20
салдарынан процесі жолынан толықтырылады вакуум, жасауға болады.
Насостың дөңгелегінің ортасынан айналмалы ағыста үздіксіз сұйықтықтың
айдалуы әсерінен бұл зонада, насостың кірісінде сыртқы қысым есебінен
технологиялық құбыр желіден үздіксіз толатын ыдырау пайда болуы мүмкін.
Сыртқы қысымның төмендетуі кезінде ыдырау зонасында газ-ауа қоспасынан
тұратын көпіршікер пайда болуы мүмкін. Сұйықтық буымен және одан
шығып жатқан ауамен толтырылғанда пайда болатын қуыстар, дөңгелектің
металмен тиісу шекарасында орналасады. Будың конденсациясы кезінде бұл
көпіршіктер жарылады, сосын қуысқа, қысқа интенсивті соққыларға әкелетін,
өте үлкен жергілікті қысым тудырып, үлкен жылдамдықпен сұйық ағады.
Кавитация әсерінен діріл пайда болып, металл беті жойылады. Насостың
кірісінде кавитацияның алдын алу мақсатында кавитациялық қор деп
аталатын артық қысым болуы қажет.
Насостың жетектері үшін әдетте синхронды немесе асинхронды
электрқозғалтқыштар
пайдаланылады.
Насосты
агрегаттың
электрқозғалтқышы мыңдаған киловатпен өлшенетін үлкен қуаты болады.
Электрқозғалтқыштың орауларына 6000 немесе 10000 В жоғары кернеулі тоқ
өткізіледі. Аралық муфталарды орнатуды болдырмау үшін, насос және оны
қозғалтатын электрқозғалтқышты минутына 3000 айналымды айналу
жиілігімен құрастырады.
1.3 сурет ‒ Насосты станцияның насосты агрегаттары
Айдау насосты станциясында әдетте 4 насосты агрегат орнатылады:
үшеуі жұмыс істеп тұрған, біреуі – резервті. Резервті агрегат жұмыс істегеп
тұрған бір агрегттың істен шығуы жағдайында қосылады. Магистралды
насосты агрегаттар, ережеге сай, тізбектей байланысады. Біріншісінің
шығысынан шыққан ағыс екінші насостың кірісіне қабылданады. Сонымен
бірге бірдей сұйық ағысы барлық насос арқылы өтеді, яғни, олардың барлығы
бірдей берумен жұмыс істейді. Әр насос ағыс ағыс энергиясын ұлғайтады
(ондағы қысымды), насосқа келетін сұйықтық энергиясының үстінен қосады.
Тізбектей жұмыста барлық насостар бірдей беріліспен жұмыс істесе де, олар
тудыратын қысым барлық насостарға бірдей тарайды. Сондықтан насосты
21
станцияның қысымының өзгерісі кезінде қысымдар таратылысы біркелкі
тарайды [5].
1.5 Магистралды насостар және олардың техникалы көрсеткіштері
мен сипаттамасы
Жұмыс істеу қағидасы бойынша насостар екі түрге бөлінеді:
динамикалық және көлемді. Динкамикалық насостар классында негізгі топты
қалақты және ортадан тепкіш насостар құрайды. Тадан тепкіш насостар
ағынға айналмалы дөңгелектің қалақшалары арқылы әсер етеді. Алайда
оларда пайда болатын қысым көлемді насостарға қарағанда азырақ, сондықтан
да, бұл тәріздес насостарды көпсатылы немесе көпқорапты етіп жасайды.
Ортадан тепкіш насостардың кемшілігі – айналатын сұйықтықтың
қоймалжыңдығы артуымен пайдалы әрекет коэфицентінің (к.п.д) күрт
төмендеуі. Қоймалжыңдық (1,5/2) 10
-4
м
2
/с артық болған кезде үлкен беріліске
ие ортадан тепкіш насостардың өзі нәтижесіз болып қалады.
Көлемдік насостар негізінен екі топқа бөлінеді – поршендік және
роторлық. Көлемдік насостар сұйықтықты жабық камерадан ығыстыру
қағидасы бойыша жұмыс істейді. Бұл насостар аз бірілістің өзінде үлкен
қысым жасай алады, сондықтан да, құбыр жолының басындағы ағынға қол
жеткізу үшін оларды паралелльді түрде байланыстарады. Қоймалжыңдық
артқанда к.п.д азырақ төмендейді, қоймалжыңдық 2*10
-4
м
2
/с болғанда да
жоғары қалпында қалады.
Көлемдік роторлық бұрандалы насостар көлемдік насостардың негізгі
артықшылығын – к.п.д-ны төмендетпей-ақ қоймалжың сұйықтарды
айналдыра алуды сақтай отырып, поршендікке қарағанда икемді, қарапайым,
массасы аз болып келеді. Ортадан тепкіш насостардың к.п.д-сы тым
төмендейтін аса қоймалжың мұнайды айналдыру кезінде осы насостар аса
пайдалы болып қалады. Оларды қолдану мүмкіндігі құрамында механикалық
қоспалары бар сұйықтықтарды айналдыруға қабілетті екітипті герметикалық
емес арнайы насос түрлерін ойлап табу арқылы біршама кеңейді. Қазіргі таңда
бұл насостар 1000 м
3/
сағ беріліс пен 3 МПа қысымға дейін жұмыс істейді.
Алайда, тұрақты қолданыстағы конструкцияларды 500-600 м
3/
сағ беріліс пен
2,5 МПа қысымға арнап жасайды.
Герметикалық емес бұрандалы насостардың бұрандалары бір-біріне
және жақтауға нығыз жабысатын герметикалық насостардан ерекшілігі,
оларда бұрандалар арасында 0,3-1 мм саңылау қалады, ол жұмы
беткейлерінің тез тозуына кедергі болады. Бұл оларды ластанған
сұйықтықтарды, оның ішінде құрамындағы механикалық қоспаларының
көлемі 0,05 пайызға жететін мұнайды айналдыру үшін қолдануға мүмкіндік
береді.
Саңылаулардың үлкеюі осы насостардың көлемді к.п.д – сын арттыруға
мүмкіндік береді, алайда қоймалжыңдыңтың артуы арқылы ос саңылау
арқылы өтетін сұйықтық азаяды, ол өз кезегінде герметикалыө емес
насостардың к.п.д-сы салыстырмалы жоғары деңгейде ұстап тұрады (0,55-
