Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 8/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

І БӨЛІМ.  Әдеби мұраны зерттеудің негізгі арналары Орыс ғалымдары алғашқыда қа- зақ фольклорын жинап-жариялауда  жергілікті жердегі сауатты, тіл біле- тін адамдар мен тілмаштық қызмет  атқарған татар-башқұрттардың көме- гіне сүйенді. Бұл іске ерте кезден бері  сөз өнерін қадірлеп, олардың хатқа  түсуін, кітап болып шығуына ынта- лы халықтың зиялы қауымы белсене  ат салысты. «Осыған байланысты  назар аударарлық жағдай, – деп жа- зады Ш. Ыбыраев, – қазақ арасы- нан да ауыз әдебиеті мұрасының  ғылым алдындағы маңызын түсініп,  оны шұғыл жинауға кіріскен білімді  адамдардың, орыс зерттеушілеріне  толымды-толымсыз мәлімет беруші- лердің (информаторлардың) саны  кө бейе түсуі. Әсіресе Шыңғыс Уәли- ханов, Ахмет Жантөрин, Әб дуәлі  Дер бісалыұлы, Бейбіт Дауыл бай - ұлының еңбектерін атап өту орын- ды. Олар ескі жазбаларды жинау- мен қатар, ел арасындағы жыр- шы-жырауларға сұрау салып, өлең- жырлардың ішіндегі ең шұрай- лыларын дұрыс таңдай білген, әрі  орыс зерттеушілерінің назарын ең  алдымен соларға аударған» [8, 36].  Ш. Ыбыраевтың осы пікірін негізге  алатын болсақ, бұлар халық ауыз  әдебиетін жинап қағазға түсірушілер  ғана емес, орыс тіліне аударушылар  да болады. Орыс фольклорисінің ау- дарып отырған адамның көмегімен  жазып алуы мен сол ұлт өкілінің  ауда руы – екеуі екі басқа дүние.  Біріншісінде аударып отырған тіл  білетін адамның поэтикалық көр- кемдікті ұғынуына байланысты  та за творчестволық жұмыс арқы- лы дүниеге келеді. Осы кезде зерт- теу шілер назарына көбірек түскен  және аударылған «Қозы Көрпеш- Баян сұлу» жырының бес түрлі  аудармасының көркемдік деңгейінің  әр түрлі болуы бұған айқын дәлел.  Бұл – ұлттық ғылыми-зерттеушілік  ой-пікірдің әдеби мұраны игеру мә- селесіне орай көрініс таба баста- ғанының айғағы еді.  XІX ғасыр соңы мен ХХ ғасыр  басындағы әдеби мұраны жинап- жариялауға, зерттеуге қатысқан қа зақ  оқығандары көп болды деп жалпыла- ма айта бергеннен гөрі, Е. А. Алек - торовтың, А. Н. Харузиннің, В. М. Си- дельниковтің өте мол мағлұ мат бе- ретін библиографиялық көрсеткіш- теріне және басқа да еңбектерге  сүйене отырып, әдеби мұраны иге- рудегі зерттеу әдістерінің көрініс  табуына орай оларды үш топқа  бө ліп қарастыру керек. Олардың  бі рінші тобына жататындар –  фольклор лық мұраны жинаумен шұ- ғылданған орыс фольклористеріне  мәлімет берушілер, яғни жоғарыда  айтылғандай – информаторлар. Бұ- лардың көпшілігінің аты-жөндері  бізге мәлім емес. Се бе бі, орыс ға- лым дары өзі аударып жа риялаған  ма териалды берушілер ту ралы мар- дымды мәлімет қалдырмаған. Мы- Ре по зи то ри й Ка рГ У 21 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз