24
сатылы насостар төрітіншісі резервті болып келетін, үш агрегатта кезектесіп
жалғанады. Агрегаттарды осылайша кезекпен толықшығынды байланыстыру
сызбасы экономикалық тұрғыдан тиімді, себебі
𝑛
𝑠
− 100/300 болатын
насостар гидродинамикалық қасиеттері бойынша барынша үнемді болып
келеді. Бұл тәріздес насостардың n
s
артқан сайын, к.п.д. 89 пайызға дейін
өседі.
Екі кірісті, бір сатылы насостарды кезекпен байланыстыру сызбасы өзін
жақсы жағынан көрсетіп, диаметрі 530 мм немесе одан артық болатын құбыр
жолдарында қолданылады. Бұл сызба насостарды жасақтаудың жалғыз түрі
емес. Жүрдектігі жоғары газқұбырлық берілгінш бар болған жағдайда,
толықберілісті насостарды паралелді жалғау сызбасын да қолданады .
Мұнай құбырларының негізгі насостары жүрдектік электрлік жетекке ие
(айналу жиілігі
𝑛
3
− 3000 айн/мин). Бұл жағдайда, жүрдектік коэфиценті
артқан кезде олардың сору қабілетін төмендейтін болғандықтан, олар тірек
насостарымен бірге қолданылады.
Магистралды мұнай құбырлары бас және аралық негізгі насостық
бекеттерді қамтиды. Өндірістен немесе басқа магистралды мұнай
құбырларынан мұнай қабылдайтын бас мұнай бекеттері негізгі насостардан
бөлек, резервуарлық парктер мен тірек насостарын қамтиды. Аралық бекеттер
әдетте тірегі өткен бекетті энергиясы арқылы қамтамасыз етілетін негізгі
насостардан ғана тұрады.
Магистралды насостарды қолданудың қазіргі таңдағы тәжірибесі оларға
төмендегідей талаптар қояды:
- к.п.д-ның жоғары мәні мен машинаның арзан құны арқылы
анықталатын насос жұмысының үнемділігі;
- қолданыстағы жеңілділік пен жұмыстаы сенімділікі қамтамасыз ететін
конструкцияның қарапайымдылығы;
- айналдыратын сұйықтықтың қоймалжыңдығының артуымен к.п.д
азаюының бәсең темпі;
- агрегат пен насостық бекетті жеңіл автоматтандыру мүмкіндігі;
- қуаттылықты қозғалтқыштан білікке оңай жолмен беру мүмкіндігі;
- тіректі қамтамасыз етуге барынша аз шығын жұмса отырып, сорудың
жақсы көрсеткіштеріне қол жекізу;
- жұмысының сенімділігі мен қызмет көрсетудің қарапайымдығы
жағдайында қымтаудың толық герметизациясы;
- бекетті салу мен оны қолдануға барынша аз шығын жұмсауды
қамтамасыз
ететін
насостық
бекеттегі
агрегаттарды
құраудың
қарапайымдылығы.
Жоғарыда көрсетілген талаптарға ортадан тепкіш насос, ал
қоймалжыңдығы жоғары мұнайға – бұрандалы насостар сай келеді.
1.5.1 Ортадан тепкіш магистралды насостардың негізгі техникалық
сипаттамасы.
Насостың көлемдік берілісі (немесе жай беріліс) – насос айналдыратын
сұйық орта көлемінің, уақытқа қатынасы
25
Q = V/t, (1.1)
мұндағы
V
– орта көлем
, м
3
;
t – кеткен уақыт, с.
Сұйықтық шығынының алдын алу үшін, беріліс насостың ағын беруші
жолында есептеледі.
Мұнай тасымалдаушы транспорт тәжірибесінде берілісті өлшеудің
негізінен үш тәсілі қолданылады: көлемдік тәсіл, қысатын құрылғылар және
урбиндік есептегіштер.
Көлемдік тәсіл арқылы құйылымның биіктігі мен қордың көлемі
арасындағы қатынас келтірілетін резервуардің калибрилік кестесі арқылы
насостың берілісін есептеуге болады. Беріліс (1)-ге ұқсас болып келетін
қатынас арқылы есептеледі
Q = (𝑉
2
− V
1
)/∆t ,
(1.2)
мұндағы
V
1
‒ алғашқы көлем;
∆t ‒ құйылым уақытының интервалы.
Көрсетілген тәсілдің ауытқуы 0,5 пайыздан артық емес. Ол тәсілдің
бірқатар кемшіліктері бар: оны дайындау үшін көп уақыт қажет; шығынның
үздіксіз жазбасын жүргізу мүмкін емес; резервуар жоқ аралық бекеттерде бұл
тәсілді қолдану мүмкін емес.
Мұнай тасымалдаушы транспорттағы берілісті үздіксіз әрі жедел өлшеу
үшін қысатын құрылғылар, оның ішінде нормаланған қысатын құрылғылар
қатарына жататын Вентури құбырлары мен диафрагмаларды қолданады. Бұл
жағдайда беріліс
Q = u × F × √2gh ,
(1.3)
мұндағы
u – анықтамалықтардан алынатын, қысатын құрылғының
шығын коэфиценті;
F - ағынның тірі кесіндісі;
h - дифференциалды манометрдегі ағынның ауытқуы.
Нормаланған қысатын құрылғыдағы берілісті анықтаудың ауытқуы 2
пайызға дейін болуы мүмкін. Оларды резевруарларға және турбиналық
есептегіштерге үлестіру арқылы ол қателікті 0,7-1 пайзыға дейін төмендетуге
болады.
Турбиналық есептегіштер – есеп түйінінің негізг элменттерінің бірі.
Турбиналық есептегіш білігі құбыр жолының білігіне сай келетін турбиналық
дөңгелектен тұрады. Гидродинамкалық ұқсасық теориясына сай, турбина
айналымының
жиілігі,
сол
арқылы
өтетін
ағынның
шығынына
пропорционалды болып келеді. Есептегіштер айналымды насостардың бір
сәттік берілісінің көрсеткіші мен жалпы берілісті есептейтін электромагниттік
