Сабақтың тақырыбы: Сөздің түбірін табу. 272-276жат.Сөздік диктант №5
Сабақтың мақсаты:
Сөздердің түбірін табуды ұғындыру. Сөздерге қосымша жалғап сөздерді байланыстыруға дағдыландыру. Сөздердің түбірін тиісті белгімен таба білуге бағыт беру. Балаларды ұқыптылыққа, еңбекке баулу.
Сабақтың көрнекілігі: жеке сюжетті суреттер, тірек-сызба, ребус,
Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздендіру.
Сабақтың барысы. І.Ұйымдастыру кезеңі. Психологиялық дайындық
ІІ.Үйге тапсырманы тексеру
272-жаттығу (әңгіме құрау)
«Қыс»
ІІІ.Жаңа сабақ Сөздің түбірін табу. 272-276жат.Сөздік диктант №5
А)ДӘПТЕРМЕН ЖҰМЫС
Сөздік диктант №5
Ән, қала, оқу, сурет, жылқы, мүсін, құрылыс, қобыз, кезек.
Тапсырма.
1.Түбір сөздерге қосымшаларды жалғап жаз.
Әнші, қалаға, оқушы, суретші, жылқылар, мүсінші, құрылыста, қобызшы, кезекші.
2.Әр сөзді буынға бөл.
Ән-ші, қа-ла-ға, о-қу-шы, су-рет-ші, жыл-қы-лар, мү-сін-ші, құ-ры-лыс-та, қо-быз-шы, ке-зек-ші.
Ә)КІТАППЕН ЖҰМЫС
МАЙЛЫ БОЯУ- Майлы бояу — тұрмыста және бейнелеу өнерінде қолданылатын бояу түрі. Бейнелеу өнерінде пайдаланылатын Майлы бояу өсімдік майларының (кендір, зығыр, жаңғақ, самырсын) қоспасынан алынады. Майлы бояу 10 ғ-да белгілі болған, 14 ғ-дан бастап қолданылған. Қазіргі Майлы бояуды ұзақ уақыт тәжірибеден кейін Нидерланд суретшілері Ян Ван Эйк пен Гувер Ван Эйк жасаған. Өсімдік майынан алынған Майлы бояулар өте ажарлы болады және тез құрғайды. Оған кейде лак қосады. Майлы бояумен жазылған өнер туындылары ұзақ уақыт бойы өз сынын жоғалтпайды. Еуропадағы Қайта өрлеу дәуірінің суретшілері (Рафаэль Санти, Леонардо да Винчи, Сандро Боттичелли, т.б.) көптеген шығармаларын Майлы бояумен салған.
Қазақ суретшілері:
Ә.Қастеев
М.Кенбаев
С.Мәмбеев
К.Телжанов
С.Айтбаев
Е.Төлепбаев
Айша Галымбаева Сахи Романов Агымсалы Дузелханов майлы бояуды кеңінен пайдаланып, ұлттық туындылар жасады.
272-жаттығу (мәтінді оқып, қарамен жазылған сөздердің түбірі мен қосымшасын ажырату)
Май-лы, белгі-сіз, дәстүр-ге, сурет-ші-лері, ұн-тақ, май-лар-ға, ерітіл-ген, ажар-лы
273-жаттығу (сөздерді көшіріп жазып, сөздің түбірін тиісті белгімен көрсету)
Кезекші, сызғыш, үйректер, оқыды, биле, үйге, көкшіл, айдай, жібектей.
**ӨЗДІК ЖҰМЫС
274-жаттығу (түбір сөзге қосымша жалғап, сөздермен байланыстыру)
Ұшақпен келдім. Ұшаққа міндім. Ұшақтан түстім. Ұшақты көрдім.
275-жаттығу
(қарамен жазылған сөздердің түбір не қосымшалы сөз екенін дәлелдеу)
Біл-ім- қосымшалы сөз, өйткені оның түбірі «біл», оған қосымша « ім» жалғанып, сөздің мағынасы өзгерді.
Бай-лық- қосымшалы сөз, өйткені оның түбірі «бай», оған қосымша
«лық» жалғанып, сөздің мағынасы өзгерді.
Жас-ыңда- қосымшалы сөз, өйткені оның түбірі «жас», оған қосымша «ың» және «да» жалғанды.
Ал-түбір сөз, өйткені оның мағынасы бар, ол өзгермейді, сөздің тұрақты бөлшегі.
Өрт-іңе- қосымшалы сөз, өйткені оның түбірі «өрт», оған қосымша «ің» және «е» жалғанды.
Ұры-лар- қосымшалы сөз, өйткені оның түбірі «ұры», оған қосымша «лар» жалғанды.
Ол- түбір сөз, өйткені оның мағынасы бар, ол өзгермейді, сөздің тұрақты бөлшегі.
ҚОРЫТЫНДЫЛАУ
БАҒАЛАУ
ҮЙГЕ ТАПСЫРМА: 276-жаттығу (суретке қарап, шағын әңгіме құрап жазу)
Сабақтың тақырыбы: Қайталауға арналған жаттығулар. 277-281жат.
Сабақтың мақсаты:
Сөздердің түбірін табуды ұғындыру. Сөздерге қосымша жалғап сөздерді байланыстыруға дағдыландыру. Сөздердің түбірін тиісті белгімен таба білуге бағыт беру. Балаларды ұқыптылыққа, еңбекке баулу.
Сабақтың көрнекілігі: жеке сюжетті суреттер, тірек-сызба, ребус,
Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздендіру.
Сабақтың барысы. І.Ұйымдастыру кезеңі. Психологиялық дайындық
ІІ.Үйге тапсырманы тексеру
276-жаттығу (суретке қарап, шағын әңгіме құрап жазу)\
ІІІ. Жаңа сабақ Қайталауға арналған жаттығулар. 277-281жат.
А)КІТАППЕН ЖҰМЫС:
277-жаттығу ( сөйлемдегі сөздердің түбірі мен қосымшасын ажырату)
Қара-ған-ды- Қазақ-стан-да-ғы ір-і өн-дір-іс орын-дар-ы-ның бір-і. Өн-дір-іс-те мың-да-ған жұмыс-шы жұмыс іс-тей-ді.
Қара-ған-ды-ның қыс-ы су-ық, ұзақ бол-а-ды. Ал жаз-да күн ыс-тық бол-ып, құр-ғақ, аң-ыз-ақ жел соғ-ып тұр-а-ды.
278-жаттығу (кестені толықтыр. Әр бағанға не жазғаныңды түсіндір)
Мал
Дәптер
Сыз
кітап
|
-шы
-лер
-ғыш
-хана
|
Малшы
Дәптерлер
Сызғыш
кітапхана
|
279-жаттығу (түбір сөздерді бір бөлек, қосымшалы сөздерді бөлек топтастыру)
Түбір сөз Қосымшалы сөз
Дала қалада
Іс жазғы
Түн орындық
Қобыз көлшік
ҚОРЫТЫНДЫЛАУ
БАҒАЛАУ
ҮЙГЕ ТАПСЫРМА: 280-жаттығу (ребусты шешу)
Мақал, өлең жазу
Сабақтың тақырыбы: Бақылау диктанты №1 «Бесік»
Сабақтың мақсаты:
Өткен тақырыптар бойынша алған білімдерін пысықтау. Сөздердің түбірі мен қосымшасын ажырата білуге дағдыландыру. Балаларды ұқыптылыққа, әдемі әрі қатесіз жазуға баулу.
Сабақтың көрнекілігі: жеке сюжетті суреттер, тірек-сызба, ребус,
Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздендіру.
Сабақтың барысы. І.Ұйымдастыру кезеңі. Психологиялық дайындық
ІІ.Үй тапсырмасын тексеру
280-жаттығу (ребусты шешу)
Мақал, өлең жазу
Оқу-лық
Кітап – жеміс ағашы
Көрдің талай аралап
Мәуелі жеміс бақшасын.
Тәттілерін таңдап ап,
Жемісін қайта өнер ме?!
Кітап та – алма ағашы
Жемісін біздер теретін.
Тәтті алмаға балашы
Кітабыңның әр бетін...
Кітап пен ғылым —тілсіз мұғалім. Наданмен дос болғанша, кітаппен дос бол. Күш білімде, білім кітапта.
ІІІ.Бекіту сабағы: Бақылау диктанты №1 «Бесік»
А)Бесік туралы мәлімет
Бесік — нәрестені бөлеуге арналған ағаш төсек. Бесікті Орталық Азия мен Кавказ, Үндістан, Қытай жерін мекендейтін халықтардың басым көпшілігі пайдаланады. Тек әр түрлі үлгіде жасалады. Бесік көшпелі өмір кешкен қазақ халқы арасына ертеден тараған. Қазақ бесікті қарағай, қайыңнан, көбіне талдан иіп жасайды. Мұндай бесік жеңіл, ықшам әрі берік, көшіп-қонуға ыңғайлы болады. Бесік баланың тазалығына өте қолайлы, өйткені арнайы орнатылатын түбек пен шүмек бала дәретін жайылдырмайды. Түбектің түбіне күл салып, жиі-жиі ауыстырып отырады. Шүмекті қойдың асық жілігінен жасайды, кейде айрықша аппақ болуы үшін сүтке қайнатып алады. Бесіктегі баланың аяғы, кеудесі қатты байланатындықтан, оның қан айналу жүйесіне керісінше әсер етеді. Сондықтан баланы бесіктен жиі босатып, қол-аяғын қозғап, арнайы жаттығулар жасайды. Бесікпен қоса құс төсек, жастық, жөргек, қолбау, тізебау, тізе жастық, бесік көрпе даярланады. Бесіктің жер бесік, аспалы бесік (әлпеншек) деген екі түрі кездеседі. Қазақта бесік қасиетті, киелі құтты мүлік болып есептеледі.[1]
Бесіктің жасау-жабдықтары
Жас нәрестені бесікке бөлеу үшін төмендегідей жасау-жабдықтар қажет.
Ши. Бесік шабақтарының үстіне төселетін шиден тоқылған төсеніш. Түбек бекітілген тұсында ойығы болады.
Жөргек. Жұқа, талдырып басылған киіз төсеніш. Осыны кейде қаузау деп те атайды (қаузау киіз).
Құс төсек. Жөргектің үстіне төселетін арасына құс жүні салынып қабылған жұмсақ төсеніш. Оның да түбек түсетін тұсында ойығы болады.
Жастық. Бесіктің енімен сәйкес келетін, арасына құс жүні толтырылған кішкене жастық.
Көрпе. Жай матадан әзірленген көрпені жаздыгүні, ал арасына мақта салып қабылған көрпені қыстыгүні қолданады.
Кепіл. Нәрестенің жамбас тұсына, тізесіне кепіл ретінде арнайы тігілген бірнеше кішкене жастықшалар қойылады. Ол жастықшалар түбек орналасқан ойықтың төңірегіне төселеді.
Тартпа бау. Тартпа бауларды кейде таңғыш деп те атай береді, олар құр тәрізді биязы жіптен тоқылады. Немесе екі-үш қабат матаны сырып, бауларды ызып әзірлейді. Тартпаның біреуі бөленген, құндақталған нәрестенің көкірек тұсынан, екіншісі тізенің үстінен түседі. Тартпа баудың ұштары бесіктің екі жағындағы сабау ағаштарға таңылады.
Түбек. Түбек қыштан, көннен, күйдірілген саз балшықтан немесе мыс, жез қаңылтырдан әзірленеді. Қыстыгүні сыртына киіз, қайыс немесе былғарыдан тігілген қап кигізіп қояды. Түбектің түбіне сәл күл сеуіп қолданады.
Шүмек. Шүмекті ағаштан да сүйектен де әзірлеуге болады. Ұл баланың шүмегін асықты жіліктің асық тұрған басынан ойық ойып әзірлейді. Екінші қарама-қарсы басын шорт кесіп тастап, қырларын егеп жұмырлап қояды. Қыз баланың шүмегін ескі, көп ұсталып майсіңді болған уықтың қарынан (иінінен) жасайды, ойығын ұлдікіне қарағанда сәл сопақтау етіп ойған жөн. Шүмек баланың денесіне баптау үшін қырларын тегістеп жылтыратып, зәрді сорып алмауы үшін майға қайнатып алған соң пайдалана беруге болады.
Жабу. Бесіктің көлеміне сай, жұқа матадан тігілген, кестеленген арнаулы жабуы болады. Ол бесікке бөленген жас нәрестені маса-шыбыннан, желден, шаң-тозаңнан, күн көзінен, суықтан қорғайды.
Достарыңызбен бөлісу: |
