Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 6/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

І БӨЛІМ.  Әдеби мұраны зерттеудің негізгі арналары Дарьинской области» (т. І-ХV., Таш- кент. 1891-1915). Т. Н. Потаниннің  «Казак-киргизские и алтайские пре- дания, легенды, сказки» («Живая  старина» 1917. ІІ-ІІІ шығуы) атты  еңбектерінің алатын орны ерекше.  Бірақ басты мақсат жинау, жариялау,  орыс тіліне аудару болғандықтан,  тек таныстыру, бағалау сипатындағы  пікірлер ғана айтылып, халықтың  фольклорлық мұрасы ғылыми тұр- ғыда жүйелі зерттелмей қалды. Орыстың фольклорист-ориента- лист ғалымдарының әдеби мұраны  игеру саласына сай еңбектерін ұлт- тық әдебиеттану ғылымының қалып- тасу тарихына байланысты сөз еткен- де, басын ашып алатын бір мәселе  бар. Олардың зерттеу нысанасы қа- зақ фольклоры болғанымен, ұлт тық  фольклористиканың өкілі болып  есеп телінбейді. В. Радлов немесе  Г. По танин қазақ фольклористері  емес. Қазақ ауыз әдебиетін зерттеу- ші – орыс фольклористері. Олардың  ең бек тері Ресейдің отары болып  отырған қазақ халқының ұлттық ғы- лыми-зерттеушілік, әдеби-теориялық  ой-пікірінің туу, даму жолында бас- ты қадамдар болып табылмайды,  керісінше, біршама дамып қалған  орыс фольклористикасына барып  қо сылған үлес болып саналады. Сол  се бептен де олар қазақ фольклорына  бүкілресейлік ғылым тұрғысынан қа- рады. Олардың зерттеулері ұлттық  ғылыми ой-пікірдің нақты мәнде кө- рініс бере бастауына себепші бол- ды, жетекшілік бағыт берді. Міне,  сондықтан да біз өз ұлтымыздан  шыққан сыншы-әдебиетші, зерттеу- ші ғалымдарымыздың ұлттық әде- биеттану ғылымын тудыру жо лын- дағы еңбектерін ғана арнайы қарас- тырамыз да, орыс фольклорист-зерт- теушілеріне жұмыс жүйесіндегі сөз  етілер проблемаларға байланысты  жерде ғана тоқталып отырамыз. Ке- лешекте қазақ фольклоры мен әде- биет тарихы орыс ғалымдарының  зерт теуінде деген проблемалық мә- селе қойылар болса, тәуелсіздік ал- ғанға дейінгі «жауырды жаба тоқып»,  білсек те білмеген болып келген мис- сионерлік, ұлы державалық үс тем- шілдік, еуропацентристік секіл ді көзқарастардың ғылыми жұ мыс тар- дағы бұрмалаушы лық тарының сы - рын тарихи шын дық тұрғысынан  айта аламыз. Сонда ғана ұлы Шоқан  бастап айтқан бұл көзқарастардың  түпкі мақсатын анықтап, соңғы кез- ге дейін «А. Левшиннің еңбегі ғы- лыми құндылығына қарамастан, ав- тордың қазақ халқына байланысты  кемсітерлік эпитеттерді қолдануы  салдарынан оқырманға бір қолайсыз  әсер етеді», – деп жалтақтай айтып,  сырғытып кете беруден арыламыз [6,  50]. «Маған бүкіл қазақ даласы ән  салып тұрғандай» (Г. Потанин) де- ген секілді пікірлерді мақтана айтып,  мәнін түсіндіре алғанда, енді «биенің  сүтінен жасалған арақ ішіп, үш күн  Ре по зи то ри й Ка рГ У 19 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз