Білім беру бағдарламасы біліктілігі : 71101 Топограф-геодезиялық және маркшейдерлік жұмыстардағы өлшеуші*

Жер және ғарыш.

Жер және жер қыртысы құрылымы мен құрамы. Жер қытысының құрылу тарихы. Экзогенді және эндогенді геологиялық үдерістер.

Минералогия, петрография және кристаллография. Минералдардың негізгі қасиеттері.

Пайдалы қазбалар кен орны.

Генезис, кен орынды барлау және іздеу әдістері. Геологиялық барлау жұмыстары.

Гидрогеология негізі. Пайдалы қазбалар кен орнын құру кезінде жерасты суымен күресу шаралары.

Қазақстанның минералды ресурстары.

– Күн және ғарыш жүйесінің құрылымы;

– Жер және жер қыртысы құрылымы мен құрамы;

– Жер қытысының құрылу тарихы;

– основные закономерности образования минералов и их морфологические особенности;

– тау-кен жынысының құрылу шарттары, петрография туралы негізгі мағлұмат;

– динамикалық геологияның негізгі ережесі;

– құрылымдық геология негізі;

– жаңа өзекті тектоника концепциясы және классикалық геосинклиналды теория негізі;

– пайдалы қазбалар кен орындары негізгі генетикалық түрлерінің сипаты;

– пайдалы қазбалар кен орнын барлау мен іздеу, геологиялық түсірілім негіздері;

– гидрогеология негізі және инженерлік геология;

– кенді рационалды пайдалану және қорғаныстың құқықтық негізі;

– Қазақстанның минералды ресурстары.

– тау-кен жынысы мен минералдардың физикалық қасиетін анықтау;

– класс бойынша минерлдар мен тау-кен жынысын анықтау;

– тау-кен жынысы кенінің элементтерін анықтау;

– геологиялық белгі таңбаларын сызу;

– геологиялық карталарды оқи алу және геологиялық қиықтарды сала білу.

Статика: байланыс реакциясы, күш желісінің тегіс және кеңістік теңдігінің шарттары, тегіс фигуралардың орталық тартылысы. Кинематика: нүктенің кинематикалық сипаты, нүктенің қозғалыс теңдігі, қатты дененің әртүрлі жағдайлардағы нүкте қозғалысының жылдамдауы. Динамика: айналмалы және келіп түсу қозғалысы кезіндегі қуат пен жұмысты анықтау, пайдалы қозғалыс коэффиценті. Материалдардың қарама қайшылығы: ішкі және сыртқы күштер; кескіннің геометриялық сипаты; кернеу мен бүліну; бүлінудің әртүрлі жағдайларындағы төзімділік, қаттылық пен беріктілік есебі . Мехнизмдер мен машиналар бөлшектері: негізгі түсініктер мен механизмдер мен машиналар бөлшектерін анықтау. Беру: цилиндрлік, конус түріндегі, құрт түріндегі, ремен түріндегі, бағалы; подшипниктер, сырғанау мен тормалау; тіректер; резьба түріндегі және шпон түріндегі қосылыстар.

– теориялық механиканың рөлі мен мағынасы;

– механиканың негізгі түсініктері;

– бөрене тіректерінің негізгі түрлері;

– арту классификаторы;

– материялдық денелер шарттары мен тепе теңдігі ;

– материалдардың қарама қайшылықтарының негізгі ережесі;

– конструкцияның төзімділік, қаттылық пен беріктілік есептерінің әдістері;

– өткізу түрлері; олардың құрылымы, ерекшелігі мен кемшіліктері;

– механизмдердің кинематикасы, машина бөлшектерін біріктіру.

– мыжу, кесу және басуға есеп жүргізу;

– конструкция элементтеріне төзімділік, қаттылық пен беріктілік есептерін жүргізу;

– бөренены көлденеңінен кесудің рационалды үлгісін тандау;

– өткізу қатынастарын анықтау.

Электр және магнит өрісі. Синустық тоқтың тұрақты бір фазалы және үш фазалы электр желісі. Тұрақты және ауыспалы тоқтың электр машинасы. Қуатты трансформаторлар, трансформаторлардың арнайы түрлері. Электр энергиясын бөлу, өткізу мен өндіру туралы жалпы мағлұмат. Электроника негіздері.

– электр энергиясын тәжірибелік пайдалану мен алыстан қолданудағы өткізу мен алудың негізгі тәсілдері;

– рационалды электрді қолдану тәсілдері;

– элект желілеріндегі өткізу үдерістері;

– электр және электр магниттік күшінің негіздері;

– электр және электр магниттік күштің физикалық сипаты;

– электр техникасының теориясы;

– қарапайым электр кестесін құру мен жинау заңдылығы;

– электр желісі элементтерінің шартты графикалық белгілері;

– электр және электр магинтінің бірліктері, олардың көлемін өлшеу әдістері мен құралдары ;

– электрді өлшеу құралдарының әрекет ету принципі.

Білуі тиіс:

– электр желілерінің жұмыс атқару режимін сараптамалау, элементтерді анықтау мен схемаларды оқу;

– элементтердің тізбекті, параллель және аралас қосылу кезіндегі қарапайым электр схемаларын құрастыру;

– тұрақты және ауыспалы тоқтың электр желісінің қарапайым есебін жүргізу;

– техникалық шарттарға сай қарапайым электр желісін жоспарлау және есептеу;

– жағдайға байланысты электрді өлшеу құралдарын анықтау, электр өлшемдерін жүргізу.

Тау-кен өндірісіндегі телемеханика желісіндегі сандық техника элементтері. Кәсіптік қызметтегі ақпараттық технологиялар: автоматтандырылған жұмыс орындары (АЖО), локалды және салалы желілер. Компьютер графикасының негіздері. Компьютер графикасының негізгі бағдарламалық құралы. Құрылыс сызбалары мен топографикалық жоспарларды сызу үшін графикалық бағдарламаларды қолдану. Сандық картографиялау. Сандық картография төсемі.

– кәсіптік қызметтегі ақпараттық технологиялардың рөлі мен орны;

– ақпаратты жіберу, сақтау, өңдеу мен іздеу технологиясы мен ұсыну әдістері;

– ақпаратты жіберу, сақтау, іздеу, өңдеу мен орналастыру мен ақпаратты қорғауды ұйымдастыру;

– ақпаратты өңдеуде желі технологияларының, локалды және глобалды компьютер желілерінің мүмкіндіктері;

– кәсіптік қызметте жеке компьютердің аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз етуін пайдалану ережелері.

– өз жұмысын орындау үшін жеке компьютеріне ақпараттық ортаны құру;

– кәсіптік салада нақты тапсырмаларды шешу үшін бағдарламалық қамтамасыз етуді тандау;

– кәсіптік қызметте технологияны жинау, орналастыру, ақпараттарды сақтау, жинақтау, өңдеу мен таратуды қолдану;

– компьютерлік ақпаратты қорғаудың бағдарламалық құралдары мен әдістерін қолдану;

– жеке компьютерде жұмыс атқарған кезде сервистік құралдарды қолдану;

– локалды және глобалды есептеу желісінің ақпараты арқылы жұмыс атқару;

– ғаламтордық өзекті желісінде ақпаратты іздеуді жүзеге асыру;

– электрондық поштаны пайдалану;

– автоматты жобалау жүйесін қолдану арқылы ағымдағы құжаттаманы жүргізу.

– автоматты жобалау жүйесінде сызбаларды (суреттерді) құру және өзгерту.

Сызба материалдары, құралдары, жабдықтары. Сызбаларды графикалық әрлендіру. Форматтар. Сызба сызықтары мен жазбаларды рәсімдеу. Жобалық сызу геометриялық сызба негізі. Топографиялық сызба тапсырмалары, ережесі мен әдістері. Жоспарлардағы картографиялық шрифтар мен жазбалар. Маркшейдер құжаттамасын сызу. Топопграфиялық сызба негізі: сызба материалдары, құралдары мен жабдықтары. Қарандашпен сызу. Есептеуге арналған шрифт. Сызба перосымен, ресфедермен, қисық аяқпен, кронциркульмен сызба жұмысын жасау.

– маркшейдер жұмысында графикалық материалдардың рөлі мен мағынасы;

– сызбаларды графикалық рәсімдеу ережелері;

– сызба құралдары мен жабдықтарымен жұмыс атқару ережесі мен техникасы ;

– топографикалық сызба әдістері мен ережелері;

– 1:500-1:5000 масштабтағы топографиялық жоспардың (картаның) белгі таңбасына қойылатын талаптар;

– маркшейдер құжаттамасының белгі таңбалары, жазбасы мен шрифты.

Білуі тиіс:

– сызба материалдарын, құралдарын және жабдықтарын жұмысқа даярлау;

– маркшейдер-геологиялық құжаттаманы сызбалау;

– топографиялық жоспарды рәсімдеу;

– бір масштабтан басқа масштабқа өту кезіндегі шартты беліглерді өлшеу;

– шартты белгілерден нақты затты және жергілікті объектіні көру, олардың ерекше қасиеттері мен сипатын көру;

– сызбалар мен картаны көшіру және көбейту.

Тау-кен жұмыстары, тау-кен өндірісін жүргізу және бекіту. Пайдалы қазбалар кен орындарын құру жүйесі, ашу және дайындау. Вентиляция. Жерасты өрті мен тау-кен құтқару жұмыстары. Тау-кен жынысын қазуға даярлау үдерісі. Рудник транспорты. Судың көтерілуі мен суды бұру. Көмір мен кенді байыту.

– пайдалы қазбалар кен орындарын даярлау және қазуға қойылатын заманауи талаптар;

– тау-кен жұмыстарының негізгі параметрлері мен мазмұны;

– тау-кен жұмыстарын жүргізу әдістері мен тәсілдері, олардың негізгі параметрлерін анықтау;

– тау-кен өндірісін көлдеңінен кесу үлгісі;

– тау-кен өндірісі объектілерін жобалаудың жалпы түрлері мен принциптері.

– тау-кен жұмыстарын дамыту жоспарын құру үшін құжаттаманы даярлау;

– тау-кен жұмыстарын дамыту жоспарын құру үшін құжаттаманы даярлау;

– рудник атмосферасы құрамын қадағалау;

– тау-кен өндірісі үлгісін анықтау тау-кен жұмыстарының негізгі параметрлері мен мазмұны ;

– рудник атмосферасы құрамын қадағалау;

– тау-кен өндірісі үлгісін анықтау.

Геодезия түсінігі және негізгі талаптары. Геодезиядағы биіктік пен координат жүйесі. Жергілікке желінің бейімделу әдісі. Геодезиядағы өлшем туралы негізгі анықтама. Бұрыштық және сызықтық өлшемнің нақты қатынасы. Бұрыштық және сызықтық өлшемді өндіруге араналған құрал . Құрылымдық ерекшелік пен нақтылығы бойынша геодезиялық құрылғылардың классификациясы. Электрондық сандық геодезиялық құрал. Геодезиялық жоспарлы желіні құру әдістері туралы анықтама. Ниверлеу үшін құралдар мен әдістер. Топографикалық түсірілімнің геодезиялық дәйектемесі мен геодезиялық негізі. Жерді топографиялық түсіру әдістері туралы жалпы мағлұмат . Дала және камералық жұмыстар құрылымы. Масштабтар түрлері. Жердің картасы, жоспары және профилі. Топографиялық карталар, жоспарлар мен шартты белгілердің номенклатурасы және графикалау. Карта мен жоспарлардағы жер қыртысының рельефі мен жағдайының көрінісі. Топографиялық жоспарлардағы көлдеңімен рельеф қимасының масштабтар мен биіктігі. Топографиялық жоспарлар мен карталардағы өлшем. Тура және кері геодезиялық тапсырмалар. Топографиялық карта мен жоспарлар бойынша тапсырмаларды шешу.

– Жер келбеті мен өлшемі;

– көледенең жоба;

– нүкте координаты мен биіктігі;

– сызықтық және бұрыштық көлем өлшемінің бірлігі;

– өлшем ақаулары мен нақтылығы;

– мемлекеттік геодезиялық желіні құру әдістері: триангуляция, полигонометрия, трилатерация, нивелирлеу;

– түсірілім, түсірілім түрлері;

– меридиандар, параллелдер мен географиялық координаттар;

– жер бетіндегі жағдай көрінісініің шертты белгілері;

– жергілікті желіні бейімдеу;

– бейімдеуші бұрыштар;

– теодолиттік түсірілімді қолдану облысы мен тағайындау;

– теодолиттер қасиеті, нивелиров;

– теодолиттік түсірілім кезіндегі камералық жұмыстар;

– нивелирлеу мазмұны мен нивелирлеу түрлері;

– топографиялық түсірілім мазмұны мен тағайындау;

– тахеометриялық түсірілім түсінігі;

– жұмыстың негізгі үдерістері, мензуальді түсірілімді қолдану саласы;

– жерасты фототопографиялық түсірілім съемка;

– тау-кен графикалық құжаттама түрлері;

– кен және қоршаған ортаны қорғау, тау-кен жұмыстарын жүргізудің қауіпсіз әдістері бойынша шаралар.

– сызық иілуінің бұрышы мен ұзындығын өлшеу;

– сызықтық және қиғаш масштабтарды салу;

– тегіс өтпелі, көлденеңінен профиль салу;

– бағытталудың магниттік азимутын өлшеу;

– теодолит тексерісін жүргізу, нивелира;

– тіктеуіштің көмегімен визирлік мақсатты орталықтандыру мен орнықтыруды жүзеге асыру;

– теодолиттік қадам бекеттерінің координаттарын есептеу;

– дала өлшемдерінің нәтижелерін өңдеуді орындау;

– жергілікті участокта тахеометрикалық жоспарды құру.

Тау-кен кәсіпорынының бетіндегі тірек және түсірілім желілері. Жерасты горизонттарындағы өлшеуді жүргізу үшін құралдар мен құрылғылар. Жерасты теодолитті түсірілім. Жерасты теодолитті түсірілімді камералық өңдеу. Дайындау және тазалау өндірісіндегі түсірілім жұмыстары. Тау-кен өндірісіндегі тік түсірілім . Маркшейдер құжаттамасы. Қосарлы түсірілім. Жер асты құрылымдарын құру кезіндегі арнайы маркшейдер жұмыстары. Тау-кен кәсіпорынын салу кезіндегі арнайы маркшейдер жұмыстары. Ашық кен орындарын құру кезіндегі арнайы маркшейдер жұмыстары. Жерасты құрастыру әсерінен тау-кен жынысы мен жер қабатының ауытқуы. Тау-кен өндірісі аумағына қорғаныс салу.

– маркшейдер құрылғысын тағайындау және орнықтыру;

– жерасты теодолиттік түсірілім;

– тау-кен жынысындағы және кен өндірудегі жер қабатындағы геомеханикалық және геодинамикалық үдерістер, сонымен қатар олардың мониторингі мен есебі;

– маркшейдер құжаттамасының түрлері;

– тау-кен жынысындағы және кен өндірудегі жер қабатындағы геомеханикалық және геодинамикалық үдерістер, сонымен қатар олардың мониторингі мен есебі.

– маркшейдер құрылғыларын тексеру мен дәлдеме жасау;

– кесінді және тазалау өндірісінде түсірілім жұмыстарын орындау;

– тау-кен өндірісінде тік түсірілім жұмыстарын орындау;

– қатынастыру түсірілім жұмыстарын орындау;

– жерасты құрастыру кезінде арнайы маркшейдер жұмыстарын орындау;

– жерасты құрылғыларын салу мен пайдалануда маркшейдерлі қамтамасыз етуді жүзеге асыру;

– пайдалы қазбалар кен орындарын ашық түрін маркшейдерлі қамтамасыз етуді жүзеге асыру.

Тау-кен жұмыстарын орындаудағы қауіпсіздік шаралары. Өндірістік санитария. Өндірістік қауіпсіздіктер мен зияны. Алғашқы медициналық көмекті көрсету. Өрт қауіпсіздігі мен тауда көмек көрсету ісінің негізі. Дала топографиялық-геодезиялық және маркшейдер жұмыстарын қауіпсіз жүргізуді ұйымдастыру Адамға кері факторлардың әсері. Зақым және зиянды факторлар идентификациясы. Техникалық желі мен технологиялық үдерістер қаупінен қорғану әдістері мен құралдары. Тау-кен кәсіпорындарында қауіпсіздіктің құқықтық, нормативтік және ұйымдастыру негізі. Кәсіби ауру мен өндірістік зақым. Жерасты өртін өшіру және алдын алу. Тау-кен кәсіпорындарын апаттардан ажыратуға даярлау.

– өте зиянды және қауіпті өндірістік факторлардың сапалы және сандық сараптама әдістері;

– жерасты тау-кен өндірісіндегі ережелер;

– өзін қорғау және өртті сөндіру;

– қосымша шығыстар;

– алғашқы медициналық жәрдем көрсету бойынша шаралар;

– тау-кен өндірістіндегі газдық тәртіп;

– тау-кен жұмыстарын жүргізудегі еңбек қауіпсіздігі мен қорғанысының талаптары.

– өрт қауіпсіздігінің негізі, өртті сөндіру құралдары мен әдістері;

– электр тоғының әсері және электр тоғы соққан жағдайда алғашқы көмекті көрсетудегі әрекет.

– тау-кен жұмыстарын жүргізудегі еңбек қауіпсіздігі мен қорғанысының талаптарын орындау;

– өрт сөндіру мен өзіндік сақтандыру құралдарын қолдану;

– зиянды және қауіпті факторларды ажырату;

– алғашқы медициналық көмек көрсету;

– технологиялық карталар мен жобаларғ сай наряд бойынша жұмыстардың атқарылуын және қауіпсіздік техникасын орындауды қадағалау;

– участокта қауіпсіз жұмыс атқару бойынша нұсқаулықты жүргізу;

– бекітілген түрде өндірісте болған жазатайым жағдай туралы актіні жасайды;

– тау-кен транспортын техникалық пайдалану, техникалық қауіпсіздік пен өндірістік санитария ережесін орындау.

Сандық белгілері бар жобалау. Аксонометриялық және стереографиялық кескін. Қыртысты кен орындарындағы кеннің үлгісі мен элементтері. Қыртысты кен кеннің қаптама үлгісі. Қыртысты кеннің қаптамалық кені және оларды анықтау тәсілдері. Кеннің күрделі үлгісінің геометризациясы және пайдалы қазбалар кен орындарының сапасы. Пайдалы қазбалар қоры қозғалысының есебі мен есепке алуы.

– сандық белгілері бар жобалау;

– қыртысты кен орындарындағы кеннің үлгісі мен элементтерін анықтау;

– бұзылған қыртысына гипсометриялық жоспарды құру;

– ауқымды тау-кен өндірісін, тазалау ауқымының қазу көлемін, бұрғылау жару ұңғымаларының бағыты мен тереңдігін, тау-кен өндірісінің қозғалыс параметрін анықтау;

– барлау өндірісі бойынша компонентің орта мазмұнын анықтау – барлау сызығы немесе қатпарлар;

– стереографиялық жоблауда қиықтар арасындағы көмір мен кен элементтер, сызық қиықтарын анықтау;

– пайдалы қазбалар қоры қозғалысын есебі мен есепке алу әдістері.

– пайдалы қазбалар кен орындарының қыртыс үлгісін айра білу;

– қыртысты және қыртысты емес кен орындардағы кен элементтерін анықтау;

– пайдалы қазбалар қоры қозғалысын есебі мен есепке алуды жүзеге асыру.

Математикалық статистика мен ықтималдылық теориясының негізі. Кездейсоқ көлемдер мен оларды сандық сипаты. Кездейсоқ көлемдер реттеу заңы. Кездейсоқ көлемдер реттеудің дұрыс заңы. Математикалық болжам мен стандарт. Қажет және асыра өлшеу. Қате өлшеу классификациясы. Ауқымды өзгерістерді өңдеу. Кездейсоқ көлемдерді өңдеу әдістері мен олардың статистикалық сипаты. Арифметикалық орта мен орта салмақ. Кіші шарты әдісі. Өлшем нәтижелерін теңдестіру. Тәуелсіз шартты теңдік, теңдестірудің корреаттық тәсілі. Параметрлік теңдік әдісі. Дұрыс теңдік пен дұрыстаудың параметрлік теңдігі. Электрондық есептеу машинасында теңдік үшін ақпаратты құру.

– негізгі кездейсоқ көлемдер реттеу заңы;

– өлшенген көлемнің ықтималдылық мазмұны;

– өлшеу нәтижелерінің итервалды бағасы;

– өлшеу нәтижелеріне негізгі рұқсаттар;

– теңдікке арналған негізгі кәсіптік бағдарламалар;

– электрондық есептеу машиналарына теңдіккке арналған ақпарат.

Білуі тиіс:

– өлшеу нәтижелері бйынша арифметикалық орта және орта беделдіні есептеу;

– теңдестіру үшін кәсіптік компьютерлік бағдарламаларды пайдалану;

– теңдік материалдары бойынша геодезиялық құрылыс сапасын саралау.

Жоғарғы геодезия мазмұны мен түсінігінің негіздері. Жер эллипсі және оның негізгі параметрлері. Жоғарғы геодезиядағы координат жүйесі. Гаусс жобалауындағы тегістіктегі тегіс тік бұрышты координат жүйесі. Жоғарғы нақты және нақты геодезиялық құралдар. Жоспарлы тірек геодезиялық желілер. Орналастыру әдістері. Жоғарғы нақты нивелирлеу. Мемлекеттік нивелирлеу желісі туралы негізгі ережелер. WGS-84, ПЗ-90 и СК-95 желілік координат туралы ақпарат. Спутниктік жүйелі жайғастыру туралы түсінік. Мемлекеттік геодезиялық спутник жүйесі туралы түсінік. Шынайы азимутты анықтау үшін әдістер мен құралдар.

– жер үлгісі, деңгейлі қабат;

– геоид, жер эллипсі мен эллипс геометриясы;

– геодезияның астрономиямен қатынасы, желілерді құру әдістері, жоғарғы геодезия туралы негізгі түсінік, қателіктер теориясы, өлшемдерді өңдеу, теңдестіру есептерінің негіздері;

– өлшем қателіктерінің теориясы;

– нақты және нақты емес өлшемдер, нақтылық және қателіктер шегінің шаралары;

– астрономиялық және геодезиялық координаттар арасындағы айырмашылықтар;

– биіктікті жүйелі есептеу туралы түсінік;

– сфералық және сферодиотық үшбұрыштар және олардың қасиеттері;

– картографиялық жобалаулар мен тегіс үшбұрышты координат жүйесі;

– жоспарлы геодезиялық желіні құру әдістері, оларды тағайындау және классикациялау;

– геодезиялық желіні жобалау;

– базисті (тағайындау, өлшем жүргізу, есептеу) өлшеу туралы түсінік;

– радиоұзақтықты есептеу мен шағылысты есептеуді қолдану саласы;

– нақты өндірістік жағдайларда мәселелерді шешу үшін нақты коммуникацияның жалпы сипаты;

– триангуляциядағы алдын ала есептеу;

– триангуляциядағы теңдік есебінің математикалық түсінігі;

– шартты теңдік түрлері;

– коррелаттық теңдік түсінігі;

– қарапайым теңдік түсінігі;

– маркшейдер мен геодезияда таңбаларды қолдану;

– параметрлік әдістермен теңдікті есептеу;

– трилатерация түсінігі;

– әдіс түсінігі, классификация мен полигонометрия тәсілін қолдану саласы;

– полигонометрияда жобаны құру тізбегі;

– бұрыштық және сызықтық өлшеу;

– ұзындық пен бұрышты өлшеуге арналған құралдар мен құрылғылар;

– полигонометриялық желілер мен қадамдарды теңдестіру түсінігі;

– биіктік желісін құруды тағайындау түсінігі;

– тығыздық желісін нивелирлеу;

– желіні теңдестіру тәсілдері;

– тригонометриялық нивелирлеуді тағайындау және өндіру;

– астрономиялық терминология, астрономия және геодезия байланысы;

– астрономиялық және аспан координатының байланысы;

– ұзақтығы мен кеңдігін анықтау, уақыт түрлері.

Білуі тиіс:

– өлшемдерді орындау (маркшейдер мен геодезиялық және әртүрлі құралдарды қолдану арқылы сызықтық, бұрыштық);

– теңдік тәсілдерін тандау, өлшемдердің әртүрлі тізбектерін өңдеу;

– нақты және нақты емес өлшемдер қатарын өңдеу;

– дененің ерікті құлауының жылдамдығын есептеу;

– көлемді өлшеу функциясы арқылы тапсырмаларды шешу;

– қарапайым тапсырмаларды шешу және теңдестіру;

– өлшем нәтижелерін сараптамалау және бағалау;

– жазықтық нүктелерін тегіс жерге орналастыру;

– тіктеуіш сызықтардың ауытқуын суреттеу;

– дыбыс жоғарлауын есептеу;

– қабаттың рекогносцировкасын орындау;

– нақты теодолиттер тексерісін орындау;

– нақты теодолиттерді орталықтандыру;

– полигонометрия тәсілін классификациялау;

– желілерді құру және олардың камералдық өңдеу әдістері арқылы дала өлшемдерін орындау;

– нивелирлеу тәсілін классификациялау;

– жер шарында жұлдыздарды анықтау;

– темірқазықты анықтау;

– тау-кен-графикалық құжаттаманы жүргізу

– кен және қоршаған ортаны қорғау мен тау-кен жұмыстарын жүргізудің қауіпсіз әдістері мен ережелер бойынша тәсілдерді қолдану.

Нарықтық экономика. Материалдық, еңбек және қаржы ресурстары. Саланы басқару, дамудың экономикалық көрсеткіштері. Кәсіпорын шаруашылық субъектісі ретінде. Кәсіпорынды ұйымдастыру үлгілері, оларды өндірістік және ұйымдастыру құрылымы. Негізгі өндірістік және технологиялық үдерістер. Кәсіпорынның инфрақұрылымы. Кәсіпорынның капиталы мен мүлігі. Негізгі және айналмалы қаражат. Еңбек ресурстары. Еңбек жалақысы мен тәртібі. Өндіріс шығыны мен өнім құны. Баға белгілеу. Бизнес жоспар. Негізгі техникалық- экономикалық көрсеткіштерді есептеу әдісі.

– мемлекеттің экономикалық кешенінің құрамы мен құрылымы;

– өндірістік ұйымдар қызметінің тапсырмалары мен уәжі, олардың классификациясы мен құрылымы;

– кәсіпкерліктің тапсырмасы, үлгісі, саласы;

– қаржы ұйымдары, қаржы ресурстары, пайда құрамы мен жалпы табыс;

– еңбек жалақысын ұйымдастыру, ұйымның өндірістік қызметкерлерінің құрамы мен құрылымы;

– ұйымды басқару механизмі;

– ұйымның шаруашылық қызметін жоспарлау;

– өндіріс аралық экономикалық байланыс;

– инновацияны ұйымдастыру мен жоспарлау;

– өнімнің бәсекелестік және сапасын басқару;

– ұйымның инвестициялық қызметі;

– ұйым қызметінің тиімділік бағасы: көрсеткіштер, есептеу әдісі, қолдану саласы.

Білуі тиіс:

– тау-кен кәсіпорындарында болып жатқан экономикалық үдерістер мен жағдайларды сараптамалау;

– тау-кен өндірісінде қызметтегі максималды нәтижелерге жету мақсатында өндірістік және әкімшілік шешімдерді қабылдау;

– ұйым қызметін жоспарлауды жүзеге асыру;

– инновациялық және өндірістік қызметтің жаңа үлгілерін білу.

Тау-кен өндірісін ұйымдастыру. Тау-кен кәсіпорынында өндірістік үдерісті ұйымдастыру. Еңбек жалақысын ұйымдастыру. Тау-кен кәсіаорынының өндірістік ресурстары. Бизнес-жоспар. Маркшейдер мен геодезиялық жұмыстарға смета мен техникалық жобаларды құрастыру. Маркшейдер-геодезиялық жұмыстарды қаржыландыру және жоспарлау. Жер бетінде маркшейдер тірек желісін құру кезінде жұмыстарды ұйымдастыру. Ашық және жерасты тәсілі арқылы кен орындарды құру мен салу кезіндегі маркшейдер ісін ұйымдастыру. Маркшейдер жұмысын жоспарлау . Маркшейдер есебі.

– маркшейдер қызметінің негізгі тапсырмалары, құқығы мен жауапкершіліктері;

– жер бетінде маркшейдер тірек желісін құру кезінде жұмыстарды ұйымдастыру мен қауіпсіздік талаптары;

– тау-кен кәсіпорынын салу кезінде жұмыстарды ұйымдастыру мен қауіпсіздік талаптары;

– жерасты тәсілінде кен орынын салу кезінде жұмыстарды ұйымдастыру мен қауіпсіздік талаптары;

– ашық тәсілінде кен орынын салу кезінде жұмыстарды ұйымдастыру мен қауіпсіздік талаптары;

– жұмысты жоспарлау және тәртіп;

– өндірістік үдеріс құрылымы;

– маркшейдер есебінің үлгісі мен тәртібі;

– тау-кен жұмыстарын жүргізу қауіпсіздік әдістері және кен мен қоршаған ортаның қауіпсіздігі.

– кен орындардың әртүрлі кезеңдерінде маркшейдер жұмыстарын ұйымдастыру;

– жаңа техниканы қолдану;

– техникалық, тау-кен графикалық және технологиялық құжаттаманы жүргізу;

– әртүрлі кезеңдерде кен орындарын пайдалануда қауіпсіздік талаптарын қолдану;

– маркшейдер жұмысын ұйымдастыруда жұмыс уақытын дұрыс пайдалану.

– тау-кен жұмыстарының дамытудың күнтізбелік жоспары негізінде маркшейдер жұмысын дұрыс ұйымдастыру.

Дайындық жұмыстары. Геологиялық жұмыстарды жүргізу кезінде қауіпсіздік техникасының негізі. Тау-кен жынысы мен минералдардың үлгісі. Жергілікті аймақта бейімделу мен геологиялық бақылауға объектілерді байланыстыру. Тау-кен жынысындағы кендердің қабаты элементтерін өлшеу. Тау-кен жынысы үлгісін алу және сараптамалау. Кен орынның геологиялық қабатын зерттеу. Тазалау, канава, шурфтар.

– геологиялық жұмыстардың негізгі түрлерін орындау;

– дайындық және дала геологиялық жұмыстарда құралдар мен құрылғыларды пайдалану;

– құрылғыларға дұрыс күтім жасау;

– тау-кен жыныстарының шығысын анықтау;

– тау-кен жынысы үлгісін алу және сараптамалауды жүзеге асыру;

– дала журналын толтыру;

– жеке тәртіп ережесін орындау;

– рудник ауасындағы газды өлшеу бойынша құрылғыны қолдаун ережесін, жұмыс өндірісіндегі қауіпсіздіктің негізгі ережелерін орындау;

– тау-кен өндірісінде өрттен сақтану құралдарымен, электр тоғынан сақтану және шу, газ және шаңнан қорғанудың жеке құралдарын пайдалану ережелерін орындау.

– тау-кен жынысының шығысын анықтау;

– құрылғыларға дұрыс күтім жасау;

– дайындық және дала геологиялық жұмыстарын өз бетімен орындау;

– өрт қауіпсіздігі шараларын орындау және қауіпсіздік ережелерін орындау.

Қауіпсіздік техникасы.

Жоспарлы түсіру дәйектемесін құру. Биік түсірілім дәйектемесін құру. Тахеометриялық түсірілім . Электрондық тахеометриялық түсірілім . Трассаны нивелирлау. Шаршы бойынша қабатты ниверлирлеу. Көзбен өлшеу түсірілімі.

– геодезиялық құрылғылармен жұмыс жасау;

– геодезиялық құрылғыларды дәлдемелау және тексеру жұмыстарын орындау;

– геодезиялық өлшемдер мен орнықтыруды орындау;

– дала және камералды геодезиялық жұмыстарды орындау;

– жоспарлар, карталар, абристар сияқты әртүрлі түсірілім түрлерін орындау;

– дала журналын толтыру;

– жеке тәртіп ережесін орындау;

– рудник ауасындағы газды өлшеу бойынша құрылғыны қолдаун ережесін, жұмыс өндірісіндегі қауіпсіздіктің негізгі ережелерін орындау;

– тау-кен өндірісінде өрттен сақтану құралдарымен, электр тоғынан сақтану және шу, газ және шаңнан қорғанудың жеке құралдарын пайдалану ережелерін орындау.

– құрылғылар мен құралдарға дұрыс күтім жасау;

– тақтай нүктесін кен орынын тандау;

– дала және дайындық геодезиялық жұмыстарды өзіндік орындау;

– өрт қауіпсіздігі шараларын орындау және қауіпсіздік ережелерін орындау.

Тау-кен жұмыстарын өндіру. Тау-кен жұмыстарын жүргізу қауіпсіздік әдістері. Тау-кен өндірісі классификаторы. Карьердегі тау- кен жұмыстары. Бұрғылау жарылыс жұмыстары. Арту-жеткізу жұмыстары. Тау-кен өндірісін желдету. Рудник транспортын тандау. Кәсіпорында тау-кен жұмыстарын ұйымдастыру.

– тау-кен жұмыстарының негізгі элементтерін орындау;

– дала және дайындық тау-кен жұмыстарына құрылғылар мен құралдарды пайдалану.

– жеке тәртіп ережесін орындау;

– рудник ауасындағы газды өлшеу бойынша құрылғыны қолдаун ережесін, жұмыс өндірісіндегі қауіпсіздіктің негізгі ережелерін орындау,;

– тау-кен өндірісінде өрттен сақтану құралдарымен, электр тоғынан сақтану және шу, газ және шаңнан қорғанудың жеке құралдарын пайдалану ережелерін орындау.

– тау-кен құралдары, құрылғылары мен саймандарына дұрыс күтім жасау;

– дайындық және дала тау-кен жұмыстарын орындау;

– жеке қауіпсіздік құралдарын пайдалану;

– өрт қауіпсіздігі шараларын орындау және қауіпсіздік ережелерін орындау.

Қауіпсіздік техникасы. Тау-кен өндірісідегі жұмыстарға арналған маркшейдер құрылғылары. Тау-кен өндірісіндегі маркшейдер-геодезиялық бекеттер орталықтарының түрлері. Жерасты теодолитті түсірілім. Кескін және тазалау тау-кен өндірісін бұрыштамалық түсіру. Тау-кен өндірісін тігінен түсіру. Бейінді-қатынастыру түсірілімі. Тау-кен өндірісі көлемін анықтау.

– маркшейдер құрылғыларымен жұмыс атқару;

– маркшейдер құрылғыларын тексеру мен дәлдеме жасау;

– жоспарлар, карталар, абристар сияқты әртүрлі түсірілім түрлерін орындау;

– дала журналын толтыру;

– кесінді және тазалау өндірісінде түсірілім жұмыстарын орындау;

– тау-кен өндірісінде тік түсірілім жұмыстарын орындау;

– қатынастыру түсірілім жұмыстарын орындау;

– жерасты құрастыру кезінде арнайы маркшейдер жұмыстарын орындау;

– жеке тәртіп ережесін орындау;

– рудник ауасындағы газды өлшеу бойынша құрылғыны қолдаун ережесін, жұмыс өндірісіндегі қауіпсіздіктің негізгі ережелерін орындау;

– тау-кен өндірісінде өрттен сақтану құралдарымен, электр тоғынан сақтану және шу, газ және шаңнан қорғанудың жеке құралдарын пайдалану ережелерін орындау.

– құрылғылар мен құралдарға дұрыс күтім жасау;

– дала және дайындық маркшейдер жұмыстарын орындау;

– өрт қауіпсіздігі шараларын орындау және қауіпсіздік ережелерін орындау.

Өндірістік санитария мен қауіпсіздік техникасы бойынша нұсқаулық. Тәжірибе өткізу орнымен танысу. Штаттық жұмыс орынында жұмыстарды орындау кезінде қауіпсіздік техникасына қойылатын талаптар. Түсірілім құрылғысының нүктесін бекіту үшін құрылғылар мен құралдарды даярлау. Түсірілім құрылғысы нүктесінің орналасу орнын анықтауға қатысу. Түсірілім желісі нүктесіне өзбетімен құрылғыларды және жабдықтарды орналастыру. Тау-кен өндірісінің есеп параметрлерін шынайылылыққа шығару және оларды вешкалар, маркерлермен бекіту. Биік белгілерді беруде, теодолиттік, полигонометриялық жолдарды салуға қатысу. Карьерлерді түсіру. Тау-кен өндірісі контурлерін түсіру.

– геодезиялық және маркшейдер құралдары мен құрылғыларына дұрыс күтім жасау және сақтау;

– түсірілім желісі нүктесіне құралдар мен құрылғыларды орналастыру және транспорттауды жүзеге асыру;

– геодезиялық өлшемдерді орындау;

– жұмыс картасы мен нұсқаулық негізінде жұмыс атқару тәсілдерін тандайды;

– дала журналын толтыру;

– жеке тәртіп ережесін орындау;

– рудник ауасындағы газды өлшеу бойынша құрылғыны қолдаун ережесін, жұмыс өндірісіндегі қауіпсіздіктің негізгі ережелерін орындау;

– тау-кен өндірісінде өрттен сақтану құралдарымен, электр тоғынан сақтану және шу, газ және шаңнан қорғанудың жеке құралдарын пайдалану ережелерін орындау.

Дағдысы:

– тау-кен өндірісіндеқауіпсіздік және өндірістік санитария бойынша нұсқаулықты орындау;

– орныққан желі бекеттерінің орталықтарын бекіту;

– геодезиялық құралдар мен құрылғыларды тексеру мен зерттеу барысына қатысу;

– рекогносцирлік жұмыстарға қатысу;

– өндіріс өлшемі үшін маркшейдерлік және геодезиялық құралдармен жұмыс жасау.

Өндірістік санитария және қауіпсіздік туралы нұсқаулық. Тәжірибе өткізу орнымен танысу. Штаттық жұмыс орынында жұмыстарды орындау кезінде қауіпсіздік техникасына қойылатын талаптар. Түсірілім нүктесіне құралдар, құрыллғылар мен жабдықтарды өз бетімен орналастыру. Тау-кен өндірісінің есеп параметрлерін шынайылылыққа шығару және оларды вешкалар, маркерлермен бекіту. Биік белгілерді беруде, теодолиттік, полигонометриялық жолдарды салуға қатысу. Тау-кен өндірісінің контурлы түсіріліміне қатысу.

– геодезиялық және маркшейдер құрылғыларымен жұмыс атқару;

– түсірілім нүктесіне құралдар, құрылғылар мен жабдықтар-ды өз бетімен орналастыруды жүзеге асыру;

– геодезиялық өлшемдерді орындау;

– дала және камералды геодезиялық жұмыстарды орындау;

– жоспар, карта, абристар сияқты түсірілімнің әртүрлі түрлерін оқу;

– дала журналын толтыру;

– жеке тәртіп ережесін орындау;

– рудник ауасындағы газды өлшеу бойынша құрылғыны қолдаун ережесін, жұмыс өндірісіндегі қауіпсіздіктің негізгі ережелерін орындау;

– тау-кен өндірісінде өрттен сақтану құралдарымен, электр тоғынан сақтану және шу, газ және шаңнан қорғанудың жеке құралдарын пайдалану ережелерін орындау.

– тау-кен кәсіпорындарында өндірістік санитарияны, еңбек қорғанысы мен қауіпсіздік бойынша ережелерді сақтай отырып жұмыстарды атқару;

– топографиялық жоспармен жұмыс атқару;

– тау-кен өндірісінің байланысы;

– маркшейдер құралдары мен құрылғыларымен жұмыс атқару.

Тау-кен кәсіпорынында қауіпсіз жұмыс тәсілдерінің ережесі. Тау-кен кәсіпорынының геологиялық құрылымы. Тау-кен кәсіпорынының маркшейдер бөлімінің жұмыстарының құрылымы. Тау-кен кәсіпорынының жоспарлы- биік тірек маркшейдер желісін құру әдістері. Орталықтану желісі, түсірілім желісі, оларды құру әдістеріі. Жерасты горизонттарға жергілікті бекеттерден бииіктік пен болжамды элементтер және координаттарды беру. Жерасты полигонометрия мен нивелирлі желі.

– жұмыс орнын ұйымдастыру;

– маркшейдер құжаттамасымен жұмыс атқару;

– жер бетінде және жер асты горизонттарында маркшейдер-геодезия жұмыстарын атқару;

– маркшейдер-геодезиялық өлшемдер нәтижелерін өңдеуді жүзеге асыру;

– тау-кен кәсіпорынындағы қауіпсіз өндірістік жұмыс әдістерін білу ;

– жеке тәртіп ережесін орындау;

– рудник ауасындағы газды өлшеу бойынша құрылғыны қолдаун ережесін, жұмыс өндірісіндегі қауіпсіздіктің негізгі ережелерін орындау,;

– тау-кен өндірісінде өрттен сақтану құралдарымен, электр тоғынан сақтану және шу, газ және шаңнан қорғанудың жеке құралдарын пайдалану ережелерін орындау.

Дағдысы:

– тау-кен кәсіпорындарында қауіпсіз өндірістік жұмыс;

– маркшейдер-геодезия құралдарын тексеру;

– маркшейдер-геодезия құралдарында жұмыс атқару.

Өндірістік санитария мен қауіпсіздік техникасы бойынша нұсқаулық. Тәжірибе өткізу орнымен танысу.

Штаттық жұмыс орынында жұмыстарды орындау кезінде қауіпсіздік техникасына қойылатын талаптар. Түсірілім құрылғысының нүктесін бекіту үшін құрылғылар мен құралдарды даярлау. Түсірілім құрылғысы нүктесінің орналасу орнын анықтауға қатысу. Түсірілім желісі нүктесіне өзбетімен құрылғыларды және жабдықтарды орналастыру. Тау-кен өндірісінің есеп параметрлерін шынайылылыққа шығару және оларды вешкалар, маркерлермен бекіту. Биік белгілерді беруде, теодолиттік, полигонометриялық жолдарды салуға қатысу. Карьерлерді түсіру. Тау-кен өндірісі контурлерін түсіру.

– тау-кен өндірісінде өндірістік санитария мен қауіпсіздік талаптарын орындайды;

– геодезиялық және маркшейдер құралдары мен құрылғыларына дұрыс күтім жасау және сақтау;

– түсірілім желісі нүктесіне құралдар мен құрылғыларды орналастыру және транспорттауды жүзеге асыру.

– тау-кен өндірісіндеқауіпсіздік және өндірістік санитария бойынша нұсқаулықты орындау;

– орныққан желі бекеттерінің орталықтарын бекіту;

– геодезиялық құралдар мен құрылғыларды тексеру мен зерттеу барысына қатысу;

– рекогносцирлік жұмыстарға қатысу;

– өндіріс өлшемі үшін маркшейдерлік және геодезиялық құралдармен жұмыс жасау.

Өндірістік санитария және қауіпсіздік туралы нұсқаулық. Тәжірибе өткізу орнымен танысу. Штаттық жұмыс орынында жұмыстарды орындау кезінде қауіпсіздік техникасына қойылатын талаптар. Түсірілім нүктесіне құралдар, құрыллғылар мен жабдықтарды өз бетімен орналастыру. Тау-кен өндірісінің есеп параметрлерін шынайылылыққа шығару және оларды вешкалар, маркерлермен бекіту. Биік белгілерді беруде, теодолиттік, полигонометриялық жолдарды салуға қатысу. Тау-кен өндірісінің контурлы түсіріліміне қатысу.

– геодезиялық өлшемдерді орындау;

– дала және камералды геодезиялық жұмыстарды орындау;

– жоспар, карта, абристар сияқты түсірілімнің әртүрлі түрлерін оқу;

– дала журналын толтыру;

– жеке тәртіп ережесін орындау;

– рудник ауасындағы газды өлшеу бойынша құрылғыны қолдаун ережесін, жұмыс өндірісіндегі қауіпсіздіктің негізгі ережелерін орындау;

– тау-кен өндірісінде өрттен сақтану құралдарымен, электр тоғынан сақтану және шу, газ және шаңнан қорғанудың жеке құралдарын пайдалану ережелерін орындау.

– тау-кен кәсіпорындарында өндірістік санитария, еңбекті қорғау және қауіпсіздік бойынша ережелерді орындау арқылы жұмыс атқару;

– топографиялық жоспармен жұмыс атқару;

– тау-кен өндірісінің байланысы;

– маркшейдер құралдары мен құрылғыларымен жұмыс атқару.

Тау-кен кәсіпорынынң құрылымымен таныстыру. Тау-кен кәсіпорынының маркшейдер қызметі. Тау-кен кәсіпорынының басқару жүйесі. Тау-кен кәсіпорынының маркшейдер құжаттамасы. Кенорын кенінің сипаты. Кенорындағы маркшейдер жұмысының құрамы. Кенорындар кенінің геометриялық параметрі. Маркшейдер геодезиялық жұмыстарының сапалы сипатының сараптамасы.

– тау-кен жұмыстарының қауіптісін анықтау;

– өндірістік материалдарды сараптамалау және оларды диплом жобасы тақырыбымен сәйкес қолдану;

– тау-кен өндірісінің әртүрлі бейімдеу тәсілдерін сараптамалау;

– маркшейдер тапсырмаларының альтернативті шешу әдісіне салыстырмалы сараптама жасау;

– тау-кен кәсіпорнының маркшейдер көмекшісінің міндеттерін орындау.

– тау-кен кәсіпорнының құжаттамасымен жұмыс;