71
NEET санатындағы жастардың жеке қосалқы топтарымен
жұмыстың және зерттеулердің механизмдері
NEET санатындағы жастармен жұмыс жасау бойынша нұсқаулық
Білім беру ұйымдары (мектептер, гимназиялар, лицейлер)
(негізгі мін-
деті – ТӘРБИЕЛЕУ ЖӘНЕ ТӘЛІМГЕРЛІК):
орта және жоғары сынып оқушылары арасында кәсіби бағдар бойынша
ай сайын сыныптан тыс сабақтарды тұрақты негізде, мысалы, ай сайын са-
бақтан тыс жүргізу;
жоғары сынып оқушыларының белгілі бір әлеуетін анықтау және
оқушылар мен олардың ата-аналарына болашақ мамандыққа қатысты ұсы-
нымдар беру.
Жұмыс берушілер
(негізгі міндеті – «ДҰРЫС» ЖАСТАР ЕҢБЕК НА-
РЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ):
мүмкіндіктері шектеулі жас мамандарды қабылдау ережелерін сақтау;
жұмысқа қабылдау кезінде қойылатын талаптарды жеңілдету.
Ата-аналар
(негізгі міндеті – ТӘРБИЕЛЕУ, ТӘЛІМГЕРЛІК):
балалардың еңбек пен мамандық бойынша жұмыс туралы дұрыс түсіні-
гін қалыптастыру және тәрбиелеу;
балаларға кәсіби тұрғыда нарықтың сұранысы мен елдің экономикалық
даму келешектері бойынша бағыт беру.
Германияда Qualifications and Connections бағдарламасы сәтті іске асыры-
лады. Аталған бағдарламаның негізгі мақсаты – үлгерімі төмен оқушы-
лармен жастар білім алудың келесі деңгейіне өтуді мейлінше бірқалыпты
ету және білім мен жұмыспен қамту саласынан түсіп қалудың алдын алуға
көмектесуге бағытталған жұмысты жүргізу. Тәлімгерлер ынталандыруды
арттыруға, қажеттіліктерді анықтауға, студенттердің әлеуетін талдау-
ды жүргізуге, жас қатысушылардың қызығушылығын анықтауға және кәсі-
би бағдарды ұйымдастыруға көмектеседі. Тәлімгерлер қолдауды мектепті
тәмамдағаннан соң, кәсіби білім алудың бірінші жылы аяқталғанша жалға-
стыра береді. Аталған бағдарламаға 1000 астам негізгі және арнайы орта
мектептер кіреді. Шамамен 2000 астам тәлімгерлер оқудан өтіп, бағдарла-
ма бойынша жұмысқа қабылданған болатын.
72
NEET санатындағы жастардың жеке қосалқы топтарымен
жұмыстың және зерттеулердің механизмдері
NEET санатындағы жастармен жұмыс жасау бойынша нұсқаулық
NEET санатындағы алтыншы қосалқы топпен жұмыс жасау меха-
низмдері мен әдістері
ҚР Білім және ғылым министрлігі, ҚР Дін істері және азаматтық қоғам
министрлігі
(негізгі міндеті – ҚОЛДАУ КӨРСЕТУ МЕН ДАМЫТУ):
мемлекеттік арнайы бағдарламаларды жүзеге асыру арқылы жастарға
мемлекеттік қолдау көрсету;
жастармен, оның ішінде білім алу, еңбек/кәсіби қызметпен қамтылмаған
жастармен жұмыс жасайтын мемлекеттік және мемлекеттік емес органдардың
қызметін үйлестіру және бақылау;
өңірлердегі жастармен жұмыс жасайтын мамандарға кеңес беру, жастар-
мен, оның ішінде жұмыс істемейтін жастармен және NEET санатындағы
жастармен жұмыс жасайтын мамандарға арналған оқыту тренингтерін ұй-
ымдастыру және т.с.с.;
жұмыс істемейтін жастарды еріктілік, қоғамдық пайдалы қызметке тар-
ту.
Үкіметтің жергілікті атқарушы органдары (Әкімдіктер/жастар саясаты
мәселелері жөніндегі басқарма/ішкі саясат мәселелері бойынша басқарма)
(негізгі міндеті – АҚПАРАТТАНДЫРУ):
шәкіртақы төленетін қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді кәсіби тегін
курстарды ұйымдастыру;
арнайы білімі жоқ және оқыту кәсіби курстарынан сәтті өткен жастарды
(басым топ) жұмысқа орналастыруға көмек көрсету;
келешекте жұмысқа орналасуға көмектесетін іс-шаралар, тегін кәсіби
курстар, ашық бос орындар туралы ақпаратты жұмыссыз жастарға тарату;
ашық бос орындарды және мұндай бос орындарды толтыруды бақылау.
Жастар еңбек нарығындағы сұраныс пен ұсынысты талдау дұрыс шешімдерді
уақытында бақылауға, мектеп, гимназия, лицей және т.с.с. кәсіби бағдарлау
жұмысқа түзету енгізуге мүмкіндік береді;
Германияның Жастар палатасы (WJD) мен Отбасы, егде адамдар мен
жастар істері бойынша федералдық министрлік (BMFSFJ) ұйымдастырған
«JUGEND STÄRKEN: 1000 Chancen» жобасы 2014 жылдан бері қызмет көр-
сетіп келеді. Жобаның идеясы –мүмкіндіктері шектеулі жастарға мектеп-
тен жұмысқа өту барысында қолдау көрсету. Негізі мақсаты – қолайсыз
жағдайдағы жастарды ынталандыру, олардың мансабы үшін мақсатты
әзірлеу және қолданыстағы мүмкіндіктерді пайдалану. «JUGEND STÄRKEN:
1000 Chancen» бағдарламасының сипаттамасына жетіспейтін машықтар-
ды, әлеуметтік жауапкершілікті, позитивті ойлау мен кәсіпкерлік қызмет-
ті дамытуға бағытталуын жатқызуға болады. Аталған жұмыс Германия
жас кәсіпкерлердінің, бизнес иелерінің және менеджерлерінің желісімен бір-
лесе отырып, жүзеге асырылады.
73
NEET санатындағы жастардың жеке қосалқы топтарымен
жұмыстың және зерттеулердің механизмдері
NEET санатындағы жастармен жұмыс жасау бойынша нұсқаулық
жұмыс тәжірибесі бар/жоқ орта жалпы білімі бар жас мамандар үшін
ашық бос орындарды ұсынуға дифференциалды қарау;
жастарды төленетін маусымдық қоғамдық жұмыстарға тарту. Қоғамдық
жұмыс – қызметкерден арнайы кәсіби дайындықты талап етпейтін, бірақ пай-
далы бағыты бар және жұмыссыз жастарды уақытша жұмыспен қамтамасыз
ететін жалпыға қол жетімді еңбек қызметі;
жоғары/орта арнайы білімі жоқ және алты айдан асатын мерзім білім
немесе кәсіби/еңбек қызметімен айналыспайтын 18 жастан асқан жастар ба-
засын жүргізу;
аталған санаттағы жастар арасында білім алуды дәріптейтін ағар-
тушылық жұмыстарды жүргізу. Бұл ретте басымдық еңбек нарығында сұра-
нысқа ие және келешекте жұмысқа тұруға кепілдік беретін мамандықтарға
берілуі тиіс. Жастардың мұндай санатына материалдық көмек қажет және
мұндай жағдайда, нақты кәсіпорындар мен экономика салаларына арналған
қызметкерлерді нысаналы таңдаудың ең тиімді механизміне айналады.
жастарға қолдау көрсетуге бағытталған мемлекеттік бағдарламаларға
қатысу сұрақтары бойынша жастарға кеңес беру;
әлеуетті жұмыс берушілермен тұрақты негізде, яғни ай сайын/апта сай-
ын ашық бос орындар туралы ақпаратты сұрау арқылы өзара әрекеттесу ке-
рек.
Жұмыспен қамту орталықтары (қала/аудан рталықтары/ауыл, кенттер
әкімдіктерінің жанында)
(негізгі міндеті – АҚПАРАТТАНДЫРУ):
жастармен, оның ішінде мектеп, гимназия, лицей оқушыларымен және
олардың ата-аналарымен жастар арасында жұмыссыздық мүмкіндіктерін
төмендетуге бағытталған алдын алу жұмыстарын жүргізу. Тұрақты негізде
сыныптан тыс сағаттарды, жастардың кәсіби бағдары бойынша лекцияларды
ұйымдастыру, кәсібі«беделді емес» мамандықтардың танымалдығын арттыру
және т.с.с. қажет;
Германияның жастар палатасы жыл сайын Отбасы істері жөніндегі фе-
дералдық министрілігімен бірлесе отырып, «Ein Tag Azubi» («Тағылымгер
(кіші шебер) күні») ұлттық күнін өткізеді. Жұмысқа орналасу кезіндегі
қиыншылықтарға жолыққан жастарға еңбек ету кезеңіне өткен кезде түрлі
компанияларда болып, бір күн ішінде түрлі жұмыс орындары туралы біледі.
Оқушыларға жұмыстың ерекшеліктері туралы ақпарат беріледі, олар-
ды білім алуға ынталандырады. Өзара әрекеттестік барлық тараптарға
тиімді: осал жастармен жұмыс жасайтын әлеуметтік қызметкерлер кәсіп-
керлер тарапынан келешекте кеңес беретін және қолдау көрсететін мықты
серіктеске ие болады. Бизнес құрылымдармен бірлескен жұмыс жастарға
арналған арнайы бағдарламаларды әзірлеуге мүмкіндік береді.
