17
мұнайының физико-химиялық параметрлері мен құрамының зерттеулер
нәтижесі көрсетілген (1.3 сурет). Зерттеу нысандары ретінде 57 кен орындары
таңдалған: Солтүстік Кавказ 23 және Тұран 12, Каспий теңізі бассейнінің 22.
Қазақстанның парафин мұнайы үшін құрамындағы парафинге байланысты
тығыздығының өзгерісі мен суу температурасының өзгерісін қарастырайық.
1.3 суреттегі кен орындар тізімі 6-дан 45% дейін тербеліс диапазонындағы
мұнайдың парафин концентрациясының өсуіне байланысты құрылған.
1.3 сурет ‒ Парафин мұнайлары бар Қазақстанның кен орындарын бөлудің
карта-схемасы
Парафинді жою және алдын алу үшін шаралар қарастырылған:
ұңғымаларды ыстық мұнаймен жуу, мұнайды тасымалдау кезінде оны ысыту,
құбырлардың, ұңғымалардың және т.б. парафинделуіне қарсы тұратын беттік
белсенді заттарды, парафин еріткіштерді мұнайға оны тасымалдау кезінде
қосу. Оператор тапсырысы бойынша, берілген шаманың 0,5% дәлдігімен
берілген жұмыс температурасын автоматты түрде сақтайтын мұнайдың
ысытуын қарастырайық. Сонымен бірге шығудағы жылутасығыш шамасы 400
°С жете алады. Бұйырған шектерде жұмыс істеуге мүмкіндік беретін МЖҚ
көптеген қорғныс жүйелері бар. Жұмыс параметрлерінің ұйғарынды шектен
шығу жағдайында құрылғы автоматты түрде өшеді. Жұмыс барысында
оттықтың жалынының үздіксіз бақылауы жүргізіледі, жылутасығыштың
температурасы, шығу газдарының температурасы, жылутасығыштың
шығыны, жану ауасының қысымы өндіріледі. Жылутасығыш арнайы
жанбайтын сұйықтықтан – этиленгликоль мен судың қоспасынан тұрады. [11]
Аралық жылутасығышы бар мұнайды ысыту құрылғысының стандартты
комплектациясы ысытқыштан, жылутасығыштан, кеңейткіш резервуардан
және басқару пультінен тұрады. Ысытылған жылутасығыш мұнайды ысытып,
жылуалмастырғыш аарқылы өтеді. Жылутасығыш сұйықтықтың жіберілуін 3-
18
өткізгіш реттеуіш клапан реттейді. Пайдаланылған газды шығаратын құбырда
ұшқынөшіргіш орнатылған. Басқару пулті қыздырғыштан қашықтықта
орнатылады. Корпус коррозияны және тотты болдырмау үшін шыны
талшықтан жасалған, қыста пайдалану үшін жылытқыштармен жабдықталған.
Кеңейту резервуары сепаратор ретінде пайдаланылады, кейде айналым
насосты қамтиды. Бұл құрылғы, өз кезегінде, сүзгі фильтрді, клапандар,
датчиктер, манометрлерді және басқа да жабдықтарды қамтуы мүмкін.
Экономайзер пайдаланылған газдың жылуын жылутасығышты ысыту үшін
пайдаланады. Бастапқы ауа жылытқыш пайдаланылған газдың жылуын
сырттан келетін ауаны ысытып оттыққа жіберу үшін қолданады. Қауіпсіздігі
мен сенімділігімен қоса, жылу тиімділігі МЖҚ ең маңызды сипаттамасы
болып табылады. Ұсынылған орнату екі сымды жылытқыштар үшін
тиімділіктің теоретикалық шегіне жетеді. Құрылғылардың жылу тиімділігі
90% құрайды. 100% теориялық шегі қабрғаларында ылғал бар түтін шығатын
мұржаның жылуының сөзсіз жоғалуына байланысты тәжірибеде қол жетімсіз.
Алайда, иректүтін жұтатын жылу мөлшері және корпус арқылы кететін
шығын оңтайлы конструкцияны таңдау арқлы өзгертуге болады.
1.2 сурет ‒ Мұнайды жылыту құрылғысы
Мұнайды жылыту құрылғысы құрамы:
1) күш қалқаны;
2) жану ауасын жіберуге арналған жетегі бар насос;
3) оттық;
19
4) жылутасығыш үшін кіріс жалғама құбыр;
5) оттықтың жағындағы тұқыр жапқыш. Керамикалық талшықтан
жасалған, қалыңдығы 15 см термоизоляциялық матпен жабылған;
6) газдың қайта айналу жүйесінің құбыр желісі;
7) құстардан қорғайтын экраны және жауыннан қорғайтын қалпағы бар
газ шығаратын түтік;
8) спиралді ирек түтік;
9) керамикалық талшықтан жасалған термоизоляциялық жабын;
10) корпус. Қалыңдығы 6,4-9,5 мм болат жобадан құрастырылған
толығымен дәнекерленген құрылым;
11) дөңбек қақпақ. Керамикалық талшықтан жасалған, қалыңдығы 12,7
см термоизоляциялық матпен жабылған, болттармен бекітілген. Қызмет
көрсету және жөндеуге арналған, жылытқыштың ішкі бөліктеріне кіруді
қамтамасыз ететін, болтпен қосылған жапқышы бар;
12) ирек түтіктің және жалынның күйін бақылауға арналған шолу
терезесі бар;
13) болат сүйеніш жылжыма бөлшектері бар;
14) конструкциялық болаттан жасалған қатты рама;
15) басқару панелі [7].
1.4 Мұнай айдау насосты станцияларының электржетектерінің
жұмыс сипттамасы
Мұнай айдау станциялары магистральдық құбыр желісінің ажырамас
бөлігі болып табылады. Сондықтан, магистральдық мұнай құбыр желісінің
ерекшеліктері мен қасиеттері тікелей МАС-на қатысты.
Қазіргі заманда мұнаймен жабдықтау жүйелерінің негізгі ерекшелігі
ретінде олардың масшатбтылығы табылады. Екінші маңызды ерекшелігі
мұнай өнеркәсібінің даму қарқынымен байланысты динамизм болып
табылады. Үшінші ерекшелігі қуаттардың кезекті концентрациясы есептеледі.
Төртінші
ерекшелігі
болып
мұнай-газбен
жабдықтаудың
жүйелік
орталықтандырылуы, орталықтандырудың деңгейін көтеру есептеледі. Жеке
оқшауланған жүйелердің орнына бірыңғай өзара байланысқан мұнай-газбен
жабдықтаудың жүйелері пайда болды.
Айдау насосты станциясының негізгі бөлігі болып насосты агрегат
саналады. Насосты агрегат электрқозғалтқышпен айналымға келтірілетін
ортадан тепкіш насостан тұрады. Ортадан тепкіш насостың жұмыс органы бұл
– айнымалы қиманың сақиналы камерасында орнатылатын жұмыстық
доңғалақ. Жұмыс доңғалағының білігінде насостың айналымы кезінде
насостың корпусын толтыратын сұйықтықты шығаратын қисықсызықты
күрекшелер орнатылған, және ортадан тепкіш күштің әсерінен сұйықтықты
біртіндеп кеңейетін спираль тәрізді насостың корпусының камерасынан
қысымды жалғама құбырға айдайды.
Сорғының аймағында дөңгелегі айналмалы орталығында үздіксіз разряд
сұйық ағынының арқасында үздіксіз сорғы қабылдау кезінде сыртқы қысым
