Сабақтың мақсаты: - 7.3.2.3. «Ауа райы» ұғымын түсіндіру.
- 7.3.2.4. Жекелеген метеорологиялық элементтерді сипаттау
Тілдік мақсат: - Мәтінді оқи отырып метеорологиялық элементтерді (қысым, бұлттылық, температура, жел, жауын- шашын, ылғалдылық) сипаттау және маңыздылығын түсіндіру, қолдану аясын атау
- Суреттерді қоладана отырып, метеорологиялық құрал-жабдықтарды атау, ажырата алу.
Негізгі терминдер: - ауа-райы,
- изогиета,
- изобара,
- атомосфералық қысым,
- бұлттылық,
- температура,
- жел,
- жауын-шашын,
- ылғалдылық,
- құрал жабдықтар: термометр, гигорометр, барометр, анероид, анемометр, флюгер
Диалогқа арналған сөз тіркестері: - Несімен ерекшеленеді..?
- Терминді түсіндіріңіз...
- Ауа-райы, дегеніміз - ….
- Термометр, гигорометр, барометр, анероид, анемометр, флюгер ... өлшейді
Аудиотыңдалым - https://www.youtube.com/watch?v=8TJJ1HHDJCg
- https://www.youtube.com/watch?v=Vb3YgTZI6qQ
- https://www.youtube.com/watch?v=oTcxaqiIg4U
Аудио тыңдалым негізіндегі сұрақтар: - Ауа райының қандай құбылыстарын байқадыңыздар?
- Кімге қандай ауа райы құбылыстары ұнады?
- Ауа райын бақылау қажет пе? Неліктен?
- Ауа райының құбылмалығы адам ағзасына қалай әсер етеді?
- https://www.twig-bilim.kz/film/glossary/weather-5422/
Бейне таспаға назар аударайық! - https://twig-bilim.kz/film/types-of-weather-introduction-5459/
Бейне таспа негізіндегі сұрақтар: - Ауа температурасы дегеніміз не?
- Атмосфералық қысым неге байланысты өзгеріске ұшырайды?
- Ауадағы су буы қай шамамен тығыз байланысты?
- Буланушылық дегеніміз не?
Топтық жұмыс: - Ауа райы элементтері мен ауа райы құбылыстарын анықтап жіктеу.
- Ауа райы және климат ұғымын мәтін негізінде талдау. Мысалдар келтіру.
Топтық жұмыс жоспары: - Тақырыпты «кубизм» әдісі арқылы талдау
- А. Сипаттаңыз (ауа райы элементтері мен құбылыстарын)
- В. Салыстырыңыз (Ауа райы және климат ұғымын мәтін негізінде талдау,оңтүстік жарты шар мен солтүстік жарты шардағы ауа массаларын орналасқан жері бойынша салыстыру)
- С. Талқылаңыз ( климаттық белдеу атауы, ауа массалары түрлері, қозғалысы)
- D. Қолданыңыз (ауа райына адам және оның шаруашлығы қалай бейімделген)
Топтық жұмысты бағалау(жетті/талпынды) Ауа райы элементтері мен ауа райы құбылыстарын анықтап жіктеу. 1) Ауа райы элементтері мен ауа райы құбылыстарын анықтап жіктеу. | | | | | - Жауын шашын, қар, бұршақ, шық, қылау, қырау.
| | | | | | | | | | 2) Мәтіннен үзіндіні оқып 1 тәулік пен бірнеше тәулік ішінде жүретін үрдісті ажыратыңыз - Аптаның басында ыстық болса, бірер күннен кейін аспанды бұлт торлай бастайды. Аптаның ортасында ақ жауын басталып, бірнеше күнге созылады. Сөйтіп, бірнеше күнде құрғақ ыстық, бұлыңғыр, жауын шашынды ауа райы бірін-бірі ауыстырады. Тіпті бір тәуліктің өзінде оның әлденеше түрі ауысып отыруы мүмкін. Айтарлық, ертеңгі күн ашық еді. Түске қарай будақ бұлттар қалыңдап, тұтаса келе нөсер жаңбыр төгіп өтті. Кешке аспанды қалың бұлт жауып, бұлыңғыр ауа райы орнады.
Атмосфера циркуляциясы. Ауа массалары дегеніміз- белгілі бір жерде ұзақ тұрақтаған, өзіндік қасиеті бар(температурасы, ылғалдылығы, мөлдірлігі), ауаның жиынтығы. - Ауа массалары дегеніміз- белгілі бір жерде ұзақ тұрақтаған, өзіндік қасиеті бар(температурасы, ылғалдылығы, мөлдірлігі), ауаның жиынтығы.
- Ауа массаларының қозғалысына байланысты белгілі бір ендіктерге тән ұяшықтарға жіктеледі.
Жұптық жұмыс: - Тау шыңдары жазыққа қарағанда салыстырмалы түрде күнге жақын болғанмен қар басып, мұз жамылғысы болатынын түсіндіріңіздер.
Кім жүйрік? - Жұптық тапсырманы тез орындаған оқушылар бағаланады
- Термометр
- Грек тілінен.Therme - жылу + Metreo - өлшеймін
- Термометр –ауа, топырақ, су температурасын анықтауда қолданылатын құрал. Метеостанцияда, температура максимум температура сынап термометрімен, ал минимум температура спирттік темометрмен өлшенеді.
- Барометр
- Грек тілінен Baros - ауырлық + Metreo – өлшеймін.
- Барометр – атмосфералық қысымды өлшейтін құрал. давления.
- Гигрометр
- От греч. Hygros - влажный
- Гигрометр - прибор для измерения влажности воздуха или других газов. Различают волосные, конденсационные и весовые гигрометры, а также регистрирующие гигрометры (гигрографы).
- Жауын шашын өлшейтін құрал.
- Плювиометр
- Цилиндр тәрізді шелек, ол қаданың басына ернеуі 2 м биіктікте тұратындай етіп орнатылады. Айналасы қалқанмен қоршалады. Жиналған су мөлешірн өлшеуіш стақан арқылы анықтайды.
- Қар өлшеуіш сырық
- Қар жамылғысының қалыңдығын өлшейтін құрал.
- Термограф
- Грек тілінен Therme - жылу + Grapho - жазамын
- Термограф – ауа температурасын үздіксіз түсіріп отырады.
- Гелиограф
- Грек тілінен Helios - күн+ Grapho – жазамын.
- Гелиограф – күн түсуінің ұзақтығын жазып тіркейді.
- Нефоскоп
- Нефоскоп – бұлттардың жылдамдығы мен бағытын анықтайтын құрал.
- Бұлттылықты өлшейтін құрал
- Бұлттылықты өлшейтін құрал – төменгі және жоғаррғы қабаттарының қалыңдығын анықтауға арналған құрал.
- Анемометр
- Грек тілінен Anemos - жел + Metreo - өлшеймін
- Анемометр – жел жылдамдығын өлшейтін құрал.
- Боран өлшеуіш құрал
- Жел арқылы қар мөлшерін анықтайтын құрал.
- Радиозонд
- Радиозонд – арнаулы аспаптар газ толтырылған шар көмегімен биікке, көбіне стратосфераның орта тұсына дейін көтеріледі. Өрлеп бара жатқан жолында түрлі биіктіктегі ауаның температурасын, қысымын, ылғалдылығын өлшейді.
- Метеорологиялық зымыран
- Метеорологиялық зымыран – мезосфера мен ионосфера қабаттарын зерттеу үшін қолданылады. Шарықтау шегіне жеткенде, бақылау аспаптары орналасқан бас бөлігі бөлініп, парашютпен қалықтап түседі. Радиосигнал арқылы мәліметтерді жеткізеді.
- Метеорологиялық спутник
- Метеорологиялық спутник – Жердің жасанды серігі. Фотосуреттер түсіріп, үздіксіз теле көріністер беріп отыырады.
Жеке жұмыс: - Метеорологиялық құрал-жабдықтарды атау, маңыздылығы анықтау.
- Метеосайттан(gismeteo.kz) Ақтөбе қаласының бір апталық ауа райы көрсеткішін жазып, күнделік жасау. Ауа райын болжаудың маңызын талдау.
- Есептер шығару.
Метеорологиялық құрал-жабдықтарды атау, маңыздылығы анықтау | | - Құралдың атқаратын қызметі
| - Метеорологиялық құралдың ауа райын зерттеудегі маңыздылығы
| | | | | | | | | Ауа райын болжаудың маңызын талдау - Ауа райы элементінің атауы
| - Ауа райы элементінің сипаттамасы
| - Ауа райын болжаудағы маңызды рөлі
| | | | | | | | | Географиялық есептер: - 3000 м биіктікте термометр 0 градусты (С) көрсетті. Бұл кезде тау етегінде қандай ауа температурасы болды?
- 3-сурет бойынша жаздыгүні
- таудың: А,Б,В,Г нүктелерінде
- қандай ауа температурасы
- болатынын анықтау керек.
- Егер тау етегінде +20гр. С жылы
- болса ше?
- А-
- Б-
- В-
- Г-
3. Альпинистер 300 м биіктікке көтерілгенде, барометр осы биіктіктегі атмосфералық қысым 650 мм.сын.бағ. екенін көрсетті.Бұл кезде жер бетіндегі атмосфералық қысым нешеге тең болады? 4.Егерде төбенің етегі сынап бағанасы бойынша 758 мм-де болса,40 м-де төбе биіктігінің қысымы қанша? Негізгі сілтемелер: - 1. Большая Энциклопедия для детей. Том 1
- 2. www.yandex.ru
- 3. Картинки – поисковая система www.yandex.ru
Үй тапсырмасы: - Кітаптағы 6 тақырыпты оқып, конспектілеу
- Негізгі терминдерге түсінік беру.
- Ауа райындағы ерекше құбылыстарға мақала іздеу
Рефлексия: - Менің түсінгенім...
- Маған түсінуге қиын болғаны...
- Менің ұсынысым...
- Қызықты болғаны......
Қосымша сұрақтар: - Дүние жүзіндегі ең мол сулы өзендер қайда орналасқан және неліктен?
- Жер шарындағы ең құрғақ материкті атаңыздар.
- Жер шарындағы ең суық материкті атаңыздар. Олардың құрғақ және суық болу себебі неде?
- Жер шарында неше жоғарғы қысым, неше төменгі қысым белдеуі бар?
- Жоғарғы және төменгі қысым орнағанда ауа райы қалай өзгереді?
Достарыңызбен бөлісу: |
