адамдікіне жақын, мысалы, егер горилл аның жаты, паралельді
тістері
бар
ұзынша
болса, адамдікі
тағатәріздес.
Проплиотектен
басқа
гоминид
дамығанға ұқсас,
ол
Ramapithekus punjabicus, бұл гоминидтерді көітгеген ғалымдар
“адамның ата-тегі” деген атақкд кандңдаттарының негізгісі
деп санайды. Рамапитекгің кдңқа кдзбалары өте аз табылған-
бірнеше ж ақ сұйектері, бас кднкдсыньщ бет сүйектері,
жауырын сүйектері. Сөйтіп, рамапитектің денесінің күрылысы
бізге белгісіз, бірақ реконструкциялардьщ көрсетуі бойынша
оньщ бет әлпеті гоминңдтердегідей сопақща болтан және тіс
аппараты гоминидтерге жақын. 10-15 миллион жыл дегеніміз,
150 миллион жыл бұрын өзен лайында сақгалган құстьщ ата-
тегі археогггерикспен салыстырғанда түк емес. Егер де жақсы
сақгалынған кдңкд қазбалары болса той!
“Праш минидтің”
күнделікті өмірі кдндай болды? Кейбір зертгеушілер оларды
аташ басынан түскен, жүні жоқ маймылдар деп атайды.
Баскдлары оларды өзен жағасында өмір сүрген, жақсы жүзе
алатын, су өнімдерімен қорекгенген деп айтады.
Ramapithekus сүйектері Пакистандаты Сивалик тауларында
табылган. “Рама маймылы”- құрметгі атақ, өйткені Рама-
Индияның көптеген құдайлары
і
іың
бірі. Бірақ табигат бұл
кішкентайга м әщ і өмір берген жоқ, оның салматы 40
килограмнан аспатан. Рамапитек қазбаларының жасы 16
миллион жыл бұрын деп есептелінеді. Бізге жак}дндары-8
миллион жыл. Рамапитек біздің тікелей ата-тегіміз бе? Оған
нақты жауаіггы ешкім бере алмайды, гылым оны тек
“кандидат” ретінде тана қарастырады.
Маймылдар мен қазіргі адамдар приматтарга жатады.
Практикалық ағылшын тілінде маймылдарды адамтәрізді
(apes) және басқа маймылдар (monkeys) деп бөледі. Төменгі
сатыдатыларды
кдлдыра
түрып,
Pongidae
(адамтәрізді
маймылдар) және Hominidae
(адамдар)
тұқы мдастарына
тоқгалайық. Кдзіргі кезде бүл тұқымдастар түрлерге бай емес.
Адамтәрізділерге горилла,
шимпанзе және орангутандар
жатады.
Гиббондар
баскд
адамтәрізді
маймылдардан
ерекшеленеді,
сондыктан
оны
Hilobatinae тұқымдасына
бөлген. Hominidae тұқымдасында бір гана Homo sapiens түрі
бар (кдзіргі кезде екі рет “сапиенс” сөзі жазылады, ол біздің
түр тармагын бпщіреді). Бүл 35 мың жыл бүрын тіршілік еткен
неандертальдықгарды да саналылардың кдтарына жатқызып,
Homo sapiens neanderthalensis деп атауына байланысты.
153
Бұрынғы кезде ата-тектері бір, Pongidae және
Hominidae
тұқымдастарының түрлері көп болтан.
Адам организмінің күрылысындағы
биогенетикалық заңының көрінісі
Адам организмінің құрылысындагы
негізгі ерекшеліктері
Кімдерден тұқым
куалаган
1. Генетикалық код
Алгашқы
бірклеткалылар
2. Үзартан екіжақты симметриялы
дене, айқьга көрінетін дене
бөлімдері
Балықтардың ата-тегі
3. Сүйек кдңкдсы
Балықтар
4. Бессаусакты аяқ-қол
Балықгар
мен
қосмекенділер
5. Өкпемен тыныс алу
Қосмекенділер
мен
бауырымен
жоргалаушылар
6. Есту аппараты
Балықтар
7. Амниотикалық жұмыртқа
Бауырымен
жоргалаушылар
8. Үзарган аяқ-қол, дифференциа-
цияланган тіс аппараты, сүг бездері,
жылықандылық, көздің орналасуы
Кдрапайым
сүгқоректілер
9. Плацента, тірі туу
Ежелгі
плацентарлық
сүтқоректілер
Адамның бастапқы бұгағы туралы нақгы дәлелдер, сондай-
ақ адамтәрізді маймыдцардың ата-тегі туралы дәлелдемелері
де жоқ. Ғылымда шимпанзенің бірде бір бас кдңкдсының
кдзбасы жоқ! Бірақ шамамен 20 миллион жыл бұрын
приматтарға
өте
қолайлы
жағдайлар
болғанын
және
ормандарда дриопитек — орман маймылдары өмір сүргені
белгілі.
Гоминидтердің ата-тегі — рамапитек дриопитектерден
тарайды. Бірақ “Рама маймылыньщ” өзіне ұқсас замандас
туыстары болтан. Рамапигектен ірірек сивапитек болтан, оны
орангутанның ата-тегі деп есептейді. Рамапитектердің ішіндегі
ең ірісі — гигантопитек: оның өлшемдері гориллага жақын
ж әне ол құрлықга өмір сүрген. Айтылган үш формалардьің
154
қазба қалдықгары Сивалик (Гималаи) тауларында табылған,
ол жерде зерттеу жұмыстары жүргізілуде. Сонымен қатар
Европада, Азияда көптеген қазба қалдықгары табылтан,
көптеген ғылыми экспедициялар Африкада жұмыс жасады, ол
жерден өте бай материалдар жинадды.
Миллиардтаған жылдар бұрын алғаш рет клетка пайда
болғанда және генетикалық код түзілгенде, адам организмінің
құрылысының
жалпы
принциптері
қаланған.
Адам
генотипінде гендердің 95%-і біздің маймылтәріздес ата-
тектерімізден берілген. Адам генінің 65%-де бүрын тіршілік
еткен насекомжегіш сүтқоректілердін; генотипінің іздері бар,
олар өз кезегінде приматтарға бастама болтан. Адам генінде
ежелгі балықгардьщ, хордалылардьщ, тіпті кейбір омыртқасыз
жануарлардың да генофондысының едәуір мөлшері
бар (1
кесте).
Қазіргі деректер жоғарты формалардың эмбрионалъдық
дамуында олардың төменгі сатъщағылардан пайда болуының
қарапайым белгілерінің көрінуін және организмнің жеке
дамуында тарихи эволюцияның қайталануын түсіндіретін
биогенетикалық занды дәлелдейді.
Адамньщ ата-тектері:
Рамапитек. Ғылымға белгілі адамның өте ертедегі ата-тегі.
Оның қалдықгары Солтүстік-Батыс Индияда және Ш ьпыс
Африкада табылтан.
Рамапитек (индия
қүдайы
Рамаға
байланысты қойылган) приматтардың жоғарғы приматтар мен
адам
бүтағы
болып
бөлінгендегі
жолда,
ата-тегінің
эволюциясьшда негізгі орын алады. Рамапитек 16-12 млн.
жыл бұрын өмір сүрген.
Австралопитек.
Шығыс
Африканың
екі
аймағында
Australopithecus
(австралопитек)
туысының
қалдықгары
табылған. Адамға жақын бүл жоғарғы приматтардың іздері
Рудольф (Кения) өзенінің жағалауындаты бөлінділерінде
табылған, ол жерлерде жасы 5,5 млн. ежелгі приматтар
өкідцері
австралопитекгердің
кдлдықгары
да
табылтан.
Австралопитектер адамга тек сыртқы көрінісімен гана жақын
емес. Олар қарапайым еңбек қүрал-саймандарын жасай алтан.
Австралопитек 6-2 млн. жыл бүрын өмір сүрген.
Хабилис. (Homo habilis - шебер адам). Хабилис- адамньщ
ергедеіі ата-тегі, ол питекантроппен салыстырганда көне және
қарапайым. Бүл туыскд Коби-Фордан (Кения) жасы 2,6 млн.
жыл және Омо (Эфиопия) өзені маңы
даласьшан жасы 2
155
Достарыңызбен бөлісу: |
