Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 301/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІІ БӨЛІМ.  Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары мұраларын жинап-жариялау, зерттеу  жұмыстары қолға алынды. Осы 1954-1955 жылдардағы қазақ  әдебиеттануының айтарлықтай ізде- ністері болып табылатын табысы  деп әдеби-теориялық сипаттағы  зерт теулердің көбейе түсуін атар  едік. Жеке ақын-жазушыға арналған  ғылыми және сын мақалалардағы ой- пікірді айтпағанда, таза теориялық  ұғым-түсініктерді ғылыми сөз ете  бастаған еңбектердің жариялануы  құптарлық құбылыс еді. Нақты айт- қанда, реализм және сыншыл реализм,  жанр түрлері, идея және тақырып,  конфликт және характер, ұнамды об- раз, тип және типтік тұлға, түр мен  стиль, дәстүр мен жаңашылдық,  өлең сөздің құрылысы секілді келелі  мәселелердің қазақ әдебиетіндегі  та биғаты мен игерілуіне арналған  бірнеше мақала жарық көрді. 1954-1955 жылдарда ғана көрінген  осы ізденістерден қазақ әдебиет- тану ғылымының 1947-1953 жылдар  аралығындағы дағдарыстан кейін  қай та дами бастағанын көреміз.  Бірақ оның бәрі өздігінен және оп- оңай жүзеге аса қойған жоқ. «Тұр- пайы социологизм» теориясы мен  нигилистік көзқарас өз позициясы- нан айырылғысы келмегенмен, енді  әрі-сәріде тұрған кеңестік идеология  оған сүйеу бола алмады. Саясатқа  құрылған ғылыми негізсіз бұл те- ория мен көзқарастың үні біржола  өшпегенімен, бұрынғыдай белсеніп  шыға алмады. Оның С. Нұрышев,  Ә. Нілдібаев, Ә. Жәмішев, М. Ақын- жанов, Т. Шойынбаев, Х. Айдарова  сияқты «қайраткерлері» үн-түнсіз  қалуға мәжбүр болды. Осындай  жағдайда ғылыми-зерттеушілік ой- пікірдің соны бағыттардағы ізденістер  жасауына тәжірибелі зерттеушілер  М. Әуезов, С. Мұқанов, Е. Ысмайлов,  Б. Кенжебаев және тағы басқалары  білімдарлықпен басшылық жасады.  Ал сын мен әдебиеттануға келген  алғашқы қадамдар «тұрпайы со- циологизм» мен нигилизм дәуірлеп  тұрған кезеңге тап келгендіктен,  олардың  бұрмалаушылықтарынан  сау қала алмаған. Қ. Нұрмаханов,  А. Нұрқатов, Б. Сахариев, Х. Сү- йіншәлиев, М. Сәрсекеев, М. Ғаб- дуллин, Ә. Дербісалин, Қ. Құтты- баевтар және т.б. өз қателіктерін тез  түсініп, жаңашыл бағыттағы зерт- теу жұмыстарына белсене кірісті.  Әсіресе, қазақ әдебиеттануының  әдеби-теориялық бағыттағы тың  қадамдары осылардың еншісінде  екенін атап айту керек. Сын мен  әдебиеттанудың қатары С. Қирабаев,  Т. Кәкішев, Р. Бердібаев, З. Қабдолов,  З. Ахметов, Ы. Дүйсенбаев, Н. Ғаб- дуллин, Ә. Нарымбетов, М. Дүй- сенов секілді жас кадрлармен то- лықты. Олар ғылыми-зерттеушілік  жұмыстарды дамытудағы дәуір алға  тартқан күрделі істерге жасқанбай  араласты. Бұлар маркстік-лениндік  Ре по зи то ри й Ка рГ У 320 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз