Дипломдық жоба Android платформасында «Қазақтелеком» акционерлік қоғамының иктад бөлімінің оқу порталы үшін

63 

 

 

Кесте 5.1 – Микроклиматтың параметрлері  

Жыл мезгілі 

Микроклимат параметрлері 

Шамасы 

Суық 

Бөлмедегі ауа температурасы 

22…24

 °С

 

Суық 

Салыстырмалы ылғалдылық 

40…60% 

Суық  

Ауа қозғалысының 

жылдамдығы 

до 0,1 м/с 

Жылы 

Бөлмедегі ауа температурасы 

23…25

°С

 

Жылы 

Салыстырмалы ылғалдылық 

40…60% 

Жылы 

Ауа қозғалысының 

жылдамдығы 

0,1…0,2 м/с 

 

Кесте 5.2 - Компьютерлер бар бөлмедегі таза ауаның беру нормалары  

Кабинеттің сипаттамасы 

 

Кабинетке берілетін таза ауаның 

көлемдік шығыны 

Көлемі 20м

3

 дейін бір адамға 

20…40м

3

 бір адамға 

40м

3

 –ден аса бір адамға 

30-дан кем емес 

20-дан кем емес 

Табиғи желдету 

 

Маусымдарға сәйкес жұмыстың колайлы жағдайларын жабдықтау үшін 

ұйымшылдық  тәсілдер  (рационалды,  еңбек  пен  демалыс  кезегі)  және 

жабдықтар (желдету, кондиционерлеу, жылыту жүйелері) қолданылады.  

Өңдірістік  жарықтандыру  –  бұл  дұрыс  және  нақты  жобаланған, 

қызметкерлерге (жұмысшыларға) функционалдық міндеттерін дұрыс атқаруға 

жағдайларды  жасайды.  Рационалдық  жарықтандыру  өңдірістік  бөлмелерде 

(жұмыс  орындарында)  адамның  көзіне  зақым  келтіруден  сақтайды.  Және  де 

ол еңбек өнімділігін аса арттырады.  

Жарықтандырудың үш түрі бар:  

-  табиғи;  

-  жасанды;  

-  аралас. 

Өңдірістік  жарықтандыру  сандық  және  сапалық  қасиеттері  арқылы 

сипатталады. 

Сапалық қасиеттерге: 

-  пульсация коэффициенттері; 

-  фон; 

-  заттың фонымен контрасты. 

Сандық қасиеттерге: 

-  жарық ағыны; 

-  жарық күші; 

-  жарықтандыру; 

-  шағылыстыру коэффициенті. 

64 

 

Шоқтану  шамын  әзірлеген  кезде  қарапайым  болады,  пайдалануда 

сенімді, бірақ жарық қайтарымы аз (20 лм/Вт аспай) және көк пен күлгінкөк 

түстері  жеткіліксіз  болған  кезде  түс  айырымын  қиындатады  да  сары  және 

қызыл түстерінің жайсыз спектралдық құрамы болады.  

Газоразрядтық шамдардың ұзақ қызметтік мерзімі (10 000 сағат), үлкен 

жарық  қайтарымы  (750  лм/Вт),  жарықталатын  бетінің  аз  жарықтылығы, 

жарықтың  жақсы  спектралдық  құрамы  болады.  Олардың  кемшіліктері: 

шамның  екпінділігі  жоқ  болғандықтан  жарық  ағынының  лүпілі,  төмен 

температурада және төмен кернеуде тұрақсыз жұмысы, іске қосудың күрделі 

сұлбасы.  Жарық  ағынының  лүпілі  жабдықтың  айналып  тұрған  бөлігін 

қозғалыссыз  немесе  қозғалыссыз  тұрғандарды  айналғандай  көрсететін 

стробоскопиялық құбылысын шақырады. 

Құрастырушының  кәсіби  қызметі  орындау  мақсатында  көруіне  әсер 

беретін кері факторлар болып келесілер: 

-  бөлменің  төмен  деңгейлі  жарықтандыруы  көздің  тырысуына 

соқтырып, тез шаршағыштыққа әкеледі; 

-  тым  аса  жарықтық,  бұл  да  көздің  тез  шаршауына  әкеліп,  көздің 

тітіркеуіне әкеліп соқтырады; 

-  ал  дұрыс  емес  бағытталған  жарықтандыру  жылтылдану  мен  кенет 

көлеңкелер кесірінен көздің тітіркену мен шаршауына әкеліп соқтырады. 

Персоналды  компьютер  жұмыс  жасау  бөлмелерінде  жасанды,  табиғи 

және аралас жарықтандыру пайдаланылуы қажет.   

Табиғи  жарықталуы  ретінде  бірқалыптылығымен  бағаланады,  сонымен 

бірқалыпсыздығы  бүйірлік  және  табиғи  жарықталуы  бар  бөлмелерде  3:1 

(максималды  ТЖК-ның  минималды  ТЖК-ға  қатынасы)  кем  болмау  керек. 

Жасанды  жарықтандыру  тәуліктің  түнгі  уақытында  жеткіліксіз  жарықталуы 

болған  кезде  пайдаланылады  және  олар  қызметтік  тағайыны  бойынша 

жұмыстық,  кезекші,  апаттық,  эвакуациялық  және  күзетшілікке  бөлінеді. 

Жұмыстық  жарықтандыру  адамның  қалыпты  жұмыс  істеуі  үшін  қажетті 

жағдайларды  жасайды.  Апаттық  жарықтандыру  жұмыстық  жарық  сөнген 

кезде іске қосылады. Апаттық жарықталудың шамдары жеке көзден қосылады 

және жұмыстық жарықтан 5% кем жарықты қамтамасыз етеді, бірақ бөлменің 

жұмыстық  бетінде  2  лк  кем  емес  және  кәсіпорынның  территориясында  1лк 

жарықты қамтамасыз етеді. Эвакуациялық жарықтандыру қауіп пайда болған 

кезде бөлмелерден халықты шығару үшін іске қосылады. Ол 50 адамнан астам 

жұмыс істейтін бөлмелерде, сондай-ақ қоғамдық ғимараттарда және, егер бір 

уақытта  100-ден  астам  адам  жұмыс  істейтін  өндірістік  кәсіпорындарда 

орнатылады. Бөлмелердің жарықталуы 0,5 лк, сыртында  – 0,2 лк болу керек. 

Күзетшілік  жарықтандыру  күзетілетін  өңірлер  шекараларының  бойында 

қарастырылады және 0,5 лк жарықты қамтамасыз ету керек. 

Персоналды  компьютерлермен  қатысты  жұмыс  орнын,  табиғи  жарық 

көбіне сол жақ бүйірінен түсетіндей етіп орналастыру қажет.  

СНиП  II-4-79  сәйкес  есептеу  орталықтары  жұмыс  орындарында 

жарықтандырудың аралас түрі қолданылуы қажет. 

65 

 

Жұмыс  орнының  жоғары  дәлдікті  көрнекі  жұмысының  нәтижесінде 

кемсітушілік объектісінің ең минималды өлшемінің мәні 0,3 ... 0,5 мм. Табиғи 

жарықтандыру  коэффициенті  1,5%  кем  болмауы  тиіс,  ал  табиғи 

жарықтандырудың  көрнекі жұмыс коэффициентінің орташа дәлдігі 1,0% кем 

болмауы  керек.  Әдетте  жасанды  жарықтандырудың  жарық  көздері  ретінде 

ДРЛ  немесе  ЛБ  типті  люминисцентті  лампалар  (шамдар)  біркелкі 

орналастырылған болуы қажет.  

Компьютерлер  орналасқан  жұмыс  орындарындағы  жарықтандыруға 

қажетті талаптар бойынша келесідей: көру жұмысы 300 лк жарықтандыруды, 

аралас кезінде 750 лк, тиісінше орташа классты дәлдікте 200-ден 300 лк дейін.  

Жұмыс  орындарын  жарықтандыру  –  қолайлы  еңбек  жағдайларын 

жасаудың маңызды факторы болып саналады. Табиғи жарық (сәуле) тәуліктің 

күндізгі  уақытында  және  де  ғимараттардың  терезе,  шатыр  ойықтарынан 

түседі. Жасанды жарық үшін сәуле шығаратын қондырғылар қолданылады. 

Табиғи  жарық  өзінің  спектрлік  құрамы  бойынша  ең  ыңғайлы  болып 

есептелінеді.  Ал  жасанды  жарық  керісінше  адамның  көру  органы  –  көзімен 

қабылдау  барысында  салыстырмалы  күрделігімен  ерекшеленеді.  Бұл  жағдай 

табиғи жарық ағынының күндіз жоғары, түнде төмен қарқынында аз жиілікті, 

ал жасанды жарықтың үлкен жиілікте болуына байланысты болып келеді. Осы 

себептен  де  жасанды  жарықта  жарық  жағдайларының  жиі  ауысымы  көру 

процестерінің  тұрақсыздығына  келтіреді,  бұл  өз  кезегінде  көздің  бейімделіп 

отыруын  ауырлатады.  Бейімделу  жүктемесінің  артуынан  көз  шаршайды, 

нәтижесінде адам шаршайды.  

5.3-кестеде  жұмыс  бөлменің  жарықтандырылуына  қажетті  талаптар 

сипатталған. 

 

Кесте 5.3 -  Бөлменің жарықтандыру талаптары 

Жарықтандыру  бөлменің 

барлық түптеріне біркелкі 

таралуы  қажет,  әсіресе 

құрастыруышының 

жұмыс 

алаңында.Шкафтың 

артындағы  қараңғы  мен 

терезе 

жанындағы 

жарықталатын 

алаң 

біркелкі кемшілікті. 

Жарықтандыру нормалары 

 Экранның 

100-250 лк 

 Үстелдің 

300-500 лк 

Экранның  жарықтығы  35  кд/м2  кем  емес  болуы 

қажет; 

 

Жұмыс орындaрында еңбек ету бaрысындағы қолaйсыз фaкторлaрға шу 

жaтaды.  Шудың  әсерінен  aдaм  aғзасында  ең  алдымен  есту,  жүйке,  жүрек 

тамыр  жүйесінің  өзгерістері  дамиды.  Олардың  айқындылығы  шудың 

параметрлеріне, шу жағдайындағы жұмыс ету стажына, жұмыс уақытындағы 

шудың  ұзақтығына  және  ағзаның  сезімталдығына  байланысты.  Қатты 

дыбыстар  жұмыс  жасауға,  ойлауға,  демалуға  кеселін  тигізеді.  Шумен