Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 10/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

І БӨЛІМ.  Әдеби мұраны зерттеудің негізгі арналары ды қоссақ, бұл топтағылардың саны  көбейе түсетіні сөзсіз. Олардың ма- қалалары мен еңбектерін көрсетпеу  ғана емес, оны орыс ғалымдарына  апарып таңу секілді фактілердің  орын алғаны байқалады. Сол кездегі  ұлттық ғылыми-зерттеушілік ой-пі- кірдің тамаша жетістігі дәрежесінде  көрінетін Ә. Бөкейхановтың «Тузе- мец» деген жасырын атпен жазған  «Қобыланды батыр жырындағы әйел- дер» атты мақаласын В. Сидельников  Ә. Диваевтікі деп көрсетеді. Әдеби мұраның жиналуы мен  жариялануында жүргізген жұмыс- тарының тарихи маңызы аса зор бұл  екі топтағы қазақ зиялыларының  зерттеушілік көзқарасы әлемдік әде- биеттанудағы филологиялық мек- тептің талап-тілегіне сай келеді.  Әде биеттану ғылымының қалыптасу  тарихында XІX ғасырдың басында  Германияда пайда болған бұл мек- теп 1840 жылдардан бастап Ресейде  орын тепкен болатын. Біздің ойы- мызша, қазақ фольклорын зерттеген  орыс фольклористері осы мектептің  әдеби мұраны жинау, жариялау, кітап  етіп бастырып шығару, жазып алған  нұсқаның варианттарын салысты- ру және өңдеу, басқа тілге аудару,  түсініктеме жазу секілді әдістері- нің шеңберінде ғана жұмыс жаса- ды. Олардың ықпалы әдеби мұраны  игеру саласында жұмыс жүргізген  осы екі топтағы қазақ зиялылары- на тиіп, филологиялық мектептің  ұлттық ғылыми-зерттеушілік ой-пі- кірде көрініс табуына себеп болды.  Әлемдік әдебиеттану ғылымындағы  филологиялық мектептің өкілдері  се кілді бұл екі топтағы қазақтың ал- ғашқы фольклористері де әдебиет- тің қоғамдық құбылыс ретінде даму  заңдылығы мәселесін назардан тыс  қалдырды. Бұлар нақты көрініс табуға  ұмтылған ұлттық әдеби-теория лық,  ғылыми-зерттеушілік ой-пікірге зерт- теу жұмысын жүргізуге өте мол ма- териал дайындап берді. Филология- лық мектептің қазақ топырағынан  шыққан өкілдерінің XX ғасыр басын- да ұлттық әдебиеттану ғылымының  туу, қалыптасу жолындағы сіңірген  еңбегінің маңыздылығы да осында. Міне, осы екі топтағы қазақ зиялы- лары қазақ фольклорының мақсатты  түрде жиналып-жариялануы, ғылы- ми тұрғыда зерттелуі проблемасын  көтерді. Соның нәтижесінде эпостық  жырлардан «Ер Тарғын», «Қисса  Қа рабек батыр», «Хикаят Көрұғлы  сұлтан», «Қамбар батыр», лиро- эпостық жырлардан «Қозы Көрпеш- Баян сұлу», «Қыз Жібек», «Айман- Шолпан», қиссалардан «Шәкір- Шә кірат», «Бозжігіт», «Сал-сал»,  «Зар құм», «Сейітбаттал» т.б. және  «Бір жан-Сара» айтысы, ертегілер,  мақал-мәтелдер жеке кітап болып  шығып, оқырман қолына тиді. Осы  ХІХ ғасырда жарық көрген 260 кі- тап, XX ғасыр басында 1917 жылға  дейін шыққан 300-ге тарта кітап  Ре по зи то ри й Ка рГ У 23 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз