21
тың өздері қабылдаған этикалық кодекстарында жазылған. Талап репортаждар
(мәселе тексерудің әділетсіз әдісі, сөйлеген сөздерде өшпенділікке уәждеу,
диффамация жайлы) немесе әлеуметтік мәселелерден (куәгерлер мен
қылмыскерлер, есеп беруге байланысты үшінші жақтан сыйлық болмаса ақша
алу және т.б.) келген зияннан үшінші жақ тұлғаны қорғауға топталған.
Онлайн-контент қорғаушылары, баспалық БАҚ контентінің қорғаушыларындай
демократиялық мақсатқа қызмет етеді. Осындай жолмен, онлайн-контентті
реттеу үшін қосымша арнайы заңның қажет еместігін бекітуге болады. Бұның
орнына, БАҚ өзін-өзі реттеуші немесе жалпы заңды, мысалы, жала немесе жеке
өмір құқығын реттеудің мәні бола алады.
Басқа жағынан, кейбір жағдайларда БАҚ плюрализмін қамтамасыз ету үшін
құқық ережесіндегі, олардың контенттерінің сапасы мен нақтылығын,
балансын, растығын көтермелеу уәжді екенін растауға болады. Мысалы, барлық
онлайн БАҚ-тың тек үкіметті немесе оппозицияны қолдау жағдайы, БАҚ-тың
әр түрлілік пікіріне қайшы келеді және ондайға жол берілмеуі тиіс. Мұнымен
қоса, қоғамдық теле-радио хабар таратушылар өздерінің веб-сайттарындағы
орналасқан ақпараттардың үйлестірілген, әділдігін сақтауға міндетті болулары
мүмкін.
Дыбыс-бейне контентіне қандай талаптар қолданылуы тиіс?
Баспасөз БАҚ-қа қарағанда, теле-радио хабар тарату контентін реттеу ТРК құру
және оның жұмыс жасауының қымбаттылығына байланысты, хабар тарату
нарығындағы ойыншылар санының басынан бастап аздығына байланысты оның
бейтараптық немесе контентінің әр түрлілігін қамтамасыз ету қажеттігі
көзқарасы тұрғысынан ақталды. Теле-радио хабар таратушы контентін
реттеуші ереже, әлеуметтік және саяси мақсатты неғұрлым кең (бағдарламалар
мен жаңалықтардың тура және нақтылықтарына талап) көрсету үшін, немесе
үшінші тұлға (дәл келмейтін репортаждар мен жосықсыз немесе зорлық
тәсілдеріне қарсы ереже) немесе аудиторияны қорғауды қамтамасыз ету ( соның
ішінде, балаларды) үшін әдетте Еуропада хабар тарату реттеушісімен
қабылданатын, тарату кодексінде айтылады.
Еуропалық Одақ және Еуропа Кеңесі теле-радио хабар тарату материалдары
мазмұнына қатысты, нақты ережелер қабылдады.
ЕО директивасы дыбыс және бейне материалдары жөнінде
Теле-радио хабар таратушылар контенті Еуропа Одағындағы хабар тарату
қызметінің еркін жылжуына септігін тигізетін дыбыс-бейне материалдарына
6
қарағанда, ЕО Директивасымен реттеледі. Директиваға өшпенділікті қоздыруға
тиым салу және еуропалық шығармаларды тарату мен жылжыту, коммерциялық
коммуникация, кәмелеттік жасқа толмағандарды қорғау құқығы кіреді. Ереже
ең төменгі ортақ стандарт болып табылады: ЕО мүше-мемлекеттері тарату
мазмұны бойынша ең қатал ереже ендіре алады.
6
1987 ж. 11 желтоқсандағы , 2007/65/EC ЕО Кеңесінің Директивасы
22
Директиваға тапсырысты ТД-ды қоса алғанда, кең таратылымды барлық
хабарлар қызметі үшін қолданылатын, өшпенділік пен арандатушылықтан және
кәмелетке толмағандарды қорғауға арналған ережелер енеді. Соңғысы, БАҚ-
жеткізуші қызметі ұсынған каталог ішінен көрермен бағдарламаны таңдағанда,
тапсырыс бойынша бейне материал ұсыну қызметін көрсетеді.
Директива әр ЕО мемлекеттеріне хабар таратушылардан ұлты немесе діні,
жынысы,
нәсілдік
белгілері
бойынша
өшпенділікке
ұрындыратын
материалдарды таратпауларын талап етуге міндет жүктейді.
Директива сонымен қатар неғұрлым осал көрермендерге негативті әсерді
шектей отырып, кәмелетке толмағандарды қорғау үшін реттеу жүйесін ендіреді.
Сәйкесінше, ТРК және интернет-қызметке қатысты ереже айырмашылықтары
бар.
Аналогтық ТВ қызметін реттеу
Кәмелеттік жасқа толмағандардың дамуына «айтарлықтай нұқсан келтіруі
мүмкін», соның ішінде порнография немесе жөнсіз зорлық жайлы
бағдарламаларға тиым салынған.
Кәмелеттік жасқа толмағандар үшін «зиян» болуы мүмкін бағдарламалар,
оларды балалар көріп немес естулері мүмкін еместігіне (таратуға сәйкес уақыт
таңдалып немесе кандай да бір техникалық шара қолданылғанда (мысалы,
шифрлау)) кепілдік болғанда ғана, таратыла алады. Мұнымен қоса, барлық
шифрланбаған бағдарламаларға дыбыстық ескертпелері айтылып болмаса
олардың таратылуы кезінде көзбен шолатын нышаны анық көрінуі тиіс.
Сұраныс бойынша қызметті реттеу
Аналогтық теледидардан айырмашылығы, сұраныс бойынша қызметте
кәмелеттік жасқа толмағандардың дамуына «айтарлықтай нұқсан келтіруі
мүмкін» бағдарламаларға рұқсат етілген. Тек оларды жай кездері кәмелеттік
жасқа толмағандар көріп немес етімеулері тиіс. Бұған ПИН-кодының көмегімен
немесе басқа да жас өлшемін тексеретін неғұрлым күрделі жүйе арқылы қол
жеткізуге болады.
Сұраныс бойынша қызметте, жай «зиянды» болуы мүмкін деген
бағдарламаларға шектеу жоқ.
Директиваға «дамуына шындап нұқсан келтіруі мүмкін» және «нұқсан келтіру
мүмкіндігі ықтимал» деген түсініктер кірмеген, бұл дегеніміз мемлекет өз
анықтамаларын қабылдауы мүмкін дегенді білдіреді. Порнографиялық
мазмұндама (Директивамен анықталған) және жөнсіз зорлық туралы құжаттың
басында келтірілген. Тағы айта кетері, мемлекет қабылданбайтын мазмұнды
анықтау өкілеттілігіне ие болып, сонымен қатар өзінің ішкі заңнамасында
«кәмелеттік жасқа толмаған» деген түсінікті кіргізе алады.
lx
Директива, кәмелеттік жасқа толмағандарды өшпенділікке азғырушылыққа
қарсы және қорғау бойынша міндеттемелердің үйлестірілген және ойды еркін
білдіру құқығын сақтауы тиістігін заңдастырады.
ЕО-тың балалар порнографиясы және балаларды сексуалдық қолдану,
сексуалдық зорлыққа қарсы күресі бойынша Директивасы.
