Ынтымақтастыққа, әріптестік пен сенімге 25 жыл

Елдің дамуына орай ЮНФПА-ның Қазақстанға 

көрсететін қолдауының сипаты да өзгерді. Уақыт 

өте келе Қор көбінесе сексуалдық және ұрпақ 

жаңғырту денсаулығын қамтамасыз етуде жәр-

дем көрсетуге баса назар аудара отырып, тех-

никалық және консультациялық көмек көрсе-

те бастады. Бұл жұмысқа сондай-ақ денсаулық 

сақтау, тұрғын халық санының динамикасы және 

ерлер мен әйелдердің тең құқылығы мәселелері 

арасындағы өзара байланысты ескере отырып, 

тұрақты дамуға арналған ұлттық стратегияларды 

әзірлеуге қолдау кірді.

ЮНФПА

 ана өлім-жітімін азайту мен ана ден-

саулығын жақсартуды қоса алғанда, бірқатар 

ұлттық басымдықтарға қол жеткізуге үлес қосты. 

ҚР Ұлттық экономика министрлігі Статистика ко-

митетінің деректері бойынша, 1991 жылы елдегі 

ана өлім-жітімінің коэффициенті 100 000 туғанға 

шаққанда 67,20-ны құрады. Тиімді перинатал-

дық технологияларды сәтті енгізудің арқасында, 

Қазақстандағы ана өлім-жітімінің коэффициенті 

2017 жылы төрт еседен көбірек, 100 000 туғанға 

шаққанда 12,5-ке дейін қысқарды. 2017 жылы 

нәресте өлімінің коэффициенті 1991 жылғы көр-

сеткішпен салыстырғанда үш жарымға дерлік 

есеге (1000 туғанға шаққанда 27,30-дан 7,93-ке 

дейін) төмендеді.

БҰҰ – Қазақстан: ынтымақтастыққа, әріптестік пен сенімге 25 жыл

77

ЮНФПА халықтың неғұрлым осал топтарының: 

жасөспірімдер мен жастардың, қарт адамдар-

дың, мүмкіндіктері шектеулі адамдардың, ми-

гранттардың, АИТВ-мен өмір сүретін адамдардың 

жағдайы туралы дәлелді деректерімен ұлттық 

даму бағдарламаларын өңдеуді қамтамасыз етті. 

Бұл жұмыс осы топтардың ана және репродуктивті 

денсаулықтың сапалы қызметтеріне қол жеткізуін 

кеңейтуге мүмкіндік берді, сондай-ақ Қазақстанға 

Мүгедектер құқықтары туралы конвенцияны ра-

тификациялауда қолдау көрсетті. Бұдан басқа, 

ЮНФПА-ны қоса алғанда, БҰҰ агенттіктерін 

қолдау нәтижесінде елде денсаулық сақтау қыз-

меттері жетілдіріліп, кеңейтілді. Осылайша, тегін 

медициналық қызметтердің көлеміне АИТВ-мен 

өмір сүретін адамдарға арналған антиретровиру-

стық препараттар қосылды.

Жастардың репродуктивті денсаулықты қорғау 

туралы ақпаратқа кең қол жеткізуі көп жағдай-

да ұлттың денсаулығын тұтастай айқындайты-

нын мойындай отырып, ЮНФПА «теңімен тең» 

қағидаты бойынша ақпараттық-ағартушылық 

жұмысты белсенді қолдайды. Соның негізінде, 

Қазақстанда қазірдің өзінде осы қағидат бой-

ынша жұмыс істейтін он жастар оқу орталығы 

(Y-PEER centres) жұмыс істейді. 200-ге жуық 

жаттықтырушы жасөспірім-құрдастарын қауіпсіз 

жыныстық мінез-құлық туралы сауатты хабардар 

етуді үйренді.

Колледж студенттері үшін жыныстық және репро-

дуктивті денсаулық пен репродуктивті құқықтар 

туралы ақпаратты дұрыс беруге бағытталған 

оқу курсы әзірленді және сынақтан өткізілді. 

Колледждердің 300-ден астам оқытушысы сту-

денттерге репродуктивті денсаулықты сақтау 

мәселелерін оқыту дайындығынан өтті. Бұл пе-

дагогтар 30 мыңнан астам жасөспірім мен жа-

сты репродуктивті денсаулықты сақтау, қажетсіз 

жүктілік пен түсік тастаудың алдын алу, жыныстық 

жолмен берілетін инфекцияларды жұқтырудың 

алдын алу сияқты мәселелер жайында оқытып 

шығарды.

Жасөспірімдерге олардың сексуалдық және ре-

продуктивті денсаулығына қатысты мәселелерде 

кешенді ақпарат пен қызметтер ұсыну үшін жастар 

денсаулық орталықтарын жетілдіру бойынша жұ-

мыс жүргізілуде.

Сондай-ақ ЮНФПА әйелдер мен қыздарға қаты-

сты зорлық-зомбылықтың болдырмауға ерекше 

назар аудара отырып, гендерлік теңдік, сондай-ақ 

ерте және мәжбүрлі некелер сияқты денсаулыққа 

зиян келтіретін тәжірибелер мәселелерін бел-

сенді түрде көтеруде. Қазіргі уақытта ЮНФПА ҚР 

Үкіметіне денсаулық сақтау, әлеуметтік қолдау 

және полиция секторларының гендерлік зор-

лық-зомбылыққа ведомствоаралық жауап беру 

БҰҰ – Қазақстан: ынтымақтастыққа, әріптестік пен сенімге 25 жыл

78

көптеген индикаторлар бойынша кластерлік зерт-

теу (2005, 2010, 2015 жж.); әйелдерге қатысты 

зорлық-зомбылықтың таралуын зерттеу (2016) 

мен «Ұрпақтар және Гендер» бағдарламасы 

бойынша зерттеу (2018) жүргізу мен талдауға 

жәрдем көрсете отырып, деректерді жинау мен 

таратудың ұлттық жүйелерін нығайтуды және ха-

лықтың динамикасын ғылыми негізделген талда-

удың қол жетімділігін арттыруды, сондай-ақ олар-

дың тұрақты дамумен байланысын қолдайды.

ЮНФПА

 жастарға ерекше назар аудара отырып, 

отбасын жоспарлау, ана денсаулығы мен репро-

дуктивті денсаулықты қорғау және репродуктивті 

құқықтарды іске асыру саласындағы қызмет-

терді кеңейту және жетілдіру бойынша; гендерлік 

теңдікті ілгерілету және гендерлік зорлық-зом-

былықты болдырмау жөніндегі ұлттық институ-

ционалдық механизмдерді нығайтуды қолдау 

бойынша және халық динамикасын ұлттық сая-

саттар мен даму бағдарламаларына тұрақты да-

мытумен өзара байланыстыра отырып, ғылыми 

негізделген талдауды біріктіру бойынша жұмысты 

жалғастырады.

жүйесін күшейтуде техникалық қолдау көрсетуде.

Қазақстанның Үкіметімен Халықтың қоныстануы 

мен дамуы жөніндегі Каир халықаралық конфе-

ренциясының Іс-қимыл бағдарламасының, ұлт-

тық стратегиялық бағдарламалардың мақсатта-

рын алға жылжыту бойынша, сондай - ақ елдің 

үшінші және бесінші Тұрақты даму мақсаттары-

на жетуге арналған ынтымақтастық шектерінде, 

ЮНФПА елдің жетекші діни ұйымдары – ислам-

мен және православие христиан дінімен ана ден-

саулығы мен репродуктивті денсаулықты жақсар-

ту, гендерлік зорлық-зомбылықты болдырмау 

және отбасы жағдайын жақсарту мәселелері бой-

ынша ынтымақтаса әрекет етеді. ЮНФПА-ның 

техникалық қолдауымен жастарға, гендерлік зор-

лық-зомбылыққа және қыздардың денсаулығы 

мен әл-ауқатына нұқсан келтіретін ерте және 

мәжбүрлі некелерге қарсы тұруға баса назар ау-

дара отырып, ана денсаулығы мен репродуктивті 

денсаулықты қорғау мәселелері бойынша діни 

лидерлердің әлеуеті күшейтілді. Бүкіл Қазақстан 

бойынша мешіттерде жұма намаздарын және 

шіркеулерде жексенбілік литургияларды өткі-

зу үшін әйелдерге қатысты зорлық-зомбылыққа 

жол бермеу мәселелері бойынша уағыз мәтіндері 

әзірленіп, бекітілді. Сондай-ақ, ЮНФПА діни ли-

дерлерге осы мәселелер бойынша діни орында-

рының оқу үдерісіне енгізу және болашақ діни 

қызметкерлерді діни қоғам мүшелеріне тиісті 

уағыз айтуға үйрету үшін ақпараттық және оқыту 

материалдары мен оқу курстарын әзірлеуде қол-

дау көрсетті.

ЮНФПА

 демографиялық талдау және халық са-

нын болжау, Тұрақты даму мақсаттарына (ТДМ) 

қол жеткізуді мониторингілеу мәселелері бойын-

ша ұлттық институционалдық әлеуетті нығайтуға, 

халықаралық стандарттар мен БҰҰ ұсынымдары-

на сәйкес 2000, 2010 және 2020 жылдары халық 

санағын жүргізуге, мынадай ұлттық зерттеулерді: 

БҰҰ – Қазақстан: ынтымақтастыққа, әріптестік пен сенімге 25 жыл

79