Саланың қысқаша сипаттамасы
Қазақстан Республикасында қатты тұрмыстық қалдықтарды кешенді басқару жүйесін ендіру
8
Қоқыс үйінділерін ұйымдастыру – бұл қарапайым, әрі арзан тәсіл, дегенмен
бұл тәсілдің келешегі жоқ. Қоқыс үйінділері қала айналасында үлкен алаңдарды
иеленеді, улы заттар мен қалдықтардың ыдырау өнімдері жер асты суларына енеді
және желмен жақын аймақтарға таралады. Ауасыз шіру нәтижесінде сасық иістер
және өздігімен жанатын заттар түзіледі, - осы факторлардың барлығы қоқыс
үйінділерінің мәселенің шешімі емес екендігін көрсетеді.
Қалдықтарды жағу едәуір аймақтарды босатады, бірақ, өкінішке орай,
көптеген қоқыстар ылғалдану және жанбайтын материалдардың болу салдарынан
нашар жанады да, атмосфераға күйе мен зиянды органикалық қосылыстардың көп
мөлшерін шығарады немесе тіпті жанбайды: тұрмыстық аспаптардағы темір,
құрылыс қоқыстары және т.б..
Қалдықтарды екінші рет пайдалану – бұл ресурсты үнемдейтін жол,
дегенмен экономикалық тұрғыдан әрдайым да пайдалы емес.
Екінші рет өңдеудің негізгі мәселелері:
қоқысты сұрыптау
қайта өңдеу орнына жеткізу
өндіріс үшін шикізат ретінде қоқыстың стандартқа сай болмауы.
Осы мәселелердің барлығы екінші рет пайдалану нұсқасының дамуына
кедергі келтіреді және жаңа ғылыми идеялар мен зерттеулерді талап етеді.
Мысалы, Америка, Еуропа және кейбір мемлекеттер өз ізденістерін бақылай
отырып, ғылыми-тәжірибелік зерттемелерге ие болуда және осы мәселенің
баламасы бір ғана екендігіне сенімді – қоқыстың түзілуін азайту және
қалдықтарға «екінші өмір» беру. Ол үшін екі бағдарлама қажет:
қалдықтармен, олардың түзілуін алдын алумен күрес бойынша;
қоқысты жағатын зауыттар мен қоқыс үйінділерінен қоқыстарды
екінші рет пайдалануға жіберу.
Ол үшін қалдықтарды бөліп жинау керек: қағаз, шыны және органика.
Қазақстанда жинақталған қатты тұрмыстық қалдықтардың жалпы көлемі
шамамен 100 млн. тонна. Мұнда жыл сайын 5-6 млн тонна түзілуде.
Сарапшылардың есептеуінше, 2025 жылға қарай бұл сан жылына 8 млн тонна
дейін өсуі мүмкін. Мұнда осы қалдықтардың негізгі массасы қосымша өңдеусіз,
залалсыздандырмай полигондарда жайғастырылуда. Аймақтар бойынша адам
басына шаққандағы қатты тұрмыстық қалдықтардың жинақталу мөлшері жылына
80-400 кг шамасында болуда.
1
Қатты тұрмыстық қалдықтардың жинақталу мөлшері – бұл уақыт бірлігінде
(күн, жыл) есептік бірлікке (тұрғын қоры үшін адам: қонақүйдегі бір орын;
дүкендер мен қоймалар үшін 1 ш.м сауда алаңы және т.б.) келетін қалдықтардың
саны.
Жинақталу мөлшері массамен (кг) немесе көлеммен (л, текше м)
анықталады. Халықтан келіп түсетін және арнайы шаруашылық көлікпен
жойылатын жинақталу мөлшеріне кіретін қатты тұрмыстық қалдықтарға тұрғын
үй мен қоғамдық ғимараттарда (пәтерді жөңдеу қалдықтары да бар) түзілетін
қалдықтар, жергілікті жылыту құрылғыларының қалдықтары, аулада жиналатын
1
Дереккөз: https://www.zakon.kz/4704574-ezhegodnyjj-obem-tverdykh-bytovykh.html