66
байланысты еңбек процесі кезінде, адам денесі мәжбүрлі қалыпта болатынын,
белгілі бір бұлшық еттер тобының кернеулікте болуын, нервті-эмоционалдық
кернеулікті және сонымен қоса дірілдің, шаңның, улы заттардың, қолайсыз
метеорологиялық жағдайлардың әсерін ұмытпау керек. Және де мұның
барлығы аурудың клиникасын қиындататын факторларға жатады. Жұмыс
жасау барысында шудың әсерінен құрастырушы бас ауруы, қызығушылықтың
төмендеуі, тәбетінің жоғалуы, құлақ ауруы байқалады. Осылардың барлығы
қызметкердің қолайсыз эмоционалды жағдайға әкеледі. Сонымен қатар бұл
қызметкердің жұмыс қабілеттілігін және жұмыс өнімділігін бұзады.
5.4-кестеде жұмыс бөлмесінің дыбыстың шекті деңгейлері берілген.
Кесте 5.4 – Шекті дыбыс деңгейлері, дБ, жұмыс алаңында
Еңбек
шиелінісінің санаттары
I. Төмен II. Орташа III. Жоғары IV. Өте
жоғары
Аз керенеулі
80
80
75
75
Орташа кернеулі
70
70
65
65
Өте кернеулі
50
50
-
-
Жұмыс орнындағы бейнематериалдардың шу деңгейі 50 дБа-ден кем
болмауы керек, ал есептеу орталықтарында жеке компьютерлермен
байланысты ақпарат бөлімдерінде 65 дБа-ден жоғары болмауы қажет.
Айтарлықтай шуды төмендету үшін компьютерлік техника шуға қарсы
материалмен жабдықталған болу үшін төбе мен қабырғалар жұмыс
бөлмесінде қажетті.
Қазіргі
сарапшылардың
пікірінше,
жеке
компьютерлерден
мониторларынан шығатын түрлі сәулелену түрлері адам ағзасына зиян
тудырмайды деген ойда. Қарама-қарсы тудыратын қауіп-қатерлерге
байланысты сәулелену жайлы зерттеулер әлі де зертелуде екенін атап өту
қажет.
Төменде келтірілген 5.5-кестесінде компьютер экранынан сәулелену
әсері кезінде иондалмайтын электрмагнитті сәулеленудің параметрлерінің
ықтимал мәндері берілген.
Жеке компьютер орналасқан жұмыс алаңында ереже бойынша
инфрақызыл және ультракүлгін сәулеленудің қарқындылығы 10 – 100 м Вт/м
2
диапазонында орналасқан болуы керек, ал аса жоғары деңгейлі рентгендік
сәулеленудің мәні 10 мк Бар/ч аспауы керек.
Кесте 5.5 – Иондалмайтын электрмагниттік сәулеленудің параметрлерінің
ықтимал мәндері
Параметр атауы
Ықтимал мәндер
Монитордан
_
50см ара қашықтықта
10В/м
Монитордан
_
50см ара қашықтықта
0,3А/м
67
5.5-кестенің жалғасы
Жоғарғы оқу орнында және орташа
мамандықтарда
оқитын
студенттер,
пайдаланушылар, сонымен қатар мектепке
дейінгі балалар
20кВ/м
15кВ/м
Компьютермен жұмыс жасау кезіндегі қауіп-қатерді азайту үшін (ТСО-
99, MPR-II) шектеулерін бар мониторларлмармен жұмыс жасау қажет,
сонымен қатар еңбек ету бараысында регламенттелген демалыс режимдерін
сақтап, қалқандар орналастыруы керек.
Видеотерминалдармен жабдықталған жұмыс бөлмесінің конструкциясы
компьютерлік ғылымдар саласындағы дизайн мәселелерінің бірі. Дизайнерлер
мәселелерінің бірі жұмыс бөлмесін жобалау болып табылады.
5.2 Жұмыс орнын ұйымдастыру
Жұмыс орнын ұйымдастыру жұмыс алаңын, яғни орнын еңбек
құралдарымен және заттарымен жабдықтау және оларды белгілі бір тәртіппен
орналастыру шараларының жүйесі болып табылады. Оны ұтымды
ұйымдастыру басы артық, қолайсыз немесе орындаулы қиын қимыл жасамай,
күш пен уақытты барынша аз жұмсай отырып, өнімділігі жоғары еңбек
жағдайын жасау.
Құрастырушы жиі қолданатын жиһаз: бұл жұмыс үстелі мен
орындық. Негізгі жұмыс уақытында құрастырушы отырған жағдайында
жұмыс жасайды.
Бағдарламаушылар үшін жұмыс алаңындағы маңызды элементтерінің
бірі үстел мен кресло. Негізгі жұмыс жағдайын отырып істеледі. Отырып
жұмыс істеу барысында шаршағыштың аз деңгейі көрсетіледі. Жұмыс орнын
ұйымдастыру барысында объектілердің, қол кешенді құралдар және
құжаттамалар кезекті тәртіпте орналасуы ұтымды рационалды жобалауды
тудырады.
Қозғалту алаңы – бұл қызметкердің қозғалыс әрекеті жүргізілетін
жұмыс алаңының беткейі.
Қол позициясының максималды жағдайы – бұл иық қозғалыс әрекетінің
созылыңқы қолдың иіні доғалармен шектелген жұмыс алаңының бөлігі.
Үйлесімді зона болып шартты салыстырмалы білек ара шынтақ буын
және иық қозғалыстармен тіркелуімен сипатталған доғалармен шектелген
жұмыс алаңының моторлы бөлігі болып саналады.
68
Сурет 5.1 – Үстелдің горизонталь беткейіндегі қол жетімділігінің зонасы
Еңбек заттары мен жұмыскердің құжаттамасының қол жетімділігінің
аймағындағы ең үздік орналасу нұсқасы:
- максималды қол жетімділік «а» зонасында көрсетілген;
- созылыңқы қол саусақтарының жетімділігі «б» зонасында берілген;
- алақанның оңай қол жетімділігі «в» зонасында көретілген;
- өрескел қол жұмысы үшін ең үздік нұсқасы «г» зонасы;
- тиянақты жұмыс жасау алаңы «д» зонасында.
Заттарды дұрыс орналастыру. «а» зонасында монитор орналасқан
(жұмыс алаңының ортасында), жүйелік блок - бойынша устелдің төменгі
жағында, ал клавиатура «г» мен «д» зонасында орналасқан. Тышқан «в»
аймағында оң жағынан және сканер «а» және «б» аймағының сол жағында
орналасқан. Принтер «а» аймағының оң жақ бөлігінде орналасады.
Құжаттама үстелдің үстінде жұмыскер қолын «в» аймағына жеткізе
алатындай етіп орналастырылады, ал үстел жәшіктерінде әдеби жазбалар
болады. 5.2-суретте жеке компьютер орналасқан жұмыс аймағында негізгі
құраушылар мен құрастырушының перифериялық құрылғылары қалай
орналасу керек екені көрсетілген.
