Іске асыру шеңберінде әзірленген

 
 
96 
 
•  шикізаттың технологиялық қасиеттерін және қолдану аясын бағалау; 
•  бөлшек  саудада  сатылатын  тағам  өнімдеріндегі    штрих-кодтарды  оқу 
әдісін игеру; 
•  қандай  да  бір  мекеннің  тұрғындарын  толыққұнды  тамақтанумен 
қамтамасыз етудегі ұлттық тағамдардың ролі туралы түсінікті қалыптастыру. 
 
Еңбек ету саласында: 
•  еңбек  қауіпсіздігінің,  өрт  қауіпсіздігінің,  санитария  мен  гигиенаның 
нормалары мен ережелерін сақтау; 
•  технологиялық еңбек үрдісін жоспралау. 
 
Ынталандыру саласында: 
•  салауатты тамақтану қажеттілігіне айқын дайындық; 
•  өз тамақтануының сапасына жауапкершілікті түсіну. 
 
Эстетикалық салада: 
•  тамақты салауатты тамақтану тұрғысынан дизайнерлік жобалау; 
•  дастархан жабдығын әзірлеу машықтарын игеру. 
 
Қарым-қатынас саласында: 
•  салауатты тамақтану бойынша шағын жобаларды қорғау және халыққа 
презентациялау. 
 
Оқу жылы барысындағы ұйымдастыру-талдау жұмысы, ақпараттық 
қамтамасыз ету  
 
Негізгі іс-шаралар 
Мерзімі  
орындаушылар 
 Мектеп тағамын ұйымдастыру 
және дамыту мәселері бойынша 
директордың қатысуымен 
жиналыс, ата-аналар 
қоғамдастығының қатысуымен  
Қыркүйек, 
мамыр  
Мектеп директоры, 
басқару кеңесінің 
Төрағасы  
Тамақтануды ұйымдастыру 
бойынша Мектептің басқару 
кеңесінің мәжілісі, 1-11 сынып 
жетекшілерін шақырумен,  
Келесі мәселелер бойынша: 
- оқушыларды ыстық тағаммен 
қамту;  
- САН ЕжН нормаларын сақтау;  
Қазан, ақпан    Мектептің басқару 
кеңесі 

 
 
97 
 
- жұқпалы аурулардың алдын алу  
Тамақтану бойынша мектеп 
комиссиясының жұмысын 
ұйымдастыру (оқушылар, 
педагогтар, ата-аналар) 
Жыл бойы 
Әкімшілік, 
Мектептің басқару 
кеңесі 
Асхана жұмысын күнделікті 
бақылауды, мақсаттық арнайы 
тексерулерді өткізу 
Жыл бойы 
Әкімшілік, 
Ақауды реттеу  
комиссиясы 
Мектеп тағамын ұйымдастыру 
және дамыту мәселелері, 
оқушыларға қызмет көретудің 
жаңа түрлері бойынша оң 
тәжірибені қорытындылау және 
тарату  
Жыл бойы 
Әкімшілік, 
Мектептің басқару 
кеңесі  
 
  
Оқушылардың отбасыларымен жұмыс істеудің негізгі бағыттары  
 
Ұстаздар мен ата-аналардың өзара әрекеттесу түрлері: 
•   ата-ана жиналысы («Қалай дұрыс тамақтануға үйренуге болады?», «Біз 
салауатты  тамақтануды  қолдаймыз»,  «Ұлттық  дәстүрлер  және  олардың 
тамақтану  мәдениетін  қалыптастырудағы  ролі»,  «Салауатты  тамақтану 
мәдениетін қалыптастырудағы әкенің ролі», т.б.) (жоспар бойынша). 
•   Ата-аналарға дәріс беру (2 айда 1 рет).  
 
Ата-аналар дәрістерінің тақырыбы  
1.  Салауатты  тамақтану туралы заманауи түсініктер  
2.  Оқушылардың ұтымды тамақтануын ұйымдастыру  
3.  Үй жағдайында оқушылардың тамақтануын сауықтыру  
4.  Дене салмағы тапшылықты балаларға ұтымды тамақтану 
5.  Алыстан  нашар  көретін  балаларды  сауықтыру  және 
көрудегі бұзылыстардың алдын алу  
6.  Емтихан кезінде балалардың тамақтануы 
7.  Жас спортшылардың тамақтануы 
8.  Жіті  респираторлық  жұқпалардан  кейін  балалардың 
тамақтануы 
9.  Тағамдық уланудың алдын алу 
10. Ас мәзірін құру және таңдау ережелері 
11. «Пайдалы»  және  «зиянды»  өнімдер  туралы  негізгі 
түсініктер. 

 
 
98 
 
 
•  Тамақтану  мәдениеті мәселелері бойынша отбасылық тәжірибенің 
презентациясы (кемінде, айына 1 рет). 
•  Балаларда ұтымды салауатты тамақтану дағдыларын қалыптастыру 
тәжірибесімен алмасу бойынша тақырыптық конференциялар (жылына 2 рет). 
•  Дұрыс тамақтануды ұйымдастыру мәселелері бойынша пікірталастар 
(айына 1 рет) 
•   Дұрыс тамақтануды ұйымдастыру мәселелері бойынша жалпы білім 
беретін мектептің әкімшілігімен ата-аналар қоғамдастығының кездесулері 
(кемінде, айына 1 рет) 
•  Жеке кездесулер және кеңес беру (қажеттілігіне қарай)  
•  Еңбек  қызметінің  түрлері  (кабинеттерді  безендіру,  мектеп  асханасын 
жабдықтау,  салауатты  тамақтану  бойынша  сынып  кітапханасын  құру, 
отбасылық рецептілер бойынша тағам әзірлеу, т.б.) (жоспар бойынша). 
•  Салауатты    тамақтану  мәселелеріне  арналған  демалыс  түрлері  (ортақ 
мейрамдар, концерттер, т.б.). (жоспар бойынша). 
 
 
Жас ерекшеліктерін ескерумен  
оқушылармен өткізілетін іс-шаралардың мысалдары  
 
Оқу сатысы 
Іс-шаралар 
Бастауыш мектеп 
– сюжеттік-рольдік ойындар («Біз дүкенге барамыз», 
«Қонақтарды қарсы аламыз», «Дәрумендер», т.б.);  
– сөзжұмбақтар; 
– тестілер («Пайдалы және зиянды өнімдер», «Біздің 
тамақтануымыздағы дәрумендер» т.б.) 
– ойын-жарыстар («Өнімдерді тап»,  «Түсіндірмелік» 
т.б.); 
– «Бүйрекшенің тамаша өзгерісі» демонстрациясы; 
– пайдалы өнімдер туралы сурет сайыстары; 
– қолөнер сайысы,  
–  сахнадағы  өнер  («Уланған  ханшайым  және 
дүкендегі патша туралы», т.б.); 
–  «Дұрыс  тамақтану  туралы  әңгіме»  отбасылық 
сайысы; 
– сауықтыру минуттері; 
– денсаулық сабақтары; 
–  «Ал,  қане,  қыздар»,  «Ал,  қане,  ұлдар»  (аспаздар 
сайысы), т.б. 

 
 
99 
 
Негізгі мектеп  
– жобалау, зерттеу қызметі;  
– шәй мейрамдары; 
– сауықтыру минуттері; 
– денсаулық сабақтары; 
–  ойын-викториналар:  «Спортшының  ас  мәзірі», 
«Теңіз 
өнімдері»,  «Дәмді  әңгімелер»,  «Бау-
бақшадағы денсаулық», т.б.; 
–  пайдалы  өнімдер  туралы  Көңілділер-тапқырлар 
сайысы (КВН); 
– қолөнер сайысы,  
–  «Дұрыс тамақтану туралы әңгіме» отбасылық 
сайыс; 
– сынып сағаттары («Денсаулығың өз қолыңда», 
т.б.); 
– ақындар, мәнерлеп оқушылар, сахна өнері сайысы; 
– ойындар мен жаттығулар («Тағам неге әсер етеді», 
«Мақал-мәтелдер», «Тарих», т.б.); 
– «Ал, қане, қыздар», «Ал, қане, ұлдар» (аспаздар 
сайысы), т.б. 
Жоғары мектеп 
– ғылыми-тәжірибелік конференциялар «Қандай да 
бір тағамға әуестену болмасын», «Біз таңдаймыз…», 
«Біз салауатты өмір салтын қолдаймыз», т.б.; 
жобалау, зерттеу қызметі;  
– шәй мейрамы; 
– сауықтыру минуттері; 
– денсаулық сабақтары; 
– сынып сағаттары («Денсаулығың өз қолыңда», 
т.б.); 
– пікірталас клубы «Қаптамадан нені білуге 
болады», «Тамақтану дәстүрлері»; 
– әдеби кафе «Уақыт пен тағам, немесе 
кейіпкерлердің ас мәзірі»;  
– психикалық-алдын алу іс-шаралары («Тамақтану-
өмірдің негізі» т.б.) 
 
 
 
 
 
 

 
 
100 
 
Оқушылардың арасында салауатты тамақтануды насихаттау бойынша 
оқу жылына арналған іс-шаралар жоспарының мысалы   
 
Өткізілу 
күні 
Республикалық 
деңгей 
Муниципалдық 
деңгей 
Мекемелік деңгей  
тамыз 
«Дұрыс тамақтану мектебі» әлеуметтік жобасын өткізу   
Мектеп 
кітапханасының 
қорын жарнамалық 
полиграфиялық 
өніммен толықтыру  
салауатты тамақтану бойынша 
көрмелерді, дәріс пен әңгіме беруді 
ұйымдастыру  
қыркүйек 
қазан 
Радио, 
теледидарда, 
муниципалдық 
арнайы айдарды 
ұйымдастыру, 
мысалы: «Үздік 
мектеп асханасы: 
жұмыс 
тәжірибесінен».  
Салауатты өмір 
салтының факторы 
ретінде тамақтану 
мәдениеті мәселесі 
бойынша радио 
және 
телехабарларды 
ұйымдастыру  
 (жұмыс 
тәжірибесі) 
салауатты тамақтануды насихаттау 
бойынша плакаттар сайысы  
қараша 
Республикалық конференция «Денсаулыққа тамақтану арқылы 
баратын жол»» 
желтоқсан  Салауатты өмір 
салтының факторы 
ретінде тамақтану 
мәдениеті мәселесі 
бойынша радио 
және 
телехабарларды 
ұйымдастыру  
 (жұмыс 
Мектеп тағамы мәселесіне арналған ата-
аналар жиналысын өткізу  

 
 
101 
 
тәжірибесі) 
«Денсаулық әліппесі» жарнамалық күнтізбесін шығару  
 
ақпан 
«Оқушылардың салауатты тамақтану ұстанымдары және 
ұйымдастыру» акциясын өткізу  
Салауатты өмір 
салтының факторы 
ретінде тамақтану 
мәдениеті мәселесі 
бойынша радио 
және 
телехабарларды 
ұйымдастыру 
Салауатты өмір 
салтының факторы 
ретінде тамақтану 
мәдениеті мәселесі 
бойынша жергілікті 
БАҚ басылымдарда 
мақалалар  
Денсаулық, 
пікірталас, 
семинар-
тренингтер өткізу  
 
наурыз 
«Үздік өнімдер - балаларға» көрме-
сайысын ұйымдастыру және өткізу  
 «Салауатты 
тамақтану» мектеп 
бағдарламасының 
сайысы 
сәуір 
«Үйлесімді тамақтану – табысты оқу кепілі» тақырыбына 
жобалар сайысы  
 
«Салауатты 
тамақтану»  мектеп 
бағдарламасының 
республикалық 
сайысы  
Салауатты 
тамақтану 
тақырыбына әңгіме 
өткізу үшін дәріс 
тобын құру және 
дайындау  
Салауатты 
тамақтану 
тақырыбына ата-
аналарға дәрістер  
 
мамыр 
«Тамақтану мәдениеті және денсаулық» әдістемелік жұмыстар 
сайысы 
маусым 
Салауатты 
тамақтану 
тақырыбына 
басшылармен, 
мамандармен 
конференциялар, 
семинарлар, 
мәжілістер өткізу 
«Балалар  тағамы  тұтынушылық  нарығын 
зерттеу»  ғылыми-зерттеу  жұмыстары 
сайысын өткізу  
шілде 
Жарнамалық 
өнімді шығару: 
плакаттар мен оқу-
әдістемелік әдебиет 
пен қосымша 
құралдар  
әдістемелік жұмыстар сайысы: 
 «Ұтымды тамақтану негіздері», «Мектеп 
асханасын,  ас  мәзірін  және  басты 
тағамын  безендірудің  үздік  дизайнерлік 
шешімі». 

 
 
102 
 
 
Оқушылардың мектептегі салауатты тамақтануын  
ұйымдастыруға  мониторинг  
 
Іс-шараның атауы  
Өткізілу түрі 
Жауаптылар   
мерзімдері 
салауатты тамақтану 
негіздерін игеру 
деңгейін зерттеу  
Мониторингтік 
зерттеу  
Мектеп 
қызметкерлерінен 
комиссия  
қазан 
наурыз-мамыр  
 
Мектеп тағамы 
жүйесінің сапасы  
 (мектеп, 
муниципалдық 
деңгейлер) 
Мониторингтік 
зерттеу 
Мектептің 
ақауды реттеу 
комиссиясы  
ақпан-наурыз 
наурыз-мамыр  
 
Ағарту 
үрдісіне 
қатысушылардың  
мектеп 
тағамының 
сапасы туралы пікірі  . 
 
Әлеуметтік 
зерттеу 
Тәрбие жөніндегі 
директордың 
орынбасары 
қыркүйек  
 
желтоқсан 
 «Мектеп тағамын 
дамыту бойынша жаңа 
оқу жылына Сіздің 
ұсыныстарыңыз»  
Ата-аналарды 
сұрастыру 
Мектептің 
әлеуметтік 
педагогі 
сәуір-мамыр 
 
 
Жобаны іске асырудан күтілетін нәтижелер 
Бағдарламаны  іске  асыру  келесі  ағарту  және  тәрбиелік  міндеттердің 
шешілуін қарастырады: 
Балалар  мен  жасөспірімдердің  денсаулық  туралы  маңызды  адами 
құндылықтардың бірі ретіндегі түсінігі, өз денсаулығына қамқорлық жасауға 
және нығайтуға дайындықты қалыптастыру және дамыту; 
Оқушыларда  ұтымды  салауатты  тамақтану  ережелері,  салауатты 
тамақтанудың денсаулықты нығайтудағы ролі туралы білімді, сондай-ақ, осы 
ережелерді қадағалауға дайындықты қалыптастыру;   
Балалар мен жасөспірімдердің  ұтымды салауатты тамақтану бойынша 
тәжірибелік машықтарды игеруі; 
Тамақтанудың  әлеуметтік-мәдени  жақтары  туралы  адамның  жалпы 
мәдениетінің құраушысы ретінде түсінікті қалыптастыру; 
Балалар  мен  жасөспірімдердің    денсаулықпен  және  тамақтанумен 
байланысты  халық  дәстүрлеріндегі  хабардарлығын  арттыру,  тарих  және  өз 
халқының  тарихы  туралы  білімін  кеңейту,  өз  халқының  мәдениетін  және 

 
 
103 
 
басқа  халықтардың  мәдениеті  мен  дәстүрлерін  құрметтеу  сезімдерін 
қалыптастыру; 
Балалар  мен  жасөспірімдердің  шығармашылық  қабілеті,  ой  өрісі, 
танымдық қызметке қызығушылығын дамыту;  
Оқушылардың  қарым-қатынастық  машықтарын,  мәселені  шешу 
барысында  құрбыларымен  және  ересектермен  тиімді  өзара  әрекеттесуге 
үйренуін дамыту;  
Балалар  мен  жасөспірімдердің  ұтымды  салауатты  тамақтануын 
ұйымдастыруда ата-аналардың сауаттылық деңгейін арттыру;  
Өз  денсаулығына  сауатты  қамқорлық  танытатын,  ұтымды  салауатты 
тамақтану ережелерін ұстанатын халықт 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
104 
 
 
3 қосымша 
 
Оқушылардың денсаулығын нығайту үшін мектеп жағдайын жақсарту 
бойынша іс-шаралар жоспары 
1-қадам: 
Индикаторларды  Бағалау  бойынша  әр бөлімдегі    ұпайларыңызбен  
мұқият  танысыңыз,  одан  кейін  оқушылардың  денсаулығын  нығайту 
саласындағы  мектебіңіздің  жақсы  және  әлсіз  жақтарын  ашып 
көрсетіңіз.
 
Әлсіз жақтары 
Жақсы жақтары. 
Мысалы:  Мектеп  буфеті  зиянды 
өнімдер мен сусындарды сатады.  
 
Мысалы: барлық оқушылар спортпен 
белсенді айналысады. 
 
2- қадам. 
Мектебіңіздің әлсіз тұстарын мұқият зерттеңіз. Өзінің   көрсеткіштерін 
жақсарту  үшін    мектебіңіз  қандай  әрекеттерді  орындауы  тиістігін  және 
белгіленген әрекеттерді нұсқалған мерзімде кімнің орындауы тиіс екендігін 
көрсетіңіз. 
Мақсаттары  
Міндеттері   
Орындаушылар 
мен  атқаратын 
қызметтері  
Мерзімдері  
Мысалы: 
мектеп 
буфеті 
үшін 
салауатты 
ас 
мәзірін  құру  және 
оқушылардың 
арасында 
қоректі 
өнімдер 
мен 
сусындарды 
енгізуді бастау.  
•  салауатты 
ас 
мәзірін құру. 
•  оқушылардың 
арасында 
салауатты 
ас 
мәзірінің 
маркетингтік 
жоспарын 
құру  
және 
осы 
жоспарды енгізу.  
•  Ата-аналармен 
және 
оқушылармен 
жиналыс өткізу. 
•  Сатылымдарды 
талдау. 
Гульмира 
Хасанова, 
директор. 
Аблай 
Кусаинов,  дене 
шынықтыру 
мұғалімі. 
Карлыгаш 
Мусавева, 
мейірбике.  
24  ақпан  – 
18  мамыр 
2017 ж. 

 
 
105 
 
4 қосымша 
 
Созылмалы  жұқпалы емес аурулардың  мінезқұлықтық қауіп 
факторлары туралы оқушылардың білім деңгейін арттыруға арналған 
тест сұрақтары мен жағдайларға байланысты есептер
 
 
 
Оқушыларға арналған денсаулық сақтау туралы тест сұрақтары  
 
 
1. Тұрақты физикалық  белсенділік  денсаулық үшін қалай пайдалы? 
 
● 
Тұрақты физикалық белсенділік салмақты төмендетеді, әртүрлі 
аурулардың дамуының алдын алады, сондай-ақ көңіл-күйді жақсартуға 
және ұйқыны қалпына келтіруге себін тигізеді. 
● 
Тұрақты физикалық белсенділік медициналық тексеруден өту және 
вакциналауды алу қажеттілігінен босатады. 
● 
Тұрақты физикалық белсенділік  тұмау секілді инфекциялық 
аурулардан қорғайды. 
 
 
2.  Күніне қанша минут/сағат  физикалық белсенді болу ұсынылады? 
 
● 
30 минут 
● 
60 минут (1 сағат) 
● 
120 минут (2 сағат) 
 
 
 
 
3.  Күніне қанша литр немесе стақан су ішу  керек? 
 
● 
Ауыз суды  ішудің тәуліктік нормасы жоқ. Суды ағза талап ететін кезде 
ғана ішу керек. 
● 
Күніне 1.5 - 2 литр немесе 7-10 стақан су. 
● 
Күніне 1 литр немесе 5-6 стақан су. 
 
 
 

 
 
106 
 
4. 
Төменде аталған азық-түліктердің қайсысы  адамның 
денсаулығына  пайдалы әсер ететін майлардан тұрады
? 
 
● 
Шұжық, ақ нан және маргарин. 
● 
Сосиска, ақ нан, ақ күріш  
● 
Балық, жаңғақ және зәйтүн майы.  
 
 
5. Тұздың көп мөлшерін пайдалану  денсаулыққа   қалай әсер етеді? 
 
● 
Тістер мен сүйектер берік болады және тіс жегісі мен 
остеохондроздың (омыртқаның ауыруы) өршу қиыпы азаяды.
 
● 
Қан қысымы көтеріледі, бұл жүрек және қан тамыр ауруларының 
қаупін арттырады (инсульт және тағы басқа). 
● 
Тұздың несеп айдайтын қасиеті арқылы ағзадан зиянды уыттар 
шығарылады
 
 
 
6. Қанттың көп мөлшерін пайдалану денсаулыққа қалай әсер етеді?  
 
●  Миға допаминнің (шаттық гормоны) бөлінуі түрінде психикалық 
денсаулықты жақсартады.  
● 
Tіс жегісінің пайда болуы, артық салмақ пен семіздіктің, диабет және 
басқа аурулардың қаупі артады. 
● 
Канттын  несеп айдайтын қасиеті арқылы ағзадан зиянды уыттар 
шығарылады
. 
 
7.  Шылым шегу адамның денсаулығына қалай әсер етеді? 
 
● 
Жүрек-қан тамырлары аурулары мен  онкологиялық  аурулардың даму 
қаупі артады. 
● 
Миға допаминнің (
шаттық
 гормоны) бөлінуі түрінде психикалық 
денсаулықты жақсартады. 
 

 
 
107 
 
●  Темекі тәбетті басу қасиетіне байланысты аотық салмақты болдырмауга 
себін тигізеді. 
 
 
8. Алкогольдің көп мөлшерін пайдалану  денсаулыққа  қалай әсер етеді? 
 
●  Миға допаминнің (шаттық гормоны) бөлінуі түрінде психикалық 
денсаулықты жақсартады.  
● 
Жүрек-қан тамырлары ауруларының, бауыр  циррозының және 
депрессияның даму қаупін арттырады.  
 
●  Денсаулыққа жағымсыз әсері жоқ. 
 
 
9. 
Жазатайым жағдайдың жедел медициналық қызмет көрсету үшінн не істеу 
керек
?  
 
 
 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
●  Зардап шегушінің туыстарына қоңырау шалу. 
● 
Жедел жәрдемге қоңырау шалу. 
 
 
 
 
  
 
●  Жақын маңдағы ауруханаға қоңырау шалу. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
108 
 
Мектеп  қызметкерлеріне арналған ситуациялық тапсырмалар  
 
 
 
1. Кейбір ата-аналар оқушылардың денсаулығын жақсарту және сақтау 
бойынша мектеп бағдарламасын толығымен қолдайды, алайда басқалары  
оның қажеттілігіне күмәнданады. Ата-аналардың  бұл бағдарламаның 
маңыздылығына  көздерін жеткізу үшін мұғалімдер төменде аталғандардың 
қайсысын жасаулары тиіс? 
 
 
 
 
 
 
 
 
● 
Мектеп оқушыларының  арасында жасөспірімдердің жүктілігі, 
психобелсенді заттарды тпайдалану, суицид және зорлық-зомбылық 
бойынша ұлттық статистиканы ұсыну. 
● 
Бағдарламаның мақсаттарын, әдістерін мен мазмұнын ұсыну, және 
оның оқушыларға қалай салауатты және қауіпсіз өмір салтын жүргізуге 
көмектесетінін түсіндіру.  
● 
Білім беру басқармасына күмәндәніп жүрген ата-аналар туралы 
хабарлау. 
 
 
  
 
 
 
 
2. Төменде аталған әдістердің қайсысы мұғалімдерге  жоғары сынып 
оқушыларының  арасында темекі тартуды азайтуға немесе тыюға  көмектесе 
алады? 
 
 
 
 
 
  
 
 
 
 
 
 
● 
Шылым шегетін оқушыларды  тағлым көрсету үшін сабаққа кіргізбеу  
керек. 
 
 
● 
Тұрақты негізде барлық оқушылармен шылым шегудің зияны туралы 
түсіндіру әңгімелесулерін  жүргізу.
  
  
 
 
 
 
 
● 
Мектептің аумағында шылым шегуге айыппұл салуды енгізу. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 
3.Төменде аталған әдістердің қайсысы мұғалімдерге оқушылардың 
арасындағы зорлық-зомбылықты азайтуға немесе тыюға  себін тигізетін 
болады? 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 
 
 
 
● 
Мектеп сағаттарының санын азайту. 

 
 
109 
 
● 
Мектеп сағаттары кезінде мектептің аумағында барлық оқушылардың 
жүріс-тұрыстарына мониторинг жүргізу керек.
 
 
● 
Мектепте әлеуметтік қызметкерлер мен психологтардың санын 
арттыру.