3 САНДЫҚ ҚҰРЫЛҒЫЛАРДЫ ЛОГИКАЛЫҚ ЖОЛМЕН ЖОБАЛАУДЫҢ НЕГІЗГІ ҰҒЫМДАРЫ.
3.1. Логика алгебрасының (булева алгебра) негізгі
Компьютердегі есептеулер және жалпы компьютер жұмысы екілік санау жүйесіне негізделген. Логика алгебрасы бұл сандық құрылғылар жобаланып әрі қолданылатын математикалық аппарат. Логика алгебрасының қарайтын объектісі высказывания болып табылады. Қарапайым высказываниялар логикалық операциялардың көмегімен күрделі высказыванияларды құрайды. Күрделі высказываниялар логикалық функция болып табылады.
3.2 Логика алгебрасының заңдары, аксиомалары, теоремалары, теңдіктері және операциялары
Логика алгебрасы деп бос емес және екі бинарлы операциясы бар: – дизъюнкция (ИЛИ), – конъюнкция (И) және бір унарлы – жоққа шығару (НЕ) В көптіктігін айтады, және оның операциялары кез-келген элементтер (X, Y, Z) B үшін келесі закоңдарға, аксиомаларға, теоремаларға сай келеді:
а) X Y = Y X; X Y = Y X коммутативті заң;
б) X (Y Z) = (X Y ) Z; X (Y Z) = (X Y) Z – ассоциативті заң;
в) X 1 = 1; X 0 = X; X 1 = X; X 0 = 0 – бір және нөл заңдары;
г) X = 1; X = 0 – толықтыруы бар комбинациялық заң;
д) X (Y Z) = (X Y ) (X Z); X (Y Z) = (X Y ) (X Z) – дистрибутивті заң;
е) = X – инволютті заң (екі рет жоққа шығару);
ж) X (X Y) = X ; X (X Y) = X – жұтылу заңы;
з) (X Y) (X ) = X – жабыстыру заңы;
и) X X = X; X X = X – идемпотентті заң;
к) = ; = – де Морган заңдары. Олар логикалық құрылғыларды құрастыру кезінде пайдалы.
Негізгі логикалық операцияларға И, ИЛИ, НЕ жатқызады. Кез-кедген логикалық выражение құрамында тек немесе тек операциясыбар формула арқылы көрсетілуі мүмкін.
3.3. Логикалық функцияларды минимизациялау
Минимизация дегеніміз логикалық функцияларды қарапайым түрге келтіру арқылы, оны аппараттық жолмен қолдануға немесе есептеуіш құралдың модуліне қолдануға даярлық жасауды айтады. Минимизацияның аналитикалық және графикалық әдістері бар. Аналитикалық әдіске машиналық минимизациялау алгоритмдерін жатқызуға болады.
Аналитикалық минимизацияны жобалаушы өз интуициясына сүйене отырып жасайды, әрі бұл минимизация қарапайым функиялар үшін (аз аргументтермен) қолданылады. Күрделі функцияларды қысқарту үшін машиналық алгоритмдер жасалған. Кей жағдайларда минимизацияны Квайн теоремасы арқылы жүзеге асыруға болады.
Графикалық минимизация Карно картасын қолдануға негізделген. Карно картасы – бұл торларға бөлінген тік төртбұрыш. Ондағы торлардың саны функция жинтығының максималды санына яғни 2n, (мұндағы n-аргументтер саны), тең. әрбір тор бір жиынға сәйкестендірілген және онда жиынның мәні жазылады: 1 немесе 0. Функция анықталмаған жағдайда Карно картасы белгісіз жиындар үшін (-) таңбасымен, тыйым салынған жиындар үшін () таңбасымен толтырылуы мүмкін.
3.4 Дискретті электрикалық сигналдардың түрлері
Шығу және кіру кезіндегі екілік сандарды электрлік сигналдармен кодтау түрлеріне байланысты дискретті техникадагы элементтер келесідей бөлінеді: потенциалды; импульсті.
Потенциалды элементтерде бір және нөлге екі қатты ерекшеленетін кернеу деңгейлері сай келеді, оларды жоғары және төмен деңгейлер деп атайды. Сонымен қатар, электрлік потенциалы нөл деп алынатын корпусқа қатысты кернеу оң және теріс болуы мүмкін.
Сандық құралға түсетін ақпарат, дискретті сигнал ретінде – екілік код ретінде болады. Сигналды жіберу үшін бітетін уақыт бөлігі беріледі, оны құрылғы жұмысының такті деп атайды. Тізбекті интерфейс кезінде бір такт ішінде екілік код разрядтарынан біреуі жіберіледі, ал параллелді интерфейс кезінде барлық кодтық комбинация жіберіледі.
3.5 Сандық техниканық логикалық элементтері
Негізгі логикалық операцияла – И, ИЛИ, НЕ. Бұл элементтер жиынын негізгі базис немесе негізгі функционалды толық элементтер жүйесі деп атайды.
Интегралды схемотехникада басқа базистердің элементтерін кең қолданады: И-НЕ и ИЛИ-НЕ.
3.6 Өзін-өзі тексеру үшін арналған сұрақтар
1. Неліктен логика алгебрасы дискретті (сандық) құрылғыларды құрау негізіне алынған?
2. Логика алгебрасының заңдарына жетіден кем емес мысал келтіріңіз.
3. Логикалық функциялырды аналитикалық минимизациялау ерекшеліктеріне нақты мысал келтіріңіз.
4. Логикалық функциялырды графикалық минимизациялау ерекшеліктеріне нақты мысал келтіріңіз.
Достарыңызбен бөлісу: |