карцинома
деп
атайды.
Дәнекер
үлпалардың
кдуіпті
түзілістерін саркома деп атайды • Кднтүзетін органдардың ісікті
ауруларьш
лейкоз
деп
атайды.
Түртүзілістерді,
дифференциациялауда ісік пайда болтан ұлпа атьш қосып
атайды, мысалы: сүйектің қатерлі ісігі — остеосаркома, ал
лимфоидты клеткалардьщ ісігі — лимфосаркома. Терінің
меланоцит деп аталатын пигментті клеткаларының ісігін -
меланосаркома деп атайды. Нерв жүйесінің тірек ұлпалары
клеткаларының (нейроглия) ісігі — глиома. Көбінесе “ома”
жұпнағы, сонымен қатар, кдтерлі емес ісіктерді атауда да
қолданады — мысалы, остеома — сүйектің шорлануы болуы
мүмкін, ал неврома - кдбыну процесінің дүрыс емделмеуі
нөтижесінде нервтің жұқаруы.
Рактың пайда болу себептері. Клетканың кдтерліге айналуы
әртүрлі факторлардьщ әсерінен болуы мүмкін. Оның ішінде
рентген сәулелері және баскд да ионды сәулелер, сонымен
қатар тас-көмір смоласынан алынған көптеген көмірсулардың
құрамы, мысалы — метилхолантрен, бензпирен, дибензантрен.
Вирустар балапандарда ісік тұғызатыны (П.Роус), жөне
тышкдн, мысық, адамдарда да лейкемия ауруын туғызатыны
жақсы белгілі.
Зерттеуге алынған жануарларда ісікті
тугызудың қызықгы әдістерінің бірі — тері асты жасуныққа
пластмасса пленкасын енгізу керек. Егер пленкаға тесіктер
жасалынса, жаңа түртүзілістер түзілмейді, пленка әсерінен
емес,
-
ісік тудыруға
сұйықгықгар
немесе
клеткалар
қозгаласындағы бұзылыстар себеп.
Рақгы емдеу. Егер мүмкіншілік болып, диагноз ерте
қойылса, жаңа түртүзілістерді хирургиялық жолмен ал ьт
тастауға болады. Кейбір ісіктерді а л ь т тастау мүмкін емес,
мысалы, лейкемия және метастаза кезеңіне көшіп кеткен
жағдайларда. Хирургиялық жолдың орнына немесе оған
қосымша
ретінде
жаңа
түртүзілістерді
әртүрлі
антипролиферативті заттар арқылы емдеуге болады, олар
клеткалардьщ бөлінуін тоқгадады (өкінішке орай, олар тек
ісікті клеткаларға емес организмнің барлық клеткаларына эсер
етеді).
Негізгі антипролиферативті эсер — бұл рентген сөулесі
немесе радиоактивті кобальт изотопыньщ көмегімен туатын
гамма-сәулесі.
Сәулелендірудің
бір
артықшылығы
рентгенологгар сәулелендіру дозировкасын бақылай алады
және
химиялық
а н тип роли ф е р ативті
заттардан
144
айырмашылығы,
керек кезінде
оны
тоқгатуға болады.
Химиялық
антип ролиферативті
затгар
жылдан
жылға
жаңартылуда. Олардың арасында негізгі қоректік заттарға
ұқсайтын қосылыстар бар, олар сол заттарды сіңіруге зиянын
тигізеді
(мысалы,
антифолилі
мототрексат,
нуклеин
қышқыльшьщ негізгі бөліктеріне құрылысы жағынан ұқсас, ол
нуклеин
қышқылдарыньщ
синтезін
бұзады)
соңғы
категорияның заттары меркаптопурин және азатиоприн, бұлар
бәсекелестік тежеу принципі бойынша эсер етеді.
Эсер етудің басқа багыты — гормондар арқылы, кейбір
ісіктердің дамуы гормондарға байланысты, осы ісіктерді
олардың өсуіне эсер ететін гормондарды жойып отыру
арқылы
бақылауға
болады,
ал
кейбір
жағдайда
ол
гормондарды кері эсер
ететін гормоңдармен алмастырады.
Мысал ретінде, простата немесе аталық жыныс бездерінің
ісігін емдеуде, эстрогенді гормон — эстрадиол енгізіледі.
Соңғьі
кезде емдеудің баскд түрі — иммунотерапия үлкен
үмітпен зерттелуде.
Ісіктерді зерттеуде ең бірінші ашылған жаңалық —
тышкдндарда болатын ісіктерді баскд тышкдндарга ауыстырып
енгізу бодды. Өте аз жағдайларда енгізілген ісік өсе бастайды,
кейінірек организмнің иммундық қорғанысында негізгі роль
аткдратын лимфоциттердің шабуылына ұшырап жойыла
бастайды. Организмде ісік өсіп, кейінірек жойылып кеткен
тышкдндарға қайталап сол ісікті еккенде ол кдбылданбады.
Осы кдбылданбау реакция сына жәй егу арқылы да қол
жеткізуге болады. Осындай түсінік алғашқы зерттеушілерде
болды: яғни, ісіктің регрессия сы —организмнің жазылуы, ал
ісік
немесе
ұрық
клеткаларын
реципиентке
егу
—
профилактикалық ем. Бұл түсінікке ең бірінші американдық
патолог-экспериментатор Пейтон Роус (1879-1970) қарсы
шықгы. Бұл иммунитет — ісікке қарсы иммунитет емес, тек
ісіктің денеге отырғызылған бөліііне қарсы иммунитет емес пе
деген сұрақ қойды.
Пейтон Роустың ойлары неіізсіз болтан жоқ, ісікті
енгізудің
алғашқы
күндерінде
тышкдндардьщ
инбредті
линиясы ашылган жоқ, эксперименттегі қолданған тышкдндар
толық қоспа және оларда тек бір ғана айырмашылығьі болды
- түсі. Алғаниды ісіктерді зерттеген ғалымдар ісікті емес,
енгізу процесін зертгеді.
145
Біздің ғасырдың 30-шы жыдцарынан бастап бірнеше
американдық зерттеушілер нағыз ісікке кдрсы иммунитетті
ашты.
Олар
тышқандарда
аугохтонды
ісікке
кдрсы
иммунитетін байкдды, яғни организмде болтан жаңа түзіліске
кдрсы иммунитет дамиды. Осы жаңалық тек инбредті
линияда,
ятни
бір-біріне
ұқсас
тышқандарда
болды.
Аутохтонды түртүзілістерге кдрсы иммунитеттің ашылуы үлкен
үміт тұдырады. Ісікке кдрсы иммунитет трансплантанттық
иммунитет сияқгы жалпы түрге жатады. Бірақ жаңа түзілістің
антигені иммунологиялық әдістердің көмегімен анықгау өте
қиын. Сонымен кдтар адамньщ түртүзілісіне кдрсы иммундық
реакциясы туралы толық дәлел жоқ. Соған кдрамастан
патологтар
бүл
идеяны
кдбылдап,
одан
практикалық
қорытъшдылар шығарды:
1. Ісік регрессиясы кәдімгі қүбылыс. Көп ісіктер пайда
болуы мүмкін, клиникалық мағьшада олар байкдлмайдьі,
бірақ олар лимфоциттермен анықталып, иммундық реакция
арқылы жойылады.
2. Ісікті түгел алып тастау мүмкін болмаса да, бір бөлігін
алып тастау керек. Оның паңцасы — ісіктен бөлінетін
антигенді зат азайып, иммундық қортаныскд үлкен күш
түспейді.
3. Ісікті емдеу зерттеулерін иммундық процесстердің неге
түзілмеу себептері мен оларды кдлай активтендіру батытына
бүру керек.
4. Ракқа кдрсы химиотерапевті дәрі-дәрмекгерді өте
сақгықпен
пайдалану керек,
себебі,
олар иммунитетгі
төмендетеді. Сонымен бірге ісікті кесіп алғанда, онъщ жан-
жағындағы
лимфатикалық
буындарды
алып
тастаудың
керектігі жоқ.
Рактьщ
ерте
диагностикасы:
эмбриональды
антигендер.
Организмдегі кдтерлі ісіктердің және де ішкі мүшелердегі
ісіктердің ертерек белгілерін табу өдістері болса, ракгы,
клиникалық еледеу өзгеретш еді. Бүл мөселені шешуге
онкологиялық зерттеулер бағытталган. Олардың бір жолы —
дене сұйықгығында
ұрықтық заттардың
өте аз мөлшерін
анықгау.
Эмбриональдық заттар уақытша даму процесінде пайда
болады,
кейбір жағдайларда оларды
қатерлі
клеткалар
тудырады. Бұл қүбылысты ескірген теорияның дәлелі деп
айтуға болмайды, ятни - кдтерлі ісік — ұрық кдлдыгы ” ісік
146
Достарыңызбен бөлісу: |
