^ жвне орта масштаоты аймактық түсірімдер үшін
(1:100000, 1:50000), берілген маршрут бойынша қозғалыс
жөне қозғалмалы нысандарды (ұшақгар, кемелер, ғарыштық
автокөліктер және т.б.) навигациялау режимінде
пунктерді іздеу үшін портативті ОР8-қабылдағыштардың
арнайы кластары бар.
Іске қосқан соң бірден алынатын кеңістіктік
координатгардың дәлдігі 100 метр шамасын қүрайды, ал
қозғалыссыз жағдайда нәтижелерді ортақтаудың арнайы
функциясымен 30 метрден аспайды.
Операторға тек іске қосу батырмасын басу жеткілікті,
экранға алынған жүйенің өтпелі координаттары немесе
алдын-ала каталогтан карта берілетін әр түрлі маршрутга кез
келген жол нүктелерін шығару үшін навигациялық ақпарат
шығады. Осы кезде экранға азимутгарды және оларға дейінгі
кашықгықгы, сонымен қатар курстық ауытқулар мен есептік
келу уақытын да шығаруға болады. 5.7-суретге автомобильді
навигациялық жүмыс істеу принципі көпсетілген
а )
®
д)
5.7-сурет.
Автомооильоік навигацияның жүмыс істеу
принципі
О Р З-тің пайдалануш ы сегменті арқылы (а)
коммуникация торабы (б) арқылы автомобильдің түрған
орнын (с) баскару станциясына (д) жібереді.
115
5.9 С Р 8 жабдықгарын топографияда қолдану
(дәлдік деңгейі дециметрлік-метрлік жабдықгар)
Жоғары дәлдік ГАЖ деректері мен орташа класты
дөлдіктің картографиялық жүмыстарын жинау үшін
дециметрлік-метрлік дәлдік деңгейінің жабдықтары
алынған. Жаңа ОР8 технологияларын куатты деректерді
жинағыштармен және бағдарламалық камсызданыдрумен
үйлестіріп қолдану геофизикалық және гидрофизикалык
зертгеулер кезінде, жол қүрылысьшда, орман және ауыл
шаруашылығында, ГАЖ күру мен жаңарту үшін тиімді
қолданылатын түсірімдердің дәл нәтижелерін алуға
мүмкіндік береді.
Топографиялық ОР8-аспаптары көмегімен қозғалыс
кезіндегі өлшеудің әрбір секундында 5 метрден 30
сантим етрге
дейінгі
аралы қтағы
ны сандарды ң
координаттарын анықгаудың дәлдігін камтамасыз етіледі,
ол 1:2000 және одан да үсақ масштабта карталарды
күрастыру кезінде түсірім нүктелерінің санын арттыруға
мүмкіндік береді.
Нысан координаттарын қабылданған мемлекеттік
жүйелерде және кез келген жергілікті кооридинаттар
жүйесінде де алуға болады.
5.10 С Р8-ті геодезиялық класта қолдану
(дәлдік деңгейі миллиметрлік-сантиметрлік)
ОР8 күрадцарын және тәсілдерін қолдану аумағы кең. Оның
қүралдарымен жер өлшемдерінің барлық дерлік түрлері
жүргізіледі.
Қазіргі уақытта осы қластың СР8-қабылдағыштары
мемлекеттік стандарт сертификатын алды және геодезияда,
геофизикада, топографияда және жер кадастрында,
геодинамикалық және гидрографиялық зертгеулерде кеңінен
қолданылады.
СР8 мүмкіндіктерінің және баска техникалық қүралдардың
үйлесуі негізінде бүрьшғы мәселелерді жаңа сапамен алуға
мүмкіндік беретін акдаратгық өлшеу жүйелері күрылады.
Мысалы, Ресей нарығында өр түрлі коммерциялық
үйымдар көбінесе батыс ондірушілерінің: Азһіесһ Іпс.
(США), ОеоІгопісзАВ (Швеция), ЬеісаАО (Швейцария),
Ма§е11ап (США), 8егсе1 (Франция), ТгітЫе Ш Щ аІіш Ш .
(США) жабдықгарын үсынады.
116
5.11 С Р8 қалай жұмыс жасайды
ОР8-Жер маңындағы орбиталар айша орналастырылаған
24 Жер серікгерінен түратын жүйе (5.8-сурет).
ОР8 аспабң жадында барльпс, спутниктер туралы ақпарат
болады.
Осы дерекгеріе сүйеніп, ОР8 аспабы кез келген нысанньщ
орналасу орньш анықгайды. Бірақ нысан осы жерде алгаш
орналастырылса немесе 500-1000 км кдшықгықкд ауыстырылса
онда аспапка инициализация жасалу керек.
Инициализация
— бүл координаттарды анықгауга кдтысатын
жер серіктерін анықгау. Жер серіктерінің ең аз саны 3-тен кем
болмауы тиіс. Биіктікіі табу үшін төрт жер серігі керек
ОР8 аспабының жүмыс істеу принципі төрт негізгі
сатьщан түрады. ОР8 негізі болып жер серіктерін “три-
ангуляциялау” табылады. “Триангуляциялау” кезінде ОР8
қабылдағыш радиотолқындардың өту уақытьш пайдаланып
қашықгықгы өлшейді.
1-саты. Жер серіктерінің “триангуляциясы”.
Үш Жер
серігінен өлшеу кеңістіктегі нысанды қалай дәл
анықгайтынын қарастырайық. Жер серігінен кашықтықгы
өлшеп алу керек, осыны орындаған соң, оның 11 000 мильге
тең екенін көреміз. Сонда сфера бетіндегі 11000 миль
қашықга мүмкін болатын нысандар осы радиускд ие.
Екінші жер серікке дейінгі кашықгықгың 12000 миль-ге тең
екенін аньпсгаймыз. Бүл ньгсан тек бірінші сферада гана емес,
сонымен катар екінші жер серігінен 12000 миль кашықгықгағы
сферада да орналасканьш көрсетеді. Баска сөзбен айткднда,
нысан осы екі сфера қиылысатьш шеңберде орналаскан.
5.
8-сурет.
Жер төңірегііщегі жер серіктерінің сүлбалық бейнесі
117
2-
саты. Жер серігінен кдшықгықгы өлшеу. Егер үшінші
жер серігіне дейінгі кдшықгықгы өлшесек, онда ол нысан
жер серігіне дейін 13000 миль қашықгықга орналаскан, бүл
қашықтығы 13000 миль сфера алғашқы екі сфераның
ҚИ Ы Л Ы СҮЫ
II ІЬ
екі нүктеге
азаитады
Осы жолмен үш жер серігінен өлшеу мәнін ала отырып,
кеңістіктеп екі нүктеге орналасу орнын келтіруге болады.
Екі нүкгенің қайсысы дүрыс екенін білу үшін төртінші
коэффициентті есептеуге болады. Кейде екі нүктенің біреуі
сенімсіз болып шығады (немесе, Жерден тым алыс, немесе
тым жылдам), және оны өлшеусіз жіберуге де болады.
Ал енді, жер серігіне дейінгі аракдшықгы кдлай табамыз?
Бүл жағдайда жер серігінен кдбылдағышқа дейінгі уақытты
анықгаумыз қажет. Бүл үшін уақытты дәл өлшейтін таймер
кджет. Мысшгы, сағат 12-де музыка ойналсын дейік. Бүл
радиосигнал космостан нысанға жетті, сонда біз музыканың
екі түрін немесе версиясын, біреуін қабылдағыштан,
екіншісін жер серігінен естиміз. Әрине бүлар синхронды
емес. Жер серігінен азда болса кешігіңкіреп келеді, себебі
біраз кашыктықга орналаскдн. Осы аралық уақытты сәуленің
таралу жылдамдығына көбейтсе, жер серігіне дейігі ара
кдшықтьгты табуға болады. ОР8 осылай жүмыс істейді.
3-саты. Уақытгы абсолютті нақгы елшеу. Жер серіктерінде
атомдық
үакытты
•
*
тура
осындай дерлік дәл сағатты алуға мүмкіндік беретін
тапты
элдікп
Осындай дөлдік қүпиясы крсымша есептеулерде. Нақгы
уакытта жылжу пайда болған сәтте қабылдағыштар
уакьптарды синхронизациялау үшін корректировка жүргізеді.
біруақы
төртт
4-саты. Ғарыштық Жер серігін анықгау. ОР8 спутниктері
Ауа Күштерінің басты жоспарына сәйкес өте дөл орбиталарда
айналады. Басты шарт — планетаның кез келген нүктесінен
кем дегенде 5 Жер серігі көрініп түруы тиіс. Барлық ОР8
табу күнтізбесі (календарь) бағдарламаланған.
секунд
118
Достарыңызбен бөлісу: |
