11а
11а
3
3
4
Адал басқарудың өз құрылымы бар
Адал басқарудың өз құрылымы бар
Басқарманың төрағасы бар
Басқарманың төрағасы бар
Кез келген топ сияқты, басқарма тағайындалған көшбасшысыз нəтижелі жұмыс
істей алмайды. Төраға негізінде басқарма қызметін үйлестіруіне жауапты жəне
басқарма мен қызметкерлердің əсіресе басшының арасындағы байланысты
қамтамасыз ететін тұлға. Төрағаның міндеттеріне əдетте жиналыстарды өткізу
мен комитеттердің мүшелерін тағайындау болып табылады. («Басқарма төра-
«Басқарма төра-
ғасының міндеттері»
ғасының міндеттері»
қараңыз).
Төрағаның шешуші дауысы жоқ егер басқарма тікелей оған ондай өкілеттілік
бермесе.
Төрағаны əр түрлі жолдармен тағайындауға болады мысалы жалпы жиналыста
сайлау немесе басқарма отырысында.
Басқарма төрағасының жеке қасиеттері арасында талқылауды аділ əрі белсенді
жүргізу мен орнатылған тəртіппен күн тізбесін ұстану маңызды болып табылады.
Тайм менеджемт пен стартегиялық көзқарас та өте маңызды. Түсініксіз жағдай-
лар мен даулар пайда болмау үшін басқарма төрағасының тағайындалу тəртібі
мен негізгі міндеттері ұйымның жарғылық құжаттарында жазылу тиіс.
Басқарма төрағасының міндеттері
Басқарма төрағасының міндеттері
Басқарма төрағасының рөлімен байланысты
түсініксіздер кез келген адамды толғандыруы
мүмкін. Сол себептен ұйым төрағасына қандай
талаптар койылатыны жазбаша түрде белгілеу
өте пайдалы. Осындай койылатын талаптардың
тізіміне келесі кіруі мүмкін:
1. Басқарма отырыстарын жоспарлау.
2. Күн тəртібін дайындау (ұйымның
басқарушыларымен бірге).
3. Отырыс барысында талқылауларды
ұйымдастырып отыру.
4. Отырыстар арасында басқарма қызметін
үйлестіру.
5. Комитеттердің төрағаларын тағайындау жəне
уақыт болса барлық комитеттердің жұмысында
ex offi cio (лауазымына байланысты) қатысу.
6. Атқарушы директорды жұмысқа алу мен
қызметін бағалау жұмыстарын басқару.
7. Басқарманың жақсы жұмысын қамтамасыз ету
мен бағалау.
8. Ұйымды көпшілікке өкіл ету.
Ескертпелер
11б
11б
Адал басқару құру үшін басқару жəне менеджмент
Адал басқару құру үшін басқару жəне менеджмент
функцияларын ажырату керек
функцияларын ажырату керек
4
4
1
Басқарма жəне қызметкерлер – бөлек адамдар болып
Басқарма жəне қызметкерлер – бөлек адамдар болып
табылады
табылады
Адал басқарудың негізгі қағидасы басқару мен менеджментті ажырату керек.
Осындай бөлініс тежемелiк əрі тепе-теңдiк жүйесiн орнатып ұйымның тиісті
жұмысын жəне шешімдерді қоғамдық мүдделерге сəйкес қабылдануды қамта-
масыз етеді.
Осындай логиканы түсіну үшін басқаша қалай болуы мүмкін еді қарап көрейік.
Менеджемнттен бөлінбеген басқарма (яғни оның мүшелері, КЕҰ қызметкер-
лері немесе олармен жақын адамдар немесе басқарма менеджемнттің қатты
ықпалында) серіктестердің мүдделерін шынайы өкіл еткенде іс жүзінде немесе
мүмкін болатын қиншылықтарды бастан кешеді.
Қийыншылықтар міндетті түрде пайда болады себебі шешім қабылдайтын адам-
дар жəне сол шешімдердің дұрыстығын бағалайтын адамдар жəне ол шешім-
дерден тəуелді əрі оларды орындауға міндетті адамдар - олар сол адамдар
(немесе бір бірімен тығыз байланысты). Мысалы ұйым қызметкері жəне сол
уақытта басқарма мүшесі өз қызметін бағалау негізінде өзінің жалақысы тұра-
лы шешім қабылдайды! Бұл жерде кері пайдаланушылыққа мүмкіндіктер мол
себебі менеджерлік функцияларынан ажыратылмаған басқарма қадағалау
себебі менеджерлік функцияларынан ажыратылмаған басқарма қадағалау
жəне атқару функциялары араласып кеткендіктен үнемі мүдделер қайшы-
жəне атқару функциялары араласып кеткендіктен үнемі мүдделер қайшы-
лығымен əрекет етеді
лығымен əрекет етеді (
«Басқармада дауыс беретін қызметкерлер – бұл
«Басқармада дауыс беретін қызметкерлер – бұл
неге мүдделер қайшылығы болады?»
неге мүдделер қайшылығы болады?»
).
Басқармада дауыс беретін қызметкерлер – бұл
Басқармада дауыс беретін қызметкерлер – бұл
неге мүдделер қайшылығы болады?
неге мүдделер қайшылығы болады?
КЕҰ үлкен конкурста қатысу тұралы шешім
қабылдау керек деп ойлап көріңіз. Жоба бұл
ұйымның қызмет мақсаттарына жақын емес
бірақ конкурсты жеңген жағдайда қызметкерлер
бірнеше жылғы еңбек ақысы туралы ойланбайды.
Ондай сұрақты басқарма шешу керек себебі
бұл жерде ұйымның миссиясына қайшылықтар
бар. Егер қызметкерлер басқармада дауыс беру
құқықғы болса жəне басқарма конкурста қатысу
тұралы шешім қабылдаса кей біреулер бұл
шешім КЕҰ миссиясын орындауға емес тек қана
қызметкерлердің өз жалақысын алуға бағытталған
деп ойлауы мүмкін.
Немесе басқа мысал. КЕҰ жұмысында
өзі көрсететін қызметтерге байланысты
қиыншылықтар пайда болуда. Осыған жауап
беретін қызмпеткерлер басшыларды қосқанда бұл
мəселе өздерінің əрекеттерінен шыққанын көрмей
бəрін сыртқы себептерге ысырады. Басқарманың
тəуелсіз мүшелері бұл ретте мəселенің нақты
себептерін анық көріп қатал шаралар қолдануды
ұсына алады.
Осы жəне ұқсас жағдайлар басқарма ішінара
қызметкерлерден құралса да менеджеменнтің
мүдделеріне қарсы керекті тежемелiк əрі тепе-
теңдiк əрекеттерін қоя алмайтығын көрсетеді.
(Басқармадағы басқа мүдделер қайшылығы
тұралы 6.3 бөлімді қараңыз).
