Функциональная грамотность важнейшее условие повышения качества образования



жүктеу 12,08 Mb.
Pdf просмотр
бет189/271
Дата10.04.2023
өлшемі12,08 Mb.
#42092
1   ...   185   186   187   188   189   190   191   192   ...   271
Пайдаланылған әдебиетттер: 
1.
«Бастауыш мектеп» журналы Алматы 2012ж 
2.
«Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012-2016 
жылдарға арналған іс-қимыл жоспары. Астана 2012 ж. 
3.
«Қазақтың ұлттық ойындары» 
4.
«Білім кілті» журналы Алматы 2013ж 
Жакыпбекова Амангуль Кудайбергеновна 
Қарағанды қаласы 
Бауыржан Момышұлы атындағы мектеп-бөбекжай кешені 
 
БАСТАУЫШ СЫНЫПТА ОҚУШЫЛАРДЫҢ ФУНКЦИОНАЛДЫҚ САУАТТЫЛЫҒЫН 
АРТТЫРУДА ӘДЕБИЕТТІК ОҚУ ПӘНІНДЕ МӘТІНДЕРМЕН ЖҰМЫС ЖАСАУ 
 
Қазіргі уақытта еліміздегі мектептегі білім беру жүйесі біздің қоғамымыздағы, сондай-ақ 
әлемдік кеңістіктегі терең мазмұн мен құрылымдық өзгерістерге байланысты бетбұрыс кезеңді 
бастан өткеруде. Соның бірі ретінде функционалдық сауаттылықты алсақ болады. Қарапайым 
сөздермен функционалдық сауаттылық дегеніміз - мектепте алған білімдері мен дағдыларын 
өмірде қолдана білу. Бұл оның әр түрлі салаларында өмірлік мәселелерді шешуге мүмкіндік 
беретін мектепте қол жеткізуге болатын білім деңгейі. «Функционалдық сауаттылық» түсінігінің 
басқа да ғылыми анықтамалары бар - мысалы, адамның сыртқы ортамен қарым-қатынасқа түсу, 
оған тезірек бейімделу және қызмет ету қабілеті. 
Біз ақпараттық технологиялардың қарыштап дамыған дәуірінде өмір сүріп жатырмыз. Бұл 
біздің қазіргі заманғы болмысымыз. Бүгінгі күні ақпараттың шексіз ағыны күн сайын және сағат 
сайын бізге түседі, ал егер бұған дейін оның көзі тек газет, журналдар мен теледидарлар болса, 
онда бүгінде дүниежүзілік ғаламдық желіні пайдаланбайтын адамды елестету қиын.
Функционалдық сауаттылықтың құрамдас бөліктерінің бірін қарастырайық. Мысалы, оқу 
сауаттылығы бастауыш мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығының негізгі 
дағдылары болып саналады. Бұл адамның жазбаша мәтіндерді түсіну және қолдану, оларды 
өмірлік мәселелерін шешу үшін талдау, зерттеу қабілеті. Оқырман мәтіннен алатын ақпарат 
оның білімін және өмірдегі мүмкіндіктерін кеңейтуі керек. 
Бастауыш мектепте мәтінмен жұмыс жасау кезеңдері: 
1-сынып. 
Мұғалім балаларды оқуға және оқылған мәтіннің мағынасын түсінуге үйретеді. 
2-сынып. 


381 
Мұғалім балаларды мәтінмен жұмыс істеуге - қайта айтуға, бөліктерге бөлуге, жоспар құруға, 
тірек сөздерді бөлектеуге, кейіпкерлерді анықтауға, олардың жеке басы мен іс-әрекеттерін 
сипаттауға үйретеді. 
3-4 сыныптар. 
Мұғалім балаларды ақпарат табуға, оқығанына өзіндік баға беруге, мәтіндегі негізгі және 
қосымша ойларды бөліп алуға, сенімдерін кейіпкерлердің өмірлік позицияларымен салыстыруға, 
мазмұнын болжауға, сұрақтарды өз бетінше тұжырымдай білуге үйретеді. , мазмұны ұқсас әр 
түрлі жанрдағы мәтіндерді салыстыру. 
Өзімнің жұмысымның негізі ретінде функционалдық сауаттылықты игеруге бағыт-бағдар 
ала отырып, мен мұғалім ретінде мәтінді оқудың әр түрін үйренуге, оқушылардың сөздік қорын 
байытуға, пассивті сөздікті белсенді сөздік қорына айналдыруға ықпал ететін жаттығуларға, 
тапсырмаларға ерекше назар аудардым. Мақсаты - оқушыларға мәтіндерден ақпарат алу және 
мәтіндерді ауызша және жазбаша түрде құру үшін оқу мен жазу дағдыларын қолдануға 
көмектесу, орфографиялық дағдыларды, дыбыстардың айтылу нормаларын сақтай отырып 
сөйлеу және оқу қабілеттерін дамыту. стресс, дұрыс интонация; Ауызша сөйлеуді дамытуға 
арналған келесі тапсырмалар түрлері: мәтінге сұрақтар қою, грамматикалық тақырып бойынша 
әңгіме жоспарын ауызша құру, оқу және ғылыми мәтінді ауызша қайталау, ауызша толық жауап; 
Кез-келген мәтінді қабылдау - бұл шығармашылық процесс. Тілдің қыр-сырын түсінуге 
үйрету сауатты жазуды білдіреді. Сабаққа қызығушылық тудырып, функционалдық 
сауаттылықты дамыта алатын тиімді құралдардың бірі - дидактикалық ойындар немесе үзінділер. 
Балаларды дидактикалық ойын арқылы оқытқанда, оқу іс-әрекетіне деген қызығушылық күрт 
артады, зерттелетін материал балаларға қол жетімді болып, олардың жұмыс қабілеттілігі артады. 
Олар: «төртінші артықты тап», «қосымша сөз табыңыз», «сөйлемді аяқтаңыз» сияқты ойындар 
болуы мүмкін. 
Функционалдық сауаттылықтың құрамдас бөліктері: 
-ақпаратты, ережелерді, принциптерді білу; өмірдің түрлі салаларында стандартты мәселелерді 
шешудің когнитивті негізін құрайтын жалпы түсініктер мен дағдыларды меңгеру; 
-өзгермелі әлемге бейімделу мүмкіндігі; жанжалдарды шешу, ақпаратпен жұмыс жасау; іскери 
хат-хабар жүргізу; өмірде жеке қауіпсіздік ережелерін қолдану; 
- қазіргі әлемнің құндылықтары мен нормаларына бағдарлауға дайын болу; олардың өмірлік 
қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін өмірдің ерекшеліктерін қабылдау; саналы таңдау негізінде 
білімді жетілдіру. 
Оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыруды қамтамасыз ету үшін 
мұғалімдерге арнайы белсенді дамушы білім беру технологияларын қолдану қажет, мысалы: 
-ұйымдастырушылық, интеллектуалды және басқа да дағдыларды қалыптастыруға мүмкіндік 
беретін, оның ішінде оқу қызметін өз бетінше жүзеге асыра алатын жаңа білімді игерудің 
проблемалық-диалогтық технологиясы; 
-маңызды коммуникативтік дағдыларды дамытуға жағдай жасайтын дұрыс оқу іс-әрекетінің 
түрін қалыптастыру технологиясы; 
-ұйымдастырушылық, 
интеллектуалдық, 
коммуникативті 
және 
бағалау 
дағдыларын 
қалыптастыру үшін жағдайларды қамтамасыз ететін жобалық қызмет технологиясы; 
- тәрбиелік міндеті балалардың іс-әрекетін қоздыратын жағдайларды ұйымдастыру болып 
табылатын «оқу жағдайларына» негізделген оқыту; 
- пайдалану және салыстыру, жинақтау, талдау және синтездеу сияқты маңызды интеллектуалды 
дағдылардың негізін құруға мүмкіндік беретін ақпараттық-коммуникациялық технологиялар. 
Ауызша және жазбаша сөйлеуді дамыту: 
-орфоэпиялық дағдыларды дамыту; 
-сөздік қорын байытуға жұмыс жасау; 
-оқушылар сөйлеуінің грамматикалық құрылымын дамыту және жетілдіру; 
-ауызша, оқу, ғылыми, көркем сөйлеуді дамыту; 
-жазбаша ауызекі, тәрбиелік және ғылыми, көркем сөйлеуді дамыту. 
Қазіргі жаңартылған білім мазмұн аясында функционалдық сауаттылық дамытуға 
арналған әдіс тәсілдер көп. Соны оқытып, дамытып ең бастысы мұғалім өзінің сабағына, 


382 
тақырыпқа өзінің сынып ерекшелігіне, деңгейіне жұмыс жасау барысында дарынды, орташа, 
төмен балалар. 
Дарынды балалар мәтінді зуылдатып оқып береді,бірақ ойын қағазға түсіре алмайды. Сол 
балаға бағыттап сюжеттік мәтінді беремін. Ал кейбір балалар үндемей жаза береді, сөйлей 
алмайды, кейбіреуі құрастыра алмайды, кейбіреуі тіпті берген ақпаратты оқып түсіне алмауы 
мүмкін соған байланысты сыныпты деңгейлеп аламын да тапсырма беремін. Сонда жүйелі 
болады. Оқу машығын жақсы оқи алады,бірақ мазмұнын түсінбейді. Мазмұнын түсінбейтін 
балаға кілт сөзді тап. Негізгі ойды тап. Сол кезде ол кілт сөзді тауып, негізгі сөзді тауып, негізгі 
сөзден мазмұнға қарай сатылап барады. Кейбір балалар оқиды да, ойын жүйелеп айтпайды. Ол 
балаға мәтінге қарап отырып, жоспар құрып кел деп тапсырма беремін. Жоспармен сөйлеген 
бала ол сайрап айтады. 
Сюжеттік мәтінді оқу үшін, талдау үшін оқу машығы төмен балаларға оқытудың 
түрлерін беремін. Кейбір балалардың айтылым, тыңдалым дағдысы жетіспейді. Ол балаларды 
жұптастырып, бір-біріне сұрақ қояды. Сол кезде тексеріп алуға болады. Сюжеттік мәтінде 
балалар жоспар құру білу керек. Сол жоспармен бала сөйлей білу керек. Негізгі ойды анықтай 
білуі керек. Мәтіннің негізгі ойын таба білуді, проблемалық сұрақ қойғызып үйрету керек бір-
біріне. Мәтін бойынша жұмыс түрлерін бөліп беремін. 
Балаларды конкурсқа дайындағанда еске сақтау қабілеті балаларды «Оқу айнасының» 
проектісі аясында балаларды көркем сөз оқуға дайындаймын. Мәнерлеп оқуға көңіл бөлемін. 
Осы тәсілдерді қолдана отырып үш тоқсанда осындай нәтижеге жеттім. 
1 тоқсанда – 32 % 2 тоқсанда- 46% 3 тоқсанда- 59%
Қорыта келе оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту-бүгінгі заман талабы. 
Жоғарыда айтылған жұмыстардың барлығынан көретін нәтижеміз, тұлғаның сөздік қоры 
молаяды, ізденімпаздыққа үйренеді, ойлау қабілеті артады, шығармашыл жұмыс істейді, қиялы 
ұшталады, тапқырлыққа үйренеді. 
Сөзімнің соңында көнеден келе жатқан «Қыран – түлегіне қайтпас қанат сыйлайды, ұстаз 
шәкіртіне талмайтын талап сыйлайды» деген даналық сөзіндей, ұстаз қай кезде де мектептің 
жүрегі, қоғамның тірегі. 

жүктеу 12,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   185   186   187   188   189   190   191   192   ...   271




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау