардың терең емес түсуін табу (Андриевский сынамасы)
   
2. 
   Еттің бұзылғандығын білдіретін ақуыздардың терең түсу азықтарын табу (күкіртқышқылды мыс сынамасы)
   
3. 
   Еттің жетілу процесін білдіретін ақуыздың төмен түсу азықтарын табу
   
4. 
   Фильтр және сорпа алу сипаты бойынша еттің жаңалық дәрежесіне сипаттама (күкіртқышқыл мыс пен аммиак сынамасы)
   
5. 
   Еттің жетілу процесстерін анықтау
   

№9

• 
  тамақтық уланулардың жіктелуін;
  
• 
  тамақтық улану қоздырғыштарының берілу факторларын, механизмдерін, көздерін және этиологиясын;
  
• 
  микроб текті және микроб текті емес тамақтан уланулардың симптоматикасын;
  
• 
  тамақтан улануларды санитарлы-эпидемиологиялық зерттеу әдістемесін, , жүргізуге сәйкес негізгі нұсқау-әдістемелік материалдарын, құжаттарды;
  
• 
  тағамдық улануды зерттеуде емдеу дәрігерінің міндеттерін.
  

• 
  зертханалық зерттеуге күмән тудырған тағамдық азықтардан сынама алуды жүргізуді;
  
• 
  тағамдық улануларға зерттеу жүргізуді;
  
• 
  тағамдық улануларды алдын алу үшін нақты шараларды өңдеуді.
  

1. 
   Тағамнан улану, түсінігі, жіктелуі.
   
2. 
   Микроб текті тамақтан уланулар, көздері, қоздырғыштарының берілу факторлары мен механизмдері, симптоматикасы, алдын алу жолдары.
   
3. 
   Микроб текті емес тамақтан уланулар, көздері, қоздырғыштарының берілу факторлары мен механизмдері, симптоматикасы, алдын алу жолдары.
   
4. 
   Этиологиясы анықталмаған тамақтан уланулар.
   
5. 
   Ботулизм, қоздырғышы, симптоматикасы, алдын алу.
   
6. 
   Стафилакоккты инфекция, қоздырғышы, симптоматикасы, алдын алу.
   
7. 
   Тамақтық микотоксикоздар.
   
8. 
   Микробты және микробтексіз тамақтық уланулардың зертханалық диагностикасы.
   
9. 
   Тамақтан улануларды зерттеу әдістемесі.
   
10. 
    Тамақтан улануларды алдын алу.