133
БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ
1. Смитфилд жаңа танысқан серіктерімен қайда барады?
2. Ол неліктен серіктері көшеге тастап кетеді деп ойлады?
3. Смитфилд серіктерінен қалып қалғанда не үшін жылайды?
4. Смитфилдтің серіктерінің есімдері қандай?
5. Оны серіктері кім деп атайды жəне не үшін?
6. Смитфилд серіктерімен қайда келді?
7. Моулди қандай бала?
8. Смитфилдті жол бойы кім қорқыта береді?
9. Олар қайда түнейді?
10. Олардың ұйықтайтын жері қандай?
11. Олар шалға не үшін тиісті?
12. Смитфилд серіктерімен ненің үстіне ұйықтайды?
13. Смитфилдке неге серіктері жастық бол дейді?
14. Оның қарындасының аты кім?
15. Балалар полицейлерді не деп атайды?
16. Смитфилдтің өгей шешесінің аты кім?
ТАПСЫРМА
1. Əңгімені оқып, мазмұндаңыз.
2. Əңгімені үнтаспадан (аудиокассета) тыңдаңыз.
3. Əңгімеден төмендегі сұрақтарға қатысты деректерді табыңыз.
1. Шал не үшін əн айтты?
2. Шал ненің үстінде отыр жəне оның қандай құралдары бар?
3. Смитфилд ұйықтар кезде не жайында ойлады?
4. Синонимдерді тауып жазыңыз.
(көне, əлдекім, шылым, икемді, ыңғайлы, оңтайлы, ықшам, осында,
құстөсек, ақиқат, ақырғы, кейінгі, артқы, тұңғиық, шыңырау, қытымыр,
қатты, көпшік, сүйеу, медет, медеу, үн, алға)
ҮЛГІ:
Кенет, тосын.
Түңілу, торығу, күдер үзу.
Алыс, қашық, қиыр, шет, қиян, ұзақ, шалғай, жырақ, қырым, аулақ.
Аласа, тапал, қысқа, кішкене, тəпелтек, мықыр, қортық, тырбық,
жатаған.
134
Дарбаза, қақпа.
Ескі, ...............................................................................................................
Сараң, ............................................................................................................
Демеу, ............................................................................................................
Темекі, ...........................................................................................................
Мұнда, ...........................................................................................................
Жастық, .........................................................................................................
Дыбыс, ...........................................................................................................
Терең, ...........................................................................................................
Соңғы, ...........................................................................................................
Мамық, ..........................................................................................................
Ілгері, .............................................................................................................
Шындық, .......................................................................................................
Біреу, ..............................................................................................................
Епті, ...............................................................................................................
5. Төмендегі сөздерге мағынасы қарама-қарсы сөздерді табыңыз.
Үлгі:
ілгері – кейін
көп – .......
кең – .......
қайғы – ......
таныс – ......
аласа – ......
іш – ......
онда – ......
өгей – ......
терең – ......
қараңғы – ......
жылы – .......
төмен – .......
артта – .......
ескі – .......
жуан – ........
тату – ........
жұмсақ – ........
суық – ........
жиі – ........
ҚАЖЕТ СӨЗДЕР: ыстық, қатты, сирек, кейін, жаңа, суық, туған,
қуаныш, тайыз, жіңішке, мұнда, бөтен, аз, алда, биік, жарық, тар, сырт,
биік, араз.
135
6. Сөйлемдерге қажет есімдіктерді табыңыз. (мен, өздерімен, бəрі,
міне, мені, бұл, біз, сендер, олар, біз, сен, ол, өз, оның)
1. ..... ескерту мені қуантып тастады. 2. ..... үйге барамыз деді, бірақ
..... ......... бірге шақырған жоқ. 3. Бізді əр қадам сайын итермелейді, бірақ
.... қиналсақ та ілгері келеміз. 4. – .... мұндамын, – деп жауап бердім. 5. –
Ал ....... қайдасыңдар? 6. – ..... осындамыз. 7. .... көрмей тұрсың ба? 8. ....
жұмыстары туралы əңгімелесіп, үшеуі де кетіп барады. 9. – ...., енді жеттік.
Рип, сен ..... тағы бір қолынан ұста, əйтпесе ..... бірдеңеге соғылып, басын
жарып алар, – деді. 10. Сөйтіп, қазір ...... де артта қалып, жылы төсекте жа-
тып, кішкентай Поллиді уатар едім.
ДЖЕЙМС ГРИНВУД
(1833-1929)
Д. Гринвуд белгілі ағылшын жазушысы. Ол 1833 жылы
қызметкер отбасында дүниеге келген. Джеймстен басқа отбасында
11 бала болған. 60-70 жылдары оның есімі Англияға кеңінен тарады.
Ол өзінің ең үздік шығармаларын 60-жылдары жазды.
Оның негізгі шығармалары: «Семь язв Лондона» (1869) очеркі,
«Маленький оборвыш» (1866) повесі, «Приключения Робина Дэ-
виджера, проведшего семнадцать лет и четыре месяца в плену у да-
яков на острове Борнео» (1869) романы, «Приключения семи лес-
ных четвероногих. рассказанные ими самими» (1865) повестер мен
əңгімелер жинағы.
«Өгей бала» тұңғыш рет 1866 жылы Лондонда жарияланды.
136
Сайын Мұратбеков
ҚАЛЫҢ ҚАР
повесть
Алматы, 1989. - 240 бет.
ЗОРЛЫҚ ПЕН ҚОРЛЫҚ
Əкеден де, шешеден де айрылған жетімдік тақсіретінің аяздай
қарығанынан ба, сол жылғы қыс айрықша қатал, қытымыр болып
еді. Есіме алсам, жон арқам күні бүгінге дейін сырқырайды.
Қар қалың жауды, кейбір жатаған үйлерді төбесімен бірдей ғып
басып тастады. Есік алдындағы қар күресіндері кішігірім ақ тау-
лар боп жоталанып, күннен-күнге биіктей түседі. Ырысбек бол-
са енді бізді жазалаудың тағы бір жолын тапты. Бірдеңеден жазып
кінəлы боп қалсақ, яки айтқан тілін алмасақ, сирағымыздан ұстап
тік көтеріп алады да, сол күресін қарға басымызды төмен қаратып
шанша салады. Мойны-қойнымыз қарға толып, тұншыға, қашан өзі
суырып алғанша, аяғымыз көкке қарап тыпырлап тұрғанымыз. Бұл
жазаны балалардың бəрінен де көп тартқан мен болдым.
Ырысбек аяқ асты Нəзира əпкеме үсті-үстіне хат жазатынды
шығарды. Жəне ол хаттарын басқа біреуден емес, ылғи менен бере-
тін. Мұнан өткен қорлық болсын ба?! Мен, əрине, əуелгі кездері
оның бұл басынғанына намыстанып, хаттарын тасуға көнбей қиқар-
ланып баққам, екі-үш күн қатарынан Ырысбектің қолына түскен
жерде күресін қарға төбемнен шаншылып тыпырлап тұрып жаза
тарттым, тіпті тұншығып өліп кете жаздаған кездерім де болды.
Ақыры ол дегеніне көндірді. Көнбей қайда барам, мені қарға тірідей
көміп өлтіріп тастаса, бүкіл ауылда Ырысбектің қолынан ара түсіп
құтқарып алар бір адам жоқ. Колхоз бастық Нұғыман болса ауру-
лы, төсектен тұрмайды. Көлбай керең сонау күздегі оқиғадан кейін
Ырысбек десе жанынан безеді, бас көтерер жалғыз Байдалы шал
еді, ол да Ырысбекпен бірге қалаға бір жолы барып келгеннен кейін,
«пəледен бес шақырым аулақ» жүретін болды. Екеуі екі ат-шанамен
колхоздың астығын сатуға кеткен, төрт күннен кейін қайтып оралды.
Ауылға кіре бере Байдалы шал шанасынан қарғып түсіп, Ырысбекті
бишіктің астына алды-ау дейсің. Сыбап боқтап жүр.
Достарыңызбен бөлісу: |
