13а
13а
4
4
2
Адал басқару құру үшін басқару жəне менеджмент
Адал басқару құру үшін басқару жəне менеджмент
функцияларын ажырату керек
функцияларын ажырату керек
Басқарма басқарады ал қызметкерлер менеджментті
Басқарма басқарады ал қызметкерлер менеджментті
жүзеге асырады
жүзеге асырады
Басқару мен менеджменттің функцияларын ажырату міндеттерді бөлінуін жəне
əр түрлі органдарда қатысуды шектеуді талап етеді.
Əдеттегі ережеге сəйкес менеджмент ұйымның күнделікті өмірін басқарады
менеджмент ұйымның күнделікті өмірін басқарады
ал басқарма оған қарағанда КЕҰ стратегиясы мен саясатын белгілейді жəне
ал басқарма оған қарағанда КЕҰ стратегиясы мен саясатын белгілейді жəне
оның жұмысына қадағалау жүргізеді.
оның жұмысына қадағалау жүргізеді. Басқару моделдерінің көпшілігінде бас-
қарманың негізгі жауаптылығы келесімен байланысты – 1) ұйым өз миссиясын ұс-
танғанына қадағалау жасау; 2) құндылықтар мен стандарттарды қалыптастыру;
3) ресурстармен қамтамасыз ету; 4) қолдаушылардың санын арттыру («Басқар-
«Басқар-
маның негізгі міндеттері»
маның негізгі міндеттері»
қараңыз). Əрине бұл қызметкерлер стратегияны да-
йындауға қатыспайтынын жəне басқарма мүшелері КЕҰ күнделікті өміріне үлесін
қосуға болмайтынын аңғармайды. Бұл тек қана осы екі саланың ортасынан өтетін
өте жіңішке сызығы бар екенін көрсетеді жəне олардың шекаралары екі жақтанда
өте мүқият қорғалу керек. Басқару мен менеджменттің арасын ажыратудың бір
тəсілі – ешкім функцияларының екеуінде орындамайтынына көз жеткізу. Осын-
дай талап ақылға симайтындай көрінуі мүмкін:
Басқарма мүшелеріне қарағанда қызметкерлер ұйым тұралы көбірек біледі ғой
жəне КЕҰ стратегиясын анықтауға, қызметі мен мүдделерін бағалау пайдасы зор
бола алады.
Бірақ алдында айтып кеткендей егер басқармаға қызметкерлер кірсе үнемі дау-
лы жағадайлар пайда болады əсіресе бюджет, жалақыларды бекіту, жобаларды
бағалау мəселелеріне қатысты – басқа сөзбен айтқанда қызметкерлер өз қыз-
метіне өздері қадағалау мен мониторинг жүргізсе. Сол себептермен қызметкер-
лер ешқашанда жəне еш жағдайларда басқармада дауыс беру құқығы болмау
керек.
Басқарманың негізгі міндеттері
Басқарманың негізгі міндеттері
Ұйымның миссиясына, тəжірибесіне немесе
бюджетіне қарамастан басқарманың негізгі
міндеттері – келесі салаларда саясатын
белгілеу, қадағалауды қамтамасыз ету жəне
стратегиялық бағытты ұстану:
● Миссия: басқарма ұйымның өз миссиясын
ұстануын, ұйым қызметкерлері мен мүшелері
түсініп қолдайтынын, ұйым өз миссиясын
дұрыс белгілеуін, өз бағдарламалары мен
қызметтерін тиісті жобалап бағалағанын
бақылайды.
● Құндылықтар: басқарма ұйымның
құндылықтарын анықтайды жəне ұстану
кəсіби стандарттарын орнатады өздерінің
үлгі көрсету арқылы жəне басқарушы
саясаттармен концепцияларды дайындау
арқылы.
● Ресурстар: басқарма КЕҰ жеткілікті
ресурстарын алуға жəрдемдеседі – адами,
материалдық, қаржылық, атқарушы
директорды жалдағанда, ұйымның қаржылық
жағдайын мониторинг өткізгенде жəне
ресурстарды мобилизация жасауға көмек
көрсету.
● Қолдаушылар санын арттыру: басқарма КЕҰ
қауымдастықта үгіттейді жəне мүшелермен,
донорлармен, игілік алушылармен жəне
басқа серіктестермен қатынастарда бір бірін
байланыстырады.
13б
13б
4
4
2
Адал басқару құру үшін басқару жəне менеджмент
Адал басқару құру үшін басқару жəне менеджмент
функцияларын ажырату керек
функцияларын ажырату керек
Көптеген КЕҰ үйым басшысы тұралы əңгіме қозғалғанша осы қағиданы даналық
деп санайды. Басқарма басшыға əбден сенгендіктен басқармада оның қатысуы
даусыз болып саналады. Басшының басқармаға қатысуын қолдайтын жəне қар-
сы шығатын уəждер өте көп («КЕҰ басшысы басқарманың дауыс беру құқы-
«КЕҰ басшысы басқарманың дауыс беру құқы-
ғы бар мүшесі болуға тиіс пе?»
ғы бар мүшесі болуға тиіс пе?»
қараңыз). Көп КЕҰ қолданатын шешімдердің
бірі, – басшыны басқарма мүшелер қатарына дауыс беру құқығынсыз қосу. Бұл
жерде əрине басшы өз мүдделеріне тікелей немесе ішінара қатысты сұрақтар
бойынша талқылауларда тыс қалуға тиісті (мысалы жалақысын талқылағанда
немесе қызметін бағалағанда). Жəне ешбір жағдайларда басшы басқарма төра-
ғасы болмау керек:
Бір адамның қолында соншама билік шоғырланса ұйымның жауаптылығын
елеулі деңгейде азайтады.
КЕҰ басшысы басқарманың дауыс беру
КЕҰ басшысы басқарманың дауыс беру
құқығы бар мүшесі болуға тиіс пе?
құқығы бар мүшесі болуға тиіс пе?
Ондай шешімді қолдайтын жəне қарсы тұратын
пікірлер көп. Төменде олардың кей біреулері:
Қолдаушылар:
Қолдаушылар:
1. Бұл басқарманы КЕҰ «нақты» істеріне
қатыстыруға жол береді.
2. Стратегиямен оның іске асырудың арасында
байланастырушы болады.
3. Басқарма мен менеджменттің арасында
шынайы серіктестік құруға жол береді.
4. Стратегиялық ойлануға итермелеп
басқарушының жауапкершілігін арттырады
Қарсы:
Қарсы:
1. Бұл мүдделер қайшылығын тудырады егер
басшы өзінің жеке мүдделері бар сұрақтар
бойынша дауыс берсе.
2. Басшының кей бір сұрақтар бойынша өзіне
қарсы дауыс берген басқарма мүшелерімен
қатынастары қиындау мүмкін.
3. Басқармамен басшының міндеттер арасында
айырмашылықты жояды.
4. Донорларға жəне басқа мүдделі тұлғаларға
КЕҰ жауаптылығын төмен санауға жол
береді.
Бұл жерде əдетте келісімге əкелетін шешім
басшыға басқармада дауыс құқығын бермеу.
Ол сонымен қатар өзінің мүдделеріне қатысты
мəселелер бойынша шешім қабылданғанда
дауыс бермеу керек – мысалы оның жалақысы,
жеңілдіктер т.б.
Ескертпелер
