Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 297/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІІ БӨЛІМ.  Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары ғалымдардың соңынан жіберуге де- ген іс-шараның да ұйымдастырылып  жатқанынан хабар бергендей. Оған  дәлел ретінде С. Нұрышевтың Ғы лым  Академиясының  «Хабаршысына»  шыққан «До конца искоренить бур- жуазно-националистические извра- щения в изучении творчество Абая»  (1953, №4) атты мақаласын атасақ та  жеткілікті . Ғылыми айтыс қорытындысында  және соған сай алынған қаулыда,  «Қобыланды батыр», «Ер Тарғын»,  «Алпамыс», «Қамбар», «Қозы Көр- пеш-Баян сұлу», «Қыз Жібек» сияқ- ты жырлар халықтық негізде ту- ғандығы атап көрсетілгенмен, еу- ро пацентристік көзқарастан қол дау тапқан «тұрпайы социологизм» тео- риясының үстемдік алып кеткені  айқын сезілді. Басқа жыр ларды  ғылыми тұрғыда зерттей беру керек,  таптық, халықтық тұрғыдан қай- шылықтарын ашу қажет деп көр- сетілгенімен, оларға нигилистік көз- қараста қарау кең өріс жая берді.  Ғылыми-зерттеушілік ой-пікір өз  табыстарын қорғау мүмкіндігінен  мүлде айырылды да, қазақ әде- биеттану ғылымы маркстік-ленин- дік әдіснаманың «тұрпайы социо- логизм» теориясына ұшыраған қа те  қағидаларының қатал үкімінің құр- бандығына айналды. Бұл келді де  қазақ фольклорынан нені, әдебиет  тарихынан және кеңестік дәуірдегі  әдебиеттен кімді, қалай оқыту керек  деген мәселені туғызды. Еңбекші  халық пен таптық мүддені ғана  жыр лайтын ақын-жазушылар мен  шығармалар асыра дәріптелді, басқа- лары сынға ұшырады. Мысалы, «Со- циалистік Қазақстанда» «Көпеев –  ұлтшыл, діншіл ақын» (1952, 15 та- мыз) атты К. Көлбаевтың мақаласына  бола Орталық Комитеттің арнайы  қаулы алуынан республика ғылымын  қадағалап отырған идеология сая- сатының өзі маркстік-лениндік әдіс- наманы өрескел бұрмалауға жол  беріп алғанын көреміз.  «Тұрпайы социологизм» теория- сының өріс алғаны сондай, 1952  жылғы оқу бағдарламалары мен  оқулықтардың  ғылыми-танымдық  са пасы нашарлап, ғасырлар бойы  жасалған фольклор мен тари- хи әдебиет түгелге жуық жоққа  шығарылды. Қ. Жұмалиевтің сәл  кейінірек айтқан сөзімен келтірер  болсақ, олардың сипаты төменде- гідей сорақы мазмұнға дейін жетті,  сондықтан толық келтірейік: «1952  жылы басылып шыққан 8 класқа  арналған оқу құралында (авторы  М. Ғабдуллин) ауыз әдебиеті де,  XVІІІ-XІX ғасыр әдебиеті де жоқ- қа тәндік дәрежеге жеткен. Жеке  тексерілу үшін бүкіл эпос тан  Қамбар, лиро-эпостан Қозы Көр- пеш те, ақындардан тек Махамбет  қана қалдырылған. XVІІІ-XІX ға- сыр лардағы әдебиет өкілдерінен  Ма хамбеттен басқа бірде-бірі же- Ре по зи то ри й Ка рГ У 316 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз