13-дәріс. Планиметрия аксиомалары.
Жоспар:
Планиметрия. Абсолюттік геометрияның аксиомалары мен анықтамалары
Негізгі геометриялық объектілер, олардың қасиеттері.
Жазықтықтағы фигуралардың ұқсастығы.Іштей және сырттай сызылған көпбұрыштар.
Планиметрия. Абсолюттік геометрияның аксиомалары мен анықтамалары
Геометрия – геометриялық фигуралардың (үшбұрыш, квадрат, дөңгелек, пирамида, шар және т.б) қасиеттері туралы ғылым. Ол екі бөлімнен тұрады: планиметрия мен стреометрия. Планиметрия – жазықтықтағы геометриялық фигуралар зерттелетін геометрияның бөлімі. Стреометрия – кеңістіктегі геометриялық фигуралар зерттелетін геометрияның бөлімі.
Жазықтықтағы негізгі геометриялық фигураларнүкте мен түзу болады. Нүктелер үлкен латын әріптерімен (A, B, C, D, …), түзулер кіші латын әріптерімен ( a, b, c, d, …) белгіленеді.
Геометриялық фигураның қасиеті туралы тұжырымның дұрыстығын тағайындауға көмектесетін пайымдаулар (талқылаулар) дәлелдеме (тұжырымның дәлелдеуі) деп аталады.
Фигураның дәлелдеусіз алынатын қасиеттері аксиомалар деп аталады. Материалды баяндау барысында мектептегі планиметрия курсын құруда негіз болатындай аксиомалар (олар А әрпімен белгіленеді) тұжырымдалады.
Планиметрия аксиомаларына, мысалы, жазықтықтағы нүктелер мен түзулердің тиістілігінің (өзара орналасуының) негізгі қасиеттеріжатады.
А.1. Қандай да болсын түзу үшін осы түзуде жататын (оған тиісті емес) нүктелер бар болады.
А.2. Кез келген екі нүкте арқылы бір және тек бір ғана түзу жүргізуге болады.
Әзірге белгілі анықтамалар мен аксиомаларды пайдаланып, планиметрияның бірінші теоремасын дәлелдеуге болады.
Т.1.1. Әр түрлі екі түзу не қиылыспайды, не бір ғана нүктеде қиылысады.
Геометрия курсын былай сипаттауға болады.
1) Негізгі геометриялық ұғымдар аталып өтеді, олар анықтамасыз енгізіледі.
2) Енгізілген ұғымдар негізінде барлық қалған геометриялық ұғымдарға анықтамалар беріледі.
3) Аксиомалар тұжырымдалады.
4) Аксиомалар мен анықтамалар негізінде теоремалар дәлелденеді, өз кезегінде олар геометрия курсының басқа теоремаларын дәлелдеуге пайдаланылады. Осы пункттердің бәрінң орындалуын ескере отырып құрылған геометрияны аксиоматикалық геометрия депатайды.
Достарыңызбен бөлісу: |