Функциональная грамотность важнейшее условие повышения качества образования

381 
Мұғалім балаларды мәтінмен жұмыс істеуге - қайта айтуға, бөліктерге бөлуге, жоспар құруға, 
тірек сөздерді бөлектеуге, кейіпкерлерді анықтауға, олардың жеке басы мен іс-әрекеттерін 
сипаттауға үйретеді. 
3-4 сыныптар. 
Мұғалім балаларды ақпарат табуға, оқығанына өзіндік баға беруге, мәтіндегі негізгі және 
қосымша ойларды бөліп алуға, сенімдерін кейіпкерлердің өмірлік позицияларымен салыстыруға, 
мазмұнын болжауға, сұрақтарды өз бетінше тұжырымдай білуге үйретеді. , мазмұны ұқсас әр 
түрлі жанрдағы мәтіндерді салыстыру. 
Өзімнің жұмысымның негізі ретінде функционалдық сауаттылықты игеруге бағыт-бағдар 
ала отырып, мен мұғалім ретінде мәтінді оқудың әр түрін үйренуге, оқушылардың сөздік қорын 
байытуға, пассивті сөздікті белсенді сөздік қорына айналдыруға ықпал ететін жаттығуларға, 
тапсырмаларға ерекше назар аудардым. Мақсаты - оқушыларға мәтіндерден ақпарат алу және 
мәтіндерді ауызша және жазбаша түрде құру үшін оқу мен жазу дағдыларын қолдануға 
көмектесу, орфографиялық дағдыларды, дыбыстардың айтылу нормаларын сақтай отырып 
сөйлеу және оқу қабілеттерін дамыту. стресс, дұрыс интонация; Ауызша сөйлеуді дамытуға 
арналған келесі тапсырмалар түрлері: мәтінге сұрақтар қою, грамматикалық тақырып бойынша 
әңгіме жоспарын ауызша құру, оқу және ғылыми мәтінді ауызша қайталау, ауызша толық жауап; 
Кез-келген мәтінді қабылдау - бұл шығармашылық процесс. Тілдің қыр-сырын түсінуге 
үйрету сауатты жазуды білдіреді. Сабаққа қызығушылық тудырып, функционалдық 
сауаттылықты дамыта алатын тиімді құралдардың бірі - дидактикалық ойындар немесе үзінділер. 
Балаларды дидактикалық ойын арқылы оқытқанда, оқу іс-әрекетіне деген қызығушылық күрт 
артады, зерттелетін материал балаларға қол жетімді болып, олардың жұмыс қабілеттілігі артады. 
Олар: «төртінші артықты тап», «қосымша сөз табыңыз», «сөйлемді аяқтаңыз» сияқты ойындар 
болуы мүмкін. 
Функционалдық сауаттылықтың құрамдас бөліктері: 
-ақпаратты, ережелерді, принциптерді білу; өмірдің түрлі салаларында стандартты мәселелерді 
шешудің когнитивті негізін құрайтын жалпы түсініктер мен дағдыларды меңгеру; 
-өзгермелі әлемге бейімделу мүмкіндігі; жанжалдарды шешу, ақпаратпен жұмыс жасау; іскери 
хат-хабар жүргізу; өмірде жеке қауіпсіздік ережелерін қолдану; 
- қазіргі әлемнің құндылықтары мен нормаларына бағдарлауға дайын болу; олардың өмірлік 
қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін өмірдің ерекшеліктерін қабылдау; саналы таңдау негізінде 
білімді жетілдіру. 
Оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыруды қамтамасыз ету үшін 
мұғалімдерге арнайы белсенді дамушы білім беру технологияларын қолдану қажет, мысалы: 
-ұйымдастырушылық, интеллектуалды және басқа да дағдыларды қалыптастыруға мүмкіндік 
беретін, оның ішінде оқу қызметін өз бетінше жүзеге асыра алатын жаңа білімді игерудің 
проблемалық-диалогтық технологиясы; 
-маңызды коммуникативтік дағдыларды дамытуға жағдай жасайтын дұрыс оқу іс-әрекетінің 
түрін қалыптастыру технологиясы; 
-ұйымдастырушылық, 
интеллектуалдық, 
коммуникативті 
және 
бағалау 
дағдыларын 
қалыптастыру үшін жағдайларды қамтамасыз ететін жобалық қызмет технологиясы; 
- тәрбиелік міндеті балалардың іс-әрекетін қоздыратын жағдайларды ұйымдастыру болып 
табылатын «оқу жағдайларына» негізделген оқыту; 
- пайдалану және салыстыру, жинақтау, талдау және синтездеу сияқты маңызды интеллектуалды 
дағдылардың негізін құруға мүмкіндік беретін ақпараттық-коммуникациялық технологиялар. 
Ауызша және жазбаша сөйлеуді дамыту: 
-орфоэпиялық дағдыларды дамыту; 
-сөздік қорын байытуға жұмыс жасау; 
-оқушылар сөйлеуінің грамматикалық құрылымын дамыту және жетілдіру; 
-ауызша, оқу, ғылыми, көркем сөйлеуді дамыту; 
-жазбаша ауызекі, тәрбиелік және ғылыми, көркем сөйлеуді дамыту. 
Қазіргі жаңартылған білім мазмұн аясында функционалдық сауаттылық дамытуға 
арналған әдіс тәсілдер көп. Соны оқытып, дамытып ең бастысы мұғалім өзінің сабағына, 

382 
тақырыпқа өзінің сынып ерекшелігіне, деңгейіне жұмыс жасау барысында дарынды, орташа, 
төмен балалар. 
Дарынды балалар мәтінді зуылдатып оқып береді,бірақ ойын қағазға түсіре алмайды. Сол 
балаға бағыттап сюжеттік мәтінді беремін. Ал кейбір балалар үндемей жаза береді, сөйлей 
алмайды, кейбіреуі құрастыра алмайды, кейбіреуі тіпті берген ақпаратты оқып түсіне алмауы 
мүмкін соған байланысты сыныпты деңгейлеп аламын да тапсырма беремін. Сонда жүйелі 
болады. Оқу машығын жақсы оқи алады,бірақ мазмұнын түсінбейді. Мазмұнын түсінбейтін 
балаға кілт сөзді тап. Негізгі ойды тап. Сол кезде ол кілт сөзді тауып, негізгі сөзді тауып, негізгі 
сөзден мазмұнға қарай сатылап барады. Кейбір балалар оқиды да, ойын жүйелеп айтпайды. Ол 
балаға мәтінге қарап отырып, жоспар құрып кел деп тапсырма беремін. Жоспармен сөйлеген 
бала ол сайрап айтады. 
Сюжеттік мәтінді оқу үшін, талдау үшін оқу машығы төмен балаларға оқытудың 
түрлерін беремін. Кейбір балалардың айтылым, тыңдалым дағдысы жетіспейді. Ол балаларды 
жұптастырып, бір-біріне сұрақ қояды. Сол кезде тексеріп алуға болады. Сюжеттік мәтінде 
балалар жоспар құру білу керек. Сол жоспармен бала сөйлей білу керек. Негізгі ойды анықтай 
білуі керек. Мәтіннің негізгі ойын таба білуді, проблемалық сұрақ қойғызып үйрету керек бір-
біріне. Мәтін бойынша жұмыс түрлерін бөліп беремін. 
Балаларды конкурсқа дайындағанда еске сақтау қабілеті балаларды «Оқу айнасының» 
проектісі аясында балаларды көркем сөз оқуға дайындаймын. Мәнерлеп оқуға көңіл бөлемін. 
Осы тәсілдерді қолдана отырып үш тоқсанда осындай нәтижеге жеттім. 
1 тоқсанда – 32 % 2 тоқсанда- 46% 3 тоқсанда- 59%
Қорыта келе оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту-бүгінгі заман талабы. 
Жоғарыда айтылған жұмыстардың барлығынан көретін нәтижеміз, тұлғаның сөздік қоры 
молаяды, ізденімпаздыққа үйренеді, ойлау қабілеті артады, шығармашыл жұмыс істейді, қиялы 
ұшталады, тапқырлыққа үйренеді. 
Сөзімнің соңында көнеден келе жатқан «Қыран – түлегіне қайтпас қанат сыйлайды, ұстаз 
шәкіртіне талмайтын талап сыйлайды» деген даналық сөзіндей, ұстаз қай кезде де мектептің 
жүрегі, қоғамның тірегі. 

жүктеу 12,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: