22
0,75). Қоймалжыңдығы 2*10
-4
м
2
/с-тан артық мұнайды жүрдектік коэфиценті
төмен ртадан тепкіш насостар арқылы айдаған кезде, осыншалықты жоғары
деңгейдегі к.п.д-ны қамтамасыз ету мүмкін емес.
Герметикалық
емес
насосотың
жұмыс
органдары
құрсауда
орналастырылған екі бұрандадан тұрады. Әрбір бұранда оң және сол бұраудан
тұрады, олар ағын беруші келет құбыр орналасқан насостың ортасына
сұйықтықтың кері қозғалысын қамтамасыз етеді. Осының арқасында біліктік
әсерлер өзара теңеседі. Жетекші бұрандадан жетектелушіг қарай бағытталған
айналмалы момент май ваннасында орналасқан сихрондаушы тегершіктердің
арқасында беріледі. Осы тегершіктер мен айналатын сұйықтықтан бөлек
орналасқан біліктерде берік орналасқан бұранда орнының арқасында
бұрандалар байланысқа түспейді, яғни, герметикалық емес насостың
бұрандалы ойықтары сұйықтықтың айналуына қатыспайды. Бұл құрамында
механикалық қоспалары бар сұйықтықтарды айналдыруға қабілетті
герметикалық емес насостардың негізгі ерекшелігі болып табылады.
Башқұрттық, татарлық және түмендік мұнайларды алудың дамуына, диаметрі
1020 мм және одан артық болатын, (12-13)*10
3
м
2/с
шығыны бар құбырлардың
салуынуына байланысты көлемдік насостарды қолдану күрт азая бастады.
Оның үстіне, жоғарыда аталған мұнайлардың қоймалжыңдығы (0,5-0,6)*10
-
4
м
2
/с-тан аспайды, және ол ортадан тепкіш насостардың ағымына мүлдем әсер
етпейді, ал к.п.д. төмендеуі тым аз болып келеді.
Орадан тепкіш насостар поршендік насостарға қарағанда төмендегідей
артықшылықтарға ие: үлкен беріліс, қарапайым конструкция, қолданыстағы
жеңілдік,
жұмыстағы
тұрақтылық,
автоматизациялаудың
оңайлығы,
қуаттылықты қозғалтқыштан насосқа берудің оңай жолы, насостық бекеттегі
агрегаттардың қарапайым түрде құралуы. Бұл насостар қоймалжыңдығы аз
мұнайды үлкен диаметрлі құбыр жолдарымен айналдыру кезінде
қолданылады.
Алайда, бұрандалы герметикалық емес насостардың қолданудың қазіргі
таңдағы қолдану тиімділігі қоймалжыңдығы жоғары мұнайды магистралды
құбыр жолдарымен айдау кезінде азаймай отыр. Мұнай алынатын негізгі
аймақтардың солтүстікке шығуымен, уақыт өткен сайын жаңа мұнай кен
орындарының мұнай өндіруге қосылуымен байланысты жалпы қатынастағы
қоймалжыңдығы жоғары мұнайдың көлемі күрт артуы мүмкін. Мәңгілік
мұздақ жағдайында, теріс температура кезінде қарапайым мұнайдың
қоймалжыңдығы артатындықтан осы мұнайларды да айналдыру кезінде тиімді
болуы мүмкін. Жоғары температурада коррозиялық процестер тездетіліп,
сенімді оқшаулауға байланысты мәселелер туындайтына байланысты,
қоймалжыңдығы жоғары мұнайды жоғары температурада айналдыру барлық
кезде мүмкін бола бермейді. Бұл әдіс, әсіресе мәңгілік мұздақ жағдайында
нәтиже бере алмайды.
Осылайша, қазіргі таңда мұнайдың көптеген түрлері бар екенін, мұнай
өндіретін жерлердегі қалыптасқан климаттық жағдайлардың әртүрлілігін
есепке ала отырып, насосқұрылысының қазіргі жағдайына сай, ортадан тепкіш
23
және бұрандалы герметикалық емес насостарды қолдану аймақтары туралы
айқын дұрыс. Бұл аймақты к.п.д-ның максималды мәнінің аумағы және
насостардың беріліс функциясы мен айналатын мұнайдың қоймалжыңдығына
кетірілген шығындардың минималды көрсеткіштері деп қарастыруға болады.
Қарастырылған қазіргі таңдағы насостардың (ортадан тепкіш және
герметикалық емес бұрандалы) қолданылу аймағының техникалық-
экономикалық дәлелдемелері нақты бір аудандарға қатысты ғана келтірілді.
Конструкциясының техникалық-экономикалық жасалымдары қажетті
нәтижені бере алмаған магистралды құбыр жолдарына арналған насостардың
кейбір типтері туралы (құрастырылған герметикалық емес, тығыздамасыз
және т.б.) сөз қозғаған жоқпыз. Магистралды насостарды эксплуатациялау
бойынша қазіргі таңда жинақталған тәжірибе оларды Q-v координациясында
(беріліс - қоймалжыңдық) қолданудың нәижелігін бағалауға арналған
графикті жобалы түрде жасақтауға мүмкіндік береді. Графикте ортадан
тепкіш насостардың қолданылу аймағы екіге бөлінген: айналатын мұнайдың
қоймалжыңдығы (1-1,5)*10
-4
м
2
/с және беріліс 1000
м
3
/сағ-қа дейінгі жағдайда
сециялы көпқабатты насостар тиімді деп есептеледі. Олар спиралды
бұрылысы бар, екі кірісті насостарға қарағанда шағын, икемді болып келеді.
Бұл жағдайда насостық бекет аз капиталды қажет етеді, ал к.п.д. спиралды
насостардың к.п.д.-сынан кем түспейді. Бұл әдетте, жүрдектігі 100-ден
аспайтын, ағыны аз суларды насостары. Оларды диаметрі 400 мм-ден
аспайтын құбыр жолдары үшін қолданады (өндірістік, бұрылыстық, мұнай
өнімдерінің және т.б.). ІІ зона, бұл жердегі 1000
м
3
/сағаттан асатын беріліс
спиралды бұрылысы бар екікірістік бірсатылық ортадан тепкіш насостарға
сәйкес келеді. Бұл зонада, n
s
100-ден 300-ге дейін өзгереді, ол ортадан тепкіш
насостардың жұмыс экономикасына сай келеді. Бұл зонадағы қоймалжыдыққа
байланысты шектеу сызығы, қоймалжыңдық өсуіне байланысты к.п.д-ның 3-4
пайызға төмендеуіне сай келетіндей етіп жасалған. Үлкен берілістегі
насостарда, қоймалжыңдық өсуге байланысты к.п.д. баяу азаятын
болғандықтан бұл сызықтың біраз еңістігі болады. Зона ІІІ, бұрандалы
герметикалық емес насостардың барынша үнемді жұмысының облысына сай
келеді. Оларды мұнай тасымалдаушы көліктерде қолдану тәжірибесі терең
емес және осы насостардың жаңа конструкциясын жасап шығару деген
сияқты жұмыстар жасауды талап етеді. ІҮ зонадағы үнемді айналдыру
жоғарыда көрсетілген насос түрлерінің бірде-біреуімен қамтамасыз етілмейді.
Алайда, v және Q-дің көрсетілген шектеріндегі мұнайды магистралды
құбыр жолдары арқылы айналдыруға деген қажеттілік соншалықты жоғары
емес. Көрсетілген зоналарың шекараларын нақыт бекітілген деп қабылдамау
қажет. Шрихталған зонаның А аймағында, 500
м
3
/сағ-қа дейінгі беріліс
кезінде секционды ортадан тепкіш насосты да, бұрандалы насосты да
қолдануға болады, ал жоғары берілісте тек тек ортадан тепкіш насосты
қолдану керек. Төмен бөлікте, қоймалжыңдық деңгейі 0,5*10
-4
м
2
/с болған
кезде қазіргі таңда, қалыпты қатардағы НМ ортадан тепкіш насостарды
қолдану кең таралған ең көп кезесетін облыс В штрихталған. Екі кірісті бір
