Дипломдық жобада мұнай айдау станциясындада технологиялық

26 

 

құрылғылардан  тұрады.  Мұнай  тасымалдаушы  транспорттағы  турбиналық 

есептегіштер  4000 

м

3

/сағ-қа  деінгі  берілісте  қолданылады,  сондықтан  да, 

үлкен  диаметрлі  мұнай  құбырларында  оларды  паралеллді  түрде  қолданады. 

Қолданар  алдында,  турбналық  есептегіштерді  арнайы  көлемдік  калибрлік 

құрылғылар  арқылы  жіктеледі.  Есептегіштерді  сәйкесінше  қолдану  0,2 

пайызға  дейін  жететін  көрсеткіштердің  жоғары  деңгейдегі  дәлдігіне  қол 

жеткізуге  мүмкіндік  береді.  Есептегіштің  кіре  берісіне  жүйелі  түрде 

бақылауды қажет ететін сүзгілер орналасады. Сүзігілер толып қалған уақытта 

есеп  түйініндегі  қысым  0,1-0,2  МПа-ға  дейін  жетеді,  ол  өз  кезегінде,  насос 

жұмысының кавитационды тұрақтылығына әсер етуі мүмкін.  

Ағын  –  сұйықтық  дөңгелегі  арқылы  оны  насостың  сыртына  жылжыту 

үшін  хабарланатын  үлестік  энергия.  Сондықтан  оны  кейде  пайдалы  деп  те 

атайды.  Насосотың  ағыны  насостан  шығатын  тұстағы  сұйықтықтың  толық 

ағынының айырмашылығына   

 

H

H

=  

P

H

pg

+

v

H

2

2g

+ z

H

,  

(1.4) 

 

немесе насосқа кіре берістегі толық ағынына тең 

 

H

В

=  

P

R

pg

+

v

H

2

2g

+ z

B

,  

(1.5) 

 

сондықтан да, насостың ағыны 

 

H = H

H

− H

B

=  

p

H

−p

B

pg

− 

v

H

2

−V

B

2

2g

− z

H

− z

B

,                 (1.6) 

 

мұндағы 

p

H

-  насостың  ағын  беруші  патрубкасында  орналасатын 

манометр арқылы анықталатын насостың шыға берісіндегі абсолютті қысымы 

(2 суретте);  

                  

p

B

  -  сорушы  патрубкадағы  манометр  арқылы  анықталатын 

насосқа кіре берістегі абсолютті қысым; 

                  

v

H

2

 және V

B

2

  -  насостың  кірісінде  және  шығысында  қозғалыс 

жылдамдығы;  кіріс  және  шығыс  манометрлерінің  қосылу  белгілерінің 

ерекшеліктері. 

 Магистралды  насостардың  патрубкалары  мен  манометрлер  әдетте  бір 

деңгейде  орналасады,  сондықтан  да,  олар  үшін  көп  жағдайда 

𝑧

𝐻

− 𝑧

𝐵

= 0. 

Жылдамдықты  ағынның  ерекшелігі  (

𝑣

𝐻

2

− 𝑉

𝐵

2

)  де  аса  үлкен  емес  (әдетте  2 

метрден аз), сондықтан да насостың болжамды ағыны   

 

H =

(p

H

−p

B

)

pg

.  

(1.7) 

 

27 

 

Насостарды,  әсіресе  тіректік  насостарды  дәл  сынау  кезінде  ағынды 

бойынша анықтаған жөн.  

Насос  қуаттылығы  –  насосқа  әкелінетін  қуаттылық.  Ол  насостың 

білігінде 

анықталады, 

сондықтан 

да 

электрсымдары 

төмендегі 

айырмашылықты білдіреді                              

 

N =   N

d

− ∑ N, 

(1.8) 

 

мұндағы 

𝑁

𝑑

 – желіден тұтынылатын қозғалтқыш қуаттылық; 

                ∑

𝑁  -  қозғалтқыштағы  электрикалық  және  механикалық 

шығындарының қосындысы.  

Қуаттылықты  есептеу  әдістемесі  электр  машиналарын  сынаудың 

сәйкесінше стандарттарында (ГОСТ 7217-79) көрсетілген. Бұл әдістеме үлкен 

қуаттылықтағы  насос  валындағы  қуаттылықты  пайыздың  үлестеріне  дейінгі 

жоғары дәлдікпен есептеуге мүмкіндік береді.  

Насос  к.п.д-сы  насостағы  энергия  шығындарын  есепке  ала  отырып, 

пайдалы қуаттылықтың насос қуаттылығына қатынасын білдіреді 

 

n =

N

o

N

=

QHpg

N

.  

(1.9) 

 

Насостың  кавитационды  запасы  насостың  кавитоционды  қасиетін 

сипаттайды  және  насосқа  кірістегі  үлестік  энергияның  айналдыру 

температурасындағы  сұйықтықтың  қаныққан  буының  сәйкесік  үлестік 

энергиясынан (ГОСТ 17389-72) асып кетуін білдіреді.  

 

∆h =  

p

B

p

g

+

v

B

2

2g

−

с

p

g

,  

(1.10) 

 

анықтамасына сай,  

𝑝

𝑠

 - сұйықтықтың қаныққан буының қысымы. 

1.5.2  Магистралды негізгі ортадан тепкіш насостар. 

Магистралы  ортадан  тепкіш  насостарға  қойылатын  негізгі  талаптар, 

көбінесе негізгі насостарға қатысты айтылатын ГОСТ 12124-80 «Магистралды 

құбыр  жолдарына  арналған  ортадан  тепкіш  мұнай  насостары»  бойынша 

анықталады.  Ол  жерде  осы  насостарға  қойылатын  параметрлер,  көлем  және 

техникалық  талаптар  көрсетілген.  ГОСТ  насостардың  13  типін  қамтиды,  ал 

егер  ауыпалы  роторларды  есепке  алсақ  27  насос  түрі  кезедседі.  ГОСТ-тағы 

насостар  берілісі  125-тен  125000 

м

3

/сағ-дейін  өсу  реті  бойынша  орналасқан. 

Ең  үлкен  біріліске  ие  насос  ретінде  НМ  10000-210  саналады.  Ол  «Берілісі 

10000 

м

3

/сағ және ағыны 210 м болатын магистралды насос» деп аталады. НМ 

125-550,  НМ  180-500,  НМ  250-475,  НМ  360-460  насостары  бір  резервті 

болатын,  екеулеп  кезекпен  жалғанады.  Олар  негізінен  мұнай  өнімдерінің 

құбырларына арналған.