Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 309/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІІ БӨЛІМ.  Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары тарапынан болған әпербақандық- тан сақтай алмады, қарсы күреске  шыға алмай қорғаншақтай берді.  «Ұлтшылдық» айыптың таяғын жеп  беті қайтқан аға буын әдебиетші- ғалымдар да белсенділік танытпа- ды. Соның кесірінен С. Сейфуллин  кеңес дәуіріндегі әдебиеттің не- гізін салушыларының бірі ретінде  төмендетіліп, бұл көзқарас алғаш- қыда зерттеу мақалаларда айтылып,  кейін оқулықтар мен монографиялық  еңбектерде ғылыми негізделе баста- ды. Ғылыми-зерттеушілік  ой-пікір  Сә кен, Ілияс, Бейімбет мұралары  жайында белсенділік танытқанымен,  солармен қатар құрбандыққа ұшыра- ған басқа сыншы-әдебиетші, жа- зушылар туралы зерттеу жұмыста- рын қатар алып жүруге де асыға  қоймады. Тек сталиндік қамаудан  аман оралғандардың өздерімен тағ- дырластар туралы бірді-екілі мақала  жазғаны болмаса, әдеби жиындар- да жалпылама сөз болып, олардың  мұрасын жинау-жариялау және зерт- теу жағына құлшыныс білдіргендер  аз болды. Ол 1920-1930 жылдардағы  әдеби-мәдени процестің даму жолын  жүйелі тексеруге, тарихи шындықтың  барынша ашық айтылмауы әсерін  тигізбей де қалмады. Оның себептері  де жоқ емес еді. Сәкеннен бастап  жиырмадан астам қазақ әдебиетінің  талантты өкілдерінің тұп-тура жи- ырма жыл бойы әдеби, ғылыми ор- тадан аласталуына айыптаулар ай- тыла бастаған кезде, әдеби сынның  кінәлілер іздеп ожарлыққа басқан  тұстары да болмай қалмады. Бірақ,  ащы шындықтың айтылуы әлі алыс  еді. Себебі, жазықсыз төгілген қан- ға, талқаны шыққан тағдырларға құ- ныкерлер ашық айтыла бастаса, ба- сты айыпкер өзі болып шығатынын  түсінген жергілікті партия ұйымы,  оның идеологиясының оған жібер- меуі сол кезеңде заңды құбылыс еді.  «ХХ съезден соң Коммунистік пар- тия басшылары ел басындағы ауыр  ахуалды түзетуге талпынғандай кө- рінге німен, өздері біте қайнасқан  қоғам дық жүйенің шеңберінен шыға  алмады. Одақ орталығы Мәскеуде  Б. Назаров пен О. Гридневаның  «Вопросы литературы» журналы- на шыққан мақалаларын, ақындар  О. Бергольц пен К. Симоновтың  сұхбатын, В. Дудинцевтің «Не хле- бом единым» романын «ауа жайыл- ды», «Социалистік мұраттарға жат  пікірлер айтты» деп ұр да жық сын- мен төпеледі» [84, 128]. Орталықтың  ашық таратып жатқан бағыт- бағдары мен үлгісі осындай болған  шақта (халықтан жасырын берілген  нұсқауларды айтпағанда) Қазақстанда  1937 жылдың лаңына ұшыраған  Ғ. Тоғжанов, Қ. Кемеңгеров, М. Дәу - летбаев, С. Камалов, О. Беков,  Ж. Ша нин және тағы басқалар тура- лы зерт теушілік ойдың кідіре берге- ніне таң қалуға болмайды. Ре по зи то ри й Ка рГ У 329 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз