Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 5/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

І БӨЛІМ.  Әдеби мұраны зерттеудің негізгі арналары тешествия по разным провин циям  Российского государства» (ч. І., Спб.,  1773) және А. И. Левшиннің «Описа- ние киргиз-казачьих или киргиз-кай- сацких орд и степей» (ч. 1-3. Спб.,1832)  атты еңбектерінен кездестіреміз. Бұл  ғалымдар қазақ халқының тарихын,  мәдениетін, әдет-ғұрпы мен салтын  көбірек зерттегендіктен де тұрмыс- салтқа байланысты халық өлеңдеріне  айырықша көңіл аударған. А. И. Лев- шин қазақ өлеңдерін жанрлық жа- ғынан батырлық жырлар (эпос пен  тарихи жырлар), тұрмыс-салт жыр- лары, лирикалық өлеңдер деп үш  топ қа бөледі. Қазақ халқының бүкіл  өмі рінің поэзияда табылатынына, ақ- па ақындық-импровизаторлық қа бі - леті мен өнерсүйгіштік қасие ті- не байланысты алғашқы ой-пі кір - лерді де осы кітаптардан кез дес - тіре міз. Аталған еңбектердің шы - ғыс тану ғылымындағы басты ғы - лы ми жаңалығы мен маңызы патша  үкіметінің отарлау саясатынан туын - даған «қазақтар мәдениеті жоқ, тағы  халық» деген менсінбеушілікке соқ- қы беріп, қазақ халқының тарихын,  географиясын, этнографиясын ғы- лыми тұрғыда зерттеуге деген жаңа  бағыттағы көзқарас пен ой-пікір ту- ғызуында еді. Міне, сондықтан да  ХІХ ғасырдың екінші жартысынан  бастап қазақ даласын зерттеушілер  фольклорлық мұраны жинау, жария- лау, орыс тіліне аудару, басып шыға- ру жұмыстарына ерекше көңіл бөлді.  Егер Л. Ф. Костенконың «Туркестан- ский край» (т. 1-3, Спб.,1880), А. Н. Ха- рузиннің «Киргизы Букеевской ор- ды» (вып. 1-2, М.,1888), Н. И. Весе - ловскийдің «Киргизские рассказы о  русских завоеваниях в Туркестан ском  крае» (СПб.,1894), А. Вамберидің  «Очерки Средней Азии» М., 1868),  И. И. Крафттың «Сборник узаконений  о киргизах степных областей» Орен- бург, 1889), И. А. Кастаньенің «Древ- ности киргизской степи и Оренбург- ского края» Оренбург, 1910). Н. И. Гро- дековтің «Киргизы и каракиргизы  Сырдарьинской области» Ташкент,  т.1, 1889) атты кітаптарында ауыз  әдебиеті үлгілері халық тарихы  мен этнографиясына байланыс ты  қарастырылған болса, таза фольк- лортану мәселесіне арналған ең- бектерде фольклорлық мұраның  көп теген көлемді ңұсқалары жария- ланды. Атап айтсақ, В. В. Радловтың  «Об разцы народной литературы се- верных тюркских племен» (ч. V,  СПб., 1875), «Образцы народной  ли тературы тюркских племен» (ІІІ т.  СПб., 1870), И. Березиннің «Турец- кая хрестоматия» (3 т. СПб.,1890),  Я. Лютшьтің «Киргизская хрестома- тия» (Ташкент,1883), А. Васильевтің  «Образцы киргизской народной сло- весности» (Оренбург, 1897, 1905),  Н. Н. Пантусовтың «Образцы кир- гизкой народной литературы» (Қа- зан, 1909), Ә. Диваевтың «Сбор ник  материалов для статистики Сыр- Ре по зи то ри й Ка рГ У 18 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз