Кіріспе зерттеу тақырыбының өзектілігі

жүктеу 2,58 Mb.

бет	60/61
Дата	12.04.2023
өлшемі	2,58 Mb.
	#42126
түрі	Құрамы

1 ... 53 54 55 56 57 58 59 60 61

10.06.20 Шалғын А.Ж. диссертация

ҚОРЫТЫНДЫ

Батыс сөйленістеріндегі түркі, монғол, орыс, араб-иран кірме сөздері негізінен лексикалық диалектизмдермен сиапатталады. Фонетикалық және грамматикалық ерекшеліктер аз.

– Лексикалық ерекшеліктер тақырыптық мағына жағынан 20 топқа бөлініп берілді.
– Зерттеліп отырған обьектіміз батыс сөйленістеріндегі түркі, монғол,орыс, араб-иран кірме сөздер болғанымен, олардың таралу аймағы әр түрлі. Араб-иран тілінен енген сөздер оңтүстік сөйленістерінде басым болса, орыс, түркі сөздері батыс сөйленістерінде басымырақ. Ал монғол тілінен енген сөздер тек батыста ғана емес, жалпы қазақ говорында өте аз кездеседі.
– Семантика жағынан біртұтас және шашыраңқы полисемия сипатталатын құбылыстар анықталды. Сонымен қатар, әдеби тілдегі сөз жергілікті жерде басқа мағынада қолданылуы немесе әдеби тілдегі сөз өз мағынасын сақтай отырып, жергілікті жерде қосымша мағынада қолданылуы анықталды.
– Говорға енген кірме сөздердің әсіресе, орыс тілі говорларының батыс сөйленістеріне әсері басымырақ екені анықталды.
Батыс сөйленістерінде орыс тілінен енген сөздерді лексикалық ерекшеліктер жағынан зерттеу барысында орыс тілі арқылы енген сөздердің көпшілігі европа тілдерінен орыс тіліне, орыс тілі арқылы қазақ тіліне және оның сөйленістеріне енгендігіне көз жеткіздік.
– Говорда түркі, араб-иран, монғол, орыс кірме сөздерінің әсерінен туған дублеттік варианттық қатарлар көптеп кездеседі. Олар сан жағынан екі құрамды және үш құрамды деп аталатын топтарға бөлінді.
– Батыс сөйленістерінде кездесетін көнерген сөздердің түрлері ажыратылып, екі топқа бөліп қарастырылды. Сонымен қатар кірме сөздердің ішінен әдеби тілдегі сияқты бір-бірімен тұлғалас, бірақ мағына жағынан үйлеспейтін омоним сөздердің бар екендігі сарапталып,бұл қатарлар да өз ішінен екі топшаға бөліп қарастырылды.
– Фонетикалық ерекшеліктер дауысты және дауыссыз дыбыстарға байланысты екі топқа бөлінді.
– Батыс сөйленісінде кездесетін кейбір кірме сөздердің изоглостық белгілерін анықтай келе, олардың изосема, изолексема, изоморфема және изофондық ерекшеліктері картаға түсірілді. – Батыс сөйленістерінде араб тілінен енген сөздер қазақ даласына дінді уағыздаушы, медресе ашушы татар молдаларының арқасында енсе, ал түркі, монғол тілдері ру, тайпа жағынан және территориялық жағынан шекаралас отыруының басты себебі екенін айта аламыз. Сонымен қатар орыс тілінен енген сөздердің басым көпшілігі Совет тұсында емес, Қазан революциясынан әлдеқайда бұрын еніп, жергілікті халықтың тілдік ерекшелігіне орай қолданылып кеткендігін аңғаруға болады.

жүктеу 2,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 53 54 55 56 57 58 59 60 61