нақгы мәліметтерді хабарлау кджет. Осы іс-шаралар картаны
өзінің енгізуіне дейінгі проекция түрінің өзгеруіне мүмкіндік
береді.
1
Шьш мөнінде ГАЖ осындай бірқатар өзгерулерді жүзеге
асырады, дигитайзердің декарт координаталарынан
картограф и ялы қ
п роекц и ян ы ң
екіөлш ем ді
координаталарьша проекциялау үрдісі жүреді, және одан
кері картографиялық проекция арқылы сфералық ендік
жөне бойльпс, координаталарына ауысады. Әрі қарай осы
үрдіс шығу күрылғысы үшін декарт координаталарын алу
мақсатында пайдаланылады.
Проекциялау кезінде негізгі үш графиктік процестер бір
мезгілде жүреді. Олар: а) координата кеңістігіндегі
нысанның орнын ауыстыру үшін тасымалдау; б) нысанның
өлш емін өзгерту үшін масш табтау; в) координата
кеңістігінде нысан бағдарын өзгерту үшін бүру.
Әртүрлі проекциялармен өзгерулерді жүзеге асыру үшін,
ГАЖ-дың негізгі жүйесіндегі шеңберінде бірқатар графикгік
операцияларды орындау қажет. Ол үш негізгі үрдістен
тасымалдау, бүру және масштабтаудан түрады.
Тасымалдау (саггу)
— бүл координата жазықгығындағы
бөліктердің немесе бүкіл графикалық объектінің баска жерге
орын ауыстыруы.
Масштабтау (зсаІіп§)
— өте тиімді әр түрлі масштабтағы
карталарды салыстыру және жасау үшін қажет. Ол
нысанның барлық координатасын маспггаб коэффициентіне
көбейту(не бөлу) арқылы орындалады.
Бұру (іигп)
— проекциялау жөне кері проекциялау
үрдісінде кеңінен қолданылады, тригонометрия көмегімен
жүзеге асады.
Барлық қажетті өзгертулер негізінен үш графиктік
операциялар арқылы орындалады.
5.3 Нені ж әне кдншалықгы енгізу
Цифрлау жайлы негізгі бағытгар алғаннан кейін, өсіресе осы
үрдісте кзвдай кателіктерді жасамау керектігін білгеннен соң,
енгізу үпгін келесі этаптағы керекгі маліметтерді тандауға болады.
Картографтар картаға нені енгізуді жөне кдлай қүруды
анықгайтын негізгі факгорға пайдаланушылар жатады. ГАЖ-
да деректер қорын (ДК) қүру жайлы да тура осыны айтуға
102
болады. Көптеген ГАЖ-дарда барлық мәліметтер енгізіле
берғен, осьшың салдарынан бүкіл жүйенің жүмыс істемей
кзлуына әкеліп соғатын. Сондықган ГАЖ-да ДҚ не үшін қүру
кажет екендігін алдымен анықгап алу керек. Ол пайдаланатьш
тақырыптардың мәліметгерін ешізуін шектейді.
Болашақга жабьшньщ кдндай түрінің керектігін анықгау
кажетгілігі кейбір киьшдықгарды тудьфады, өсіресе ненің нақгы
істелу керекгігін анықгамаған болсақ Тек бір-ақ жағдайда ғана
егер жобаньщ негізгі мақсаты — бастапкы ғылыми гипотезаны
күру үшін жабынның тақырыптық мәліметтердің арасьшдағы
мүмкін болатьш байланысгы анықгауда деректер базасьшан
алынатын нақгы нөтижесі белгісіз кезде күруда (кейбір жағдайда
кендстіктік-ақпараттық өнім деп аталады) мүмкін. Осыдан
такьфьптгық жабындарды тандау алдыңда мақсатгарды анықгап
алу кағидасы орындалуы кажет.
Нақгы анықгалған мақсаттар және белгілі кеңістіктік-
ақпаратгық өнім кезінде кейбір жағдайларда дерекгерді алудың
бірнеше жолдары болуы мүмкін. Мысалы, түрған жердің
координаталарын жөне биіктік белгілірін ОР8-кабылдағышы
көмегімен алуға болады. Бірақ осы мәліметтер кдртадан немесе
жер беті зерттеулерінен, аэрофото суреттерінен,
жерсерікгерінен альшуы мүмкін. Экзотикалық көзцен (белгісіз,
таныс емес),
әсіресе нақгылықты қамтамасыз ететін
кдрапайым дерекгер алудан аулақ болу керек.
Жабын (соуега§е)
АКС/ІИҒО мәліметгерінің негізгі блок
жадынын күрайтын картаның жеке парағының цифрлік
аналогы. Жабында доға, түйін, тіркелген нүктелер, ал екінші
нысан түрінде түйісу нүктесі, таралу және аннотоция түрінде
карта нысандары бастапқы нысан сақталынады. Карта
атрибутгары нысанның атрибут кестесінде бейнеленеді жөне
сақталады. Көптеген өзара байланысты тақырыптық
мәліметтер блок деп саналады. Жабын әдетте жеке
такьфыпты не кдбатты күрайды. Мысалы, өзендер, жолдар,
топырақгар т.с.с.
Енгізу үрдісі жайлы қыскдша бірнеше сөйлеммен айтуға
болады. Біріншіден, мақсаттарды анықгау. Карталар нақгы
мақсаткд жету үшін сөйкестігін пысықгау.
Кдндай көлемде мөліметтерді енгізу сүрағы енгізілетін
мәліметтердің түрлеріне байланысты. Егер ГАЖ-ға анағүрлым
көп деректерді енгізетін болсақ, оңда жобаның өмір сүру
103
уақытында осы артықшылыктардың зардабын сезеді, ал егер
деректер жеткіліксіз болса, онда осы жобада қойылған
мақсатты шешуге мүмкіншілік азаяды.
ГАЖ-да мәліметтерді енгізу-таңдау үрдісі. Векторлы
ГАЖ-да енгізілетін әр сызық сәл болса да қисықгау болуы
мүкін. Қисық кесінділердің нақгы көшірмесін жасау үшін,
курсорды мың рет қай жерге орнату керекгігін ойлану кджет.
К артограф ия тақы ры бы нда қарасты рған бүл үрдіс
сызықгары генерализация үрдісіне үқсайды. Ереже бойынша
карапайым нысандарға карағанда нүктелер көп жазылуы
керек. Мүнда сызықгың орны екі нүктемен ғана нақгы
анықгалуы мүмкін.
Қисық сызықты жіктеу кезінде түзу кесінделермен
аппроксимациялауға болады. Енгізілетін нүктелер бағыттың
өзгеруіне байланысты таңдалады. Әр нүкте картадағы
қосымша мәлімет порциясы саналады.
Неғүрлым сызықгар өз бағытын жиі өзгеріп отырса,
соғүрлым ол көп ақпарат көзі болады. Нүктелер, сызықгар
мен аудандар тығыз орналасса, картаның ақпарат көлемі
де соғүрлым үлкен болады (5.1 -сурет).
Ақпарат көлемі жоғары болған сайын, цифрлау бойьпшіа
өлшемді де жиі алу керек. Сондықган цифрлау алдында
картаны мүқият дайындау қажет. Бүл үрдісте мынаны еске
сақгаған жөн, ГАЖ-ға енгізілетін әр нысан үшін атрибут
ақпаратга енгізіледі, мүнда картаның күрделілігі мен оның
ішіндегі ақпарат көлемі арасында тіке тәуелділік бар. Яғни
деректер көлемі өседі, оны сақгау және өңдеу мөселесі
туады.
104
Достарыңызбен бөлісу: |
