Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 298/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІІ БӨЛІМ.  Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары ке тексерілмейді. Олардың твор- чествосындағы заңды байланыстар  айтылмайды. Басқалары сөз арасын- да аталады да, әдебиет тарихы деп  бір ғана ақынды ұсынады. Қазақ әдебиетінен 9 класқа ар- налған оқу құралында (авторлары  Қабдолов, Қирабаев, Нұрқатов) қазақ  әдебиетінің тарихы Белинский- ден, Чернышевскийден, Добролю- бовтен басталады... Кітапты «Қа- зақ әдебиетінің тарихы» деп Бе- линскийді, Чернышевскийді, Добро- любовті қазақ әдебиетінің өкілі  етуде авторлардың қандай принцип  ұстағаны белгісіз» деген өткір сын- да ғылыми-зерттеушілік ой-пікірдің  қандай деңгейге дейін төмендеге- нінің шындығы жатыр. Ғылыми айтыс қорытындысы мен  соңғы қаулыдан туындаған ниги- лис тік көзқарас мектеп бағдарла- ма лары мен оқулықтарын, хресто- матияларды әлі де болса жақсарта  түсуге шақырды. «Социалистік Қа- зақстандағы», М. Ғабдуллиннің «Қа- зақ әдебиетінің оқулықтарын жазу  туралы» (1952, 16 қараша), М. Базар - баевтың «Қазақ әдебиетінің оқу- лықтарын жазу туралы» (1953,  9 сәуір), «Халық мұғалімінде»  Ә. Дербісалиннің «Халық ауыз  әдебиетінің орта мектепке арналған  оқулығы» (1953, №1) секілді мақа- лалары әдебиеттің таптығы мен ха- лықтығы қағидаларының әлі де  болса толық басшылыққа алынбай  жатқанын бір жақты сынады. Ал сын- шы Қ. Нұрмаханов «Қазақ әдебиеті  оқулығындағы елеулі қателер ту- ралы» мақаласында, ІХ класс үшін  жазылған оқулықтағы жоғарыдағы  Қ. Жұмалиев айтқан қателікті сынай  отырғанымен, «екі түрлі мәдениет- тің элементі» туралы В. И. Ленин  қағидасын тілге тиек етіп, сол кездегі  «тұрпайы социологизм» позициясы- нан аулақтап кете алмады.  Ұлттық әдебиеттану ғылымы  өзінің туу дәуіріндегі және даму  кезеңінің алғашқы жылдарындағы  азды-көпті жетістігінен бас тартуға  дейін барған осы бір қиын кезеңде  И. Сталин өлді де, Коммунистік пар- тия мен кеңес өкіметіндегі «халықтар  көсемінің» жеке билігі құлады. 1929  жылдан бастап Сталиннің жеке ба- сына табынудың ықпалында келген  кеңестік идеология Ленин өлгендегі  «Ленин өлді, бірақ, ленин жолы  мәңгі жасайды» деген ұранын, «Ста- лин өлді, бірақ сталин ісі жалғаса  береді» деп қайта көтерген жоқ. Бұл  «буржуазияшыл-ұлтшыл» таңбасы  басылған, енді ұсталып темір тордың  ар жағынан шығуға тиісті әдебиетші- ғалымдар мен ақын-жазушылардың  аман-сау қалуына басты себеп бол- ды. Жоғарыдағы партиялық билік  үшін таласта Сталиндік дәуірдің қай- та оралмайтыны, керісінше сынға  ұшырайтыны белгілі бола бастағаны  және жергілікті басшылардың ау- ысуы үлкен өзгерістің болатыны- Ре по зи то ри й Ка рГ У 317 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз