12а
12а
4
4
1
Адал басқару құру үшін басқару жəне менеджмент
Адал басқару құру үшін басқару жəне менеджмент
функцияларын ажырату керек
функцияларын ажырату керек
Басқа жағынан қарасақ менеджменттен тəуелсіз басқарма қоғамдық пайда емес
басқа мүдделермен байланысы туралы күдіктерді жоққа шығаруға көмектеседі.
Басқарма менеджментті қадағалайды бірақ ұйымды басқармайды жəне тікелей
ресурстарды үлестірмейді. Функциялардың бөліну маңыздылығы ұйым ресурс-
тары көбейіп қызметі күрделене бастағанда артады: тəуелсіз əрі белсенді бас-
қарма донорларды, пайда алушыларды жəне серіктестерді КЕҰ кəсіби басқа-
рылатынын жəне мүдделер қайшылықтарынан тыс екендігін көздерін жеткізеді.
Жұмыс барысында белсенді басқарма бір басты басшы өзі қолы жете алмайтын
басқару функцияларын өздерінің қолдарына алуы мүмкін.
Сонымен басқарма мен менеджмент функциялары бөліну жүйесінде тежемелiк
əрі тепе-теңдiк – бұл өмірден тыс жалпы фəлсафалық ұғым емес жəне тəжіри-
белік тұрғыдан өте пайдалы зат.
Өкінішке орай КЕҰ енді аяқтарына тік тұра бастаған ОШЕ елдерінде оларға қол-
дау беретіндер басқарумен байланысты маңызды мəселелерге көп көңіл аудара
бермейді. Осының салдарынан басқару жəне менеджмент функцияларын бөлу
талаптары қойылмай көптеген жағдайларда ұйымдардың басқармалары ішіна-
ра немесе толығымен қызметкерлерден құралады. («Зерттеу нəтижелері: КЕҰ
«Зерттеу нəтижелері: КЕҰ
басқармасындағы қызметкерлер»
басқармасындағы қызметкерлер»
қараңыз).
Кішкентай немесе жаңа КЕҰ -да бұл бөліністі іске асыру өте қиын. Егер қаржы-
лық жəне адами ресурстар тапшы болса басқарма мүшелері əдетте өз еркімен
қызметкерлердің функцияларын мойындарына алады жəне осымен айрмашы-
лықты жояды. Бұл тараптарды ажырату жəне керекті тəжірибелі адамдарды
табу қиынға соғуы мүмкін:
ОШЕ елдерінде əлі де басқарма мен менеджментте бос орындарды толтыруга
лайықты адамдар тапшы
Зерттеу нəтижелері: КЕҰ басқармасындағы
Зерттеу нəтижелері: КЕҰ басқармасындағы
қызметкерлер
қызметкерлер
ОШЕ елдеріндегі КЕҰ тіркеудің кейбір
ерекшеліктеріне байланысты КЕҰ көпшілігі
қызметтерін бастағанда басқарма мен
қызметкерлер бір адамдар болып табылады.
Осыған байланысты Украинада жағдай үлгілі
болып табылады. Соңғы зерттеудің* нəтижесінде
90% КЕҰ басшылары басқарма мүшелері болып
табылады. Бұдан басқа осылардың арасынан
төрттен үш бөлігіндегі ұйымдарда олар басқарма
төрағалары болып табылады. КЕҰ 2/3 астам
басқармаларында басқа қызметкерлер кіріп дауыс
беру құқықтары бар. Бірнеше оқиғалардан кейін
Украина мен басқа елдердегі КЕҰ донорлары
мен қолдаушылары сапалы басқару жүесін
талап етуде. Ресурстарды берушілер олардың
«инвестициялары» қорғалып берілген мақсаттарға
жұмсалғанына кепілдік талап етуде. Корпоративтік
əлеміндегідей КЕҰ жақтаушылары тəуелсіз
басқарманы теріс пайдаланушылық пен мүдделер
қайшылығынан сақтайтын негізгі кепілдік ретінде
санайды. Корытынды: адал басқару тəжірибелері
ұйым қызметін жақсартып жаңа ресурстарды
тартуға көмектеседі.
* Nonprofi t Governance Practices in Ukraine (см.
«Источники»).
12б
12б
4
4
1
Адал басқару құру үшін басқару жəне менеджмент
Адал басқару құру үшін басқару жəне менеджмент
функцияларын ажырату керек
функцияларын ажырату керек
ОШЕ елдеріндегі адал басқаруды орнатудың тағы бір мəселесі осы функ-
цияларды бөлмей қызметтерін бастаған ұйымдардың көпшілігі кəзіргі уақытта
жағдайлары жақсы болғандықтан ешқандай өзгерістерді қабылдауға ниеттері
жоқ. Өсіп келе жатқан əрі тиімді ұйымда басқарма құру керек емес, артық, тіпті
ақылға сыймайтын боп көрінеді. Үлкен жұмыс атқарып ұйымдарын көтере біл-
ген КЕҰ басшылары басқарма оларға не үшін керек деген сұрақ қояды. («КЕҰ
«КЕҰ
басшының күмəндары (1 бөлім)»
басшының күмəндары (1 бөлім)»
қараңыз).
Басқармасыз немесе оның минималды қатысуымен өте жақсы дамып келе жат-
қан ұйымдар жаңа тəжірибені енгізу былыққа малу деп санайды. Сол себептен
ең нəтижелі басқарушылар басқарманы құру туралы үлкен сынмен қарайды.
Бірақ егер ұйым басқарманы өзі өсіп күші асып келе жатқан жұмысына қатыс-
тырмаса осыдан жоғары көрсетілген қауіптер пайда болады.
Аяғында тіпті мықты басшыларға да бюджет өсуімен серіктестердің ұйымның
ресурстары дұрыс жəне мақсаттарына сай қолдануға талаптары күшейе бас-
тайды. Бұны ұйым шетелдік қаржыландырудан ішкі диверсификацияланған
көздерден қаржыландыруға көшкенде анық көруге болады. Жергілікті қайыр-
малдықтарды тек қана қоғамдық мүдделер үшін тиімді қызмет атқаратыны-
на серіктестердің сенімі ынталандырады. Дамығысы келетін ұйымдар ұзақ
мерзімді тұрақтылық үшін басқарма мен ұйым қызметкерлерінің функцияларын
бөлінуден басталатын адал, тиімді басқару керектігін мойындайды.
КЕҰ басшының күмəндары (1 бөлім)
КЕҰ басшының күмəндары (1 бөлім)
Кішігірім Польшаның ұйым басшысы келесідей
ойлайды:
«Мен ешқашанда басқарманың маңыздылығын
көрмеппін. Əрине бізде басқарма болды олар
жылына екі рет кездесіп ештеңе істемейтін.
Олар не істеушіді? Біздің жобаларымыз жақсы
өтетін жəне бізде қаржы тартумен ешқандай
қыйыншылықтар болған емес. Бірақ Польша Еуро
одаққа кіргеннен кейін біздің қаржы көздеріміз
өзгерді. Бізге жаңа қаржыландыру тарту үшін
миссиямызды өзгертуге тұра келді əйтпесе
жабылып қалуымыз мүмкін еді. Күтпеген жерден
донорларға біздің стратегиялық жоспарымыз,
құрылымыз, бағалау көрсеткіштері керек болып
қалды. Бұрын мен ондай тұралы ойланған емеспін
сол себептен абыржый бастадым. Абырой
болғанда басқарма мүшелерінен екі адам шағын
бизнесске еуропалық гранттарға берген екен
сөйтіп олар маған көмекетесуге дайын болған.
Бірігіп біз Еуропа одағының талаптарына жəне
олардың бағалау жүйесіне сай келетін жаңа
ұйымдық құрылымды, бағдарлама жобасын жасап
шықтық. Оларсыз мен не істейтінімді білмес едім».
