Білім беру бағдарламасы біліктілігі : 71101 Топограф-геодезиялық және маркшейдерлік жұмыстардағы өлшеуші*

Жер және ғарыш.

Жер және жер қыртысы құрылымы мен құрамы. Жер қыртысының құрылу тарихы. Экзогенді және эндогенді геологиялық үдерістер.

Минералогия, петрография және кристаллография. Минералдардың негізгі қасиеттері.

Пайдалы қазбалар кен орны.

Генезис, кен орынды барлау және іздеу әдістері. Геологиялық барлау жұмыстары.

Гидрогеология негізі. Пайдалы қазбалар кен орнын құру кезінде жерасты суымен күресу шаралары.

Қазақстанның минералды ресурстары.

– күн және ғарыш жүйесінің құрылымы;

– жер және жер қыртысы құрылымы мен құрамы;

– жер қыртысының құрылу тарихы;

– минералдардың құрылу заңдылығының негізі және олардың морфологиялық ерекшелігі;

– динамикалық геология ережесінің негізі;

– құрылымдық геология негізі;

– классикалық геосинклиналды теория негізі және жаңа өзекті тектоника концепциясы;

– пайдалы қазбалар кен орындарының негізгі генетикалық түрлерінің сипаты;

– пайдалы қазбалар кен орындарын баралау, іздеу және геологиялық түсірілім негізі;

– гидрогеология негізі және инженерлік геология;

– кенді рационалды пайдалану және қорғаныстың құқықтық негізі;

– Қазақстанның минералды ресурстары.

Білуі тиіс:

– тау-кен жынысы мен минералдарын физикалық қасиетін анықтай алу;

– тау-кен жыртысындағы кен элементтерін анықтай алу;

– геологиялық белгі таңбаларын сызу;

– геологиялық карталарды оқи алу және геологиялық қиықтарды сала білу.

Дағдысы:

– класс бойынша тау-кен жынысын және минералдарды анықтай алу.

– класс бойынша тау-кен жынысын және минералдарды анықтай алу.

– геологиялық карталарды оқи алу.

– жер және жер қыртысы құрылымы мен құрамын атау;

– жер қыртысының құрылу тарихын сипаттау;

– минералдардың құрылу заңдылығының негізі және олардың морфологиялық ерекшелігін атау;

– динамикалық геология ережесінің негізін атау;

– құрылымдық геология негізін түсіндіру;

– классикалық геосинклиналды теория негізі және жаңа өзекті тектоника концепциясын түсіндіру;

– пайдалы қазбалар кен орындарының негізгі генетикалық түрлерінің сипатын сипаттау;

– пайдалы қазбалар кен орындарын баралау, іздеу және геологиялық түсірілім негізін түсіндіру;

– гидрогеология негізі және инженерлік геологияны түсіндіру;

– кенді рационалды пайдалану және қорғаныстың құқықтық негізін түсіндіру;

– Қазақстанның минералды ресурстарын сипаттау.

– тау-кен жынысы мен минералдарын физикалық қасиетін анықтай алу;

– геологиялық карталарды оқи алады.

БҚ 11

КҚ 1.3

КҚ 2.12

КҚ 2.19

КҚ 3.20

КҚ 4.13

КҚ 5.17

Сызба материалдары, құралдары, жабдықтары. Сызбаларды графикалық әрлендіру. Форматтар. Сызба сызықтары мен жазбаларды рәсімдеу. Жобалық сызу геометриялық сызба негізі. Топографиялық сызба тапсырмалары, ережесі мен әдістері. Жоспарлардағы картографиялық шрифтар мен жазбалар. Маркшейдер құжаттамасын сызу. Топографиялық сызба негізі: сызба материалдары, құралдары мен жабдықтары. Қарандашпен сызу. Есептеуге арналған шрифт. Сызба перосымен, ресфедермен, қисық аяқпен, кронциркульмен сызба жұмысын жасау.

– сызбаларды графикалық рәсімдеу ережелері;

– сызба құралдары мен жабдықтарымен жұмыс атқару ережесі мен техникасы;

– топографикалық сызба әдістері мен ережелері;

– 1:500-1:5000 масштабтағы топографиялық жоспардың (картаның) белгі таңбасына қойылатын талаптар;

– маркшейдер құжаттамасының белгі таңбалары, жазбасы мен шрифты.

– сызба материалдарын, құралдарын және жабдықтарын жұмысқа даярлау;

– топографиялық жоспарды рәсімдеу;

– шартты белгілерден нақты затты және жергілікті объектіні көру, олардың ерекше қасиеттері мен сипатын көру;

– сызбалар мен картаны көшіру және көбейту.

Дағдысы:

– бір масштабтан басқа масштабқа өту кезіндегі шартты белгілерді өлшеу.

– маркшейдерлік-геологиялық құжаттаманы оқу.

– сызбаларды графикалық рәсімдеу ережелерін атап шығу;

– сызба құралдары мен жабдықтарымен жұмыс атқару ережесі мен техникасын атап шығу;

– топографикалық сызба әдістері мен ережелері атау;

– 1:500-1:5000 масштабтағы топографиялық жоспардың (картаның) белгі таңбасына қойылатын талаптарды атап шығу;

– маркшейдер құжаттамасының белгі таңбалары, жазбасы мен шрифтын сипаттау;

– маркшейдерлік-геологиялық құжаттаманы оқи алу.

БҚ 11

КҚ 1.1

КҚ 3.7

КҚ 4.8

КҚ 4.19

КҚ 5.14

КҚ 5.20

Тау-кен жұмыстары, тау-кен өндірісін жүргізу және бекіту. Пайдалы қазбалар кен орындарын құру жүйесі, ашу және дайындау. Жерасты өрті мен тау-кен құтқару жұмыстары. Тау-кен жынысын қазуға даярлау үдерісі. Рудник транспорты. Судың көтерілуі мен суды бұру. Көмір мен кенді байыту.

– пайдалы қазбалар кен орындарын даярлау және қазуға қойылатын заманауи талаптар;

– тау-кен жұмыстарының негізгі параметрлері мен мазмұны;

– тау-кен жұмыстарын жүргізу әдістері мен тәсілдері, олардың негізгі параметрлерін анықтау;

– тау-кен өндірісін көлдеңінен кесу үлгісі;

– тау-кен өндірісі объектілерін жобалаудың жалпы түрлері мен принциптері.

– тау-кен өндірісі үлгісін анықтау;

– тау-кен өндірісі үлгісін анықтау.

– тау-кен жұмыстарының негізгі параметрлері мен мазмұнын анықтау.

– тау-кен жұмыстарының негізгі параметрлері мен мазмұнын атау;

– тау-кен жұмыстарын жүргізу әдістері мен тәсілдерін анықтау;

– тау-кен өндірісін көлдеңінен кесу үлгісін атау;

– тау-кен өндірісі объектілерін жобалаудың жалпы түрлері мен принциптерін атау;

– тау-кен жұмыстарының негізгі параметрлері мен мазмұнын анықтау.

БҚ 2

БҚ 7

БҚ 15

КҚ 2.18

КҚ 3.1

КҚ 3.5

КҚ 3.20

КҚ 4.11

КҚ 4.16

КҚ 5.17

Геодезия түсінігі және негізгі талаптары. Геодезиядағы биіктік пен координат жүйесі. Жергілікке желінің бейімделу әдісі. Геодезиядағы өлшем туралы негізгі анықтама. Бұрыштық және сызықтық өлшемнің нақты қатынасы. Бұрыштық және сызықтық өлшемді өндіруге арналған құрал. Құрылымдық ерекшелік пен нақтылығы бойынша геодезиялық құрылғылардың классификациясы. Геодезиялық жоспарлы желіні құру әдістері туралы анықтама. Топографикалық түсірілімнің геодезиялық дәйектемесі мен геодезиялық негізі. Жерді топографиялық түсіру әдістері туралы жалпы мағлұмат. Дала және камералық жұмыстар құрылымы. Масштабтар түрлері. Жердің картасы, жоспары және профилі. Топографиялық карталар, жоспарлар мен шартты белгілердің номенклатурасы және графикалау. Карта мен жоспарларда жер бетінің рельефі мен жағдайының көрінісі. Топографиялық жоспарлардағы көлдеңімен рельеф қимасының масштабтар мен биіктігі. Топографиялық жоспарлар мен карталардағы өлшем. Тура және кері геодезиялық тапсырмалар. Топографиялық карта мен жоспарлар бойынша тапсырмаларды шешу.

– Жер келбеті мен өлшемі;

– көледенең жоба;

– нүкте координаты мен биіктігі;

– сызықтық және бұрыштық көлем өлшемінің бірлігі;

– өлшем ақаулары мен нақтылығы;

– мемлекеттік геодезиялық желіні құру әдістері: триангуляция, полигонометрия, трилатерация, нивелирлеу;

– түсірілім, түсірілім түрлері;

– меридиандар, параллелдер мен географиялық координаттар;

– жер бетіндегі жағдай көрінісініің шертты белгілері;

– жергілікті желіні бейімдеу;

– бейімдеуші бұрыштар;

– теодолиттік түсірілімді қолдану облысы мен тағайындау;

– теодолиттер қасиеті;

– теодолиттік түсірілім кезіндегі камералық жұмыстар;

– топографиялық түсірілім мазмұны мен тағайындау.

– сызық иілуінің бұрышы мен ұзындығын өлшеу;

– бағытталудың магниттік азимутын өлшеу;

– теодолит тексерісін жүргізу;

– тіктеуіштің көмегімен визирлік мақсатты орталықтандыру мен орнықтыруды жүзеге асыру;

– теодолиттік қадам бекеттерінің координаттарын есептеу.

– сызықтың иілу ұзындығы мен бұрышын өлшеу.

– сызық иілуінің бұрышы мен ұзындығын өлшеу.

– сызықтық және бұрыштық көлем өлшемінің бірлігін атау;

– өлшем ақаулары мен нақтылығын мазмұндайды;

– мемлекеттік геодезиялық желіні құру әдістерін мазмұндайды;

– түсірілім түрлерін сипаттау;

– жер бетіндегі жағдай көрінісініің шертты белгілерін сипаттау;

– бейімдеуші бұрыштарын атау;

– теодолиттік түсірілімді қолдану облысы мен тағайындауды түсіндіру;

– теодолиттерді сипаттау;

– теодолиттік түсірілім кезіндегі камералық жұмыстарын сипаттау;

– топографиялық түсірілім мазмұны мен тағайындау.

– сызық иілуінің бұрышы мен ұзындығын өлшеу;

– бағытталудың магниттік азимутын өлшеу;

– теодолит тексерісін жүргізу;

– тіктеуіштің көмегімен визирлік мақсатты орталықтандыру мен орнықтыруды жүзеге асыру;

– теодолиттік қадам бекеттерінің координаттарын есептеу.

БҚ 2

БҚ 5

БҚ 11

КҚ 1.1

КҚ 1.14

КҚ 1.16

КҚ 2.2

КҚ 2.4

КҚ 2.16

КҚ 3.19

КҚ 4.1

КҚ 4.16

КҚ 5.12

КҚ 5.18

Тау-кен кәсіпорынының бетіндегі тірек және түсірілім желілері. Жерасты горизонттарындағы өлшеуді жүргізу үшін құралдар мен құрылғылар. Жерасты теодолитті түсірілім. Жерасты теодолитті түсірілімді камералық өңдеу. Дайындау және тазалау өндірісіндегі түсірілім жұмыстары. Тау-кен өндірісіндегі тік түсірілім.

– маркшейдер құрылғысын тағайындау және орнықтыру;

– жерасты теодолиттік түсірілім;

– тау-кен жынысындағы және кен өндірудегі жер қабатындағы геомеханикалық және геодинамикалық үдерістер, сонымен қатар олардың мониторингі мен есебі.

– маркшейдер құрылғыларын тексеру мен дәлдеме жасау;

– кесінді және тазалау өндірісінде түсірілім жұмыстарын орындау.

Дағдысы:

– маркшейдер құрылғыларын тексеру мен дәлдеме жасау;

– кесінді және тазалау өндірісінде түсірілім жұмыстарын орындау.

Құзыретті болу:

– маркшейдер құрылғыларын тексеру мен дәлдеме жасау;

– кесінді және тазалау өндірісінде түсірілім жұмыстарын орындау.

– жерасты теодолиттік түсірілімін сипаттау;

– тау-кен жынысындағы және кен өндірудегі жер қабатындағы геомеханикалық және геодинамикалық үдерістер, сонымен қатар олардың мониторингі мен есебін сипаттау;

– маркшейдер құрылғыларын тексеру мен дәлдеме жасауды орындау;

– кесінді және тазалау өндірісінде түсірілім жұмыстарын орындау.

БҚ 2

БҚ 7

БҚ 11

КҚ 1.1

КҚ 1.16

КҚ 2.2

КҚ 2.4

КҚ 2.19

КҚ 4.1

КҚ 4.12

КҚ 4.21

КҚ 5.18

Тау-кен жұмыстарын орындаудағы қауіпсіздік шаралары. Алғашқы медициналық көмекті көрсету. Өрт қауіпсіздігі мен тауда көмек көрсету ісінің негізі. Дала топографиялық-геодезиялық және маркшейдер жұмыстарын қауіпсіз жүргізуді ұйымдастыру. Адамға кері факторлардың әсері. Жерасты өртін өшіру және алдын алу. Тау-кен кәсіпорындарын апаттардан ажыратуға даярлау.

– жерасты тау-кен өндірісіндегі ережелер;

– өзін қорғау және өртті сөндіру;

– қосымша шығыстар;

– алғашқы медициналық жәрдем көрсету бойынша шаралар;

– тау-кен өндірістіндегі газдық тәртіп;

– тау-кен жұмыстарын жүргізудегі еңбек қауіпсіздігі мен қорғанысының талаптары.

– өрт қауіпсіздігінің негізі, өртті сөндіру құралдары мен әдістері;

– электр тоғының әсері және электр тоғы соққан жағдайда алғашқы көмекті көрсетудегі әрекет.

Білуі тиіс:

– тау-кен транспортын техникалық пайдалану, техникалық қауіпсіздік пен өндірістік санитария ережесін орындау.

– өртті сөндіру және өзіндік қорғану құралдарын қолдану;

– алғашқы медициналық көмекті көрсету.

Құзыретті болу:

– тау-кен жұмыстарын жүргізудегі еңбек қауіпсіздігі мен қорғанысының талаптарын орындау.

– өзін қорғау және өртті сөндіруді сипаттау;

– алғашқы медициналық жәрдем көрсету бойынша шараларын атау;

– тау-кен жұмыстарын жүргізудегі еңбек қауіпсіздігі мен қорғанысының талаптарын сипаттайды.

– өрт қауіпсіздігінің негізі, өртті сөндіру құралдары мен әдістерін сипаттайды;

– электр тоғының әсері және электр тоғы соққан жағдайда алғашқы көмекті көрсетудегі әрекетті атайды;

– тау-кен транспортын техникалық пайдалану, техникалық қауіпсіздік пен өндірістік санитария ережесін орындайды;

– өзін қорғау және өртті сөндіруді пайдалану;

– тау-кен жұмыстарын жүргізудегі еңбек қауіпсіздігі мен қорғанысының талаптарын орындау.

БҚ 5

БҚ 14

КҚ 1.16

КҚ 3.20

Дайындық жұмыстары. Геологиялық жұмыстарды жүргізу кезінде қауіпсіздік техникасының негізі. Тау-кен жынысы мен минералдардың үлгісі. Жергілікті аймақта бейімделу мен геологиялық бақылауға объектілерді байланыстыру. Тау-кен жынысындағы кендердің қабаты элементтерін өлшеу. Тау-кен жынысы үлгісін алу және сараптамалау. Кен орынның геологиялық қабатын зерттеу. Тазалау, канава, шурфтар.

– геологиялық жұмыстардың негізгі түрлерін орындау;

– дайындық және дала геологиялық жұмыстарда құралдар мен құрылғыларды пайдалану;

– құрылғыларға дұрыс күтім жасау;

– тау-кен жыныстарының шығысын анықтау;

– тау-кен жынысы үлгісін алу және сараптамалауды жүзеге асыру;

– дала журналын толтыру;

– жеке тәртіп ережесін орындау;

– рудник ауасындағы газды өлшеу бойынша құрылғыны қолдану ережесін, жұмыс өндірісіндегі қауіпсіздіктің негізгі ережелерін орындау;

– тау-кен өндірісінде өрттен сақтану құралдарымен, электр тоғынан сақтану және шу, газ және шаңнан қорғанудың жеке құралдарын пайдалану ережелерін орындау.

– тау-кен жыныстарының шығысын анықтау;

– құрылғыларға дұрыс күтім жасау;

– өрт қауіпсіздігі шараларын орындау және қауіпсіздік ережелерін орындау.

– дала және дайындық геологиялық жұмыстарды өз бетімен орындау.

– дайындық және дала геологиялық жұмыстарда құралдар мен құрылғыларды пайдаланады;

– құрылғыларға дұрыс күтім жасауды жүзеге асырады;

– тау-кен жынысы үлгісін алу және сараптамалауды жүзеге асырады;

– дала журналын толтырады;

– жеке тәртіп ережесін орындайды;

– рудник ауасындағы газды өлшеу бойынша құрылғыны қолдану ережесін, жұмыс өндірісіндегі қауіпсіздіктің негізгі ережелерін орындайды;

– тау-кен өндірісінде өрттен сақтану құралдарымен, электр тоғынан сақтану және шу, газ және шаңнан қорғанудың жеке құралдарын пайдалану ережелерін орындайды.

– дала және дайындық геологиялық жұмыстарды өз бетімен орындайды.

БҚ 2

БҚ 5

БҚ 15

КҚ 1.3

КҚ 1.15

КҚ 2.12

КҚ 2.18

КҚ 3.9

КҚ 4.6

КҚ 4.14

КҚ 4.21

КҚ 5.18

Қауіпсіздік техникасы.

Жоспарлы түсіру дәйектемесін құру. Биік түсірілім дәйектемесін құру. Тахеометриялық түсірілім. Электрондық тахеометриялық түсірілім. Трассаны нивелирлау. Шаршы бойынша қабатты ниверлирлеу. Көзбен өлшеу түсірілімі.

– геодезиялық құрылғылармен жұмыс жасау;

– геодезиялық құрылғыларды дәлдемелеу және тексеру жұмыстарын орындау;

– геодезиялық өлшемдер мен орнықтыруды орындау;

– дала және камералды геодезиялық жұмыстарды орындау;

– жоспарлар, карталар, абристар сияқты әр түрлі түсірілім түрлерін орындау;

– дала журналын толтыру;

– жеке тәртіп ережесін орындау;

– рудник ауасындағы газды өлшеу бойынша құрылғыны қолдау ережесін, жұмыс өндірісіндегі қауіпсіздіктің негізгі ережелерін орындау;

– тау-кен өндірісінде өрттен сақтану құралдарымен, электр тоғынан сақтану және шу, газ және шаңнан қорғанудың жеке құралдарын пайдалану ережелерін орындау.

– құрылғылар мен құралдарға дұрыс күтім жасау;

– тақтайлы нүкте кен орнын таңдау;

– дала және дайындық геодезиялық жұмыстарды өзіндік орындау;

– өрт қауіпсіздігі шараларын орындау және қауіпсіздік ережелерін орындау.

Құзыретті болу:

– дала және дайындық геодезиялық жұмыстарды өзіндік орындау.

– геодезиялық өлшемдер мен орнықтыруды орындайды;

– дала және дайындық геодезиялық жұмыстарды өзіндік орындайды;

– жоспар, карталар, абристер сияқты әр түрлі түсірілімдерді орындайды;

– дала журналын толтырады;

– жеке тәртіп ережесін орындайды;

– рудник ауасындағы газды өлшеу бойынша құрылғыны қолдану ережесін, жұмыс өндірісіндегі қауіпсіздіктің негізгі ережелерін орындайды;

– тау-кен өндірісінде өрттен сақтану құралдарымен, электр тоғынан сақтану және шу, газ және шаңнан қорғанудың жеке құралдарын пайдалану ережелерін орындайды.

– тақтайлы нүкте кен орнын таңдайды;

– дала және дайындық геодезиялық жұмыстарды өзіндік орындайды.

БҚ 2

БҚ 5

БҚ 11

БҚ 15

КҚ 1.10

КҚ 1.3

КҚ 1.5

КҚ 1.7

КҚ 1.9

КҚ 1.14

КҚ 1.16

КҚ 2.2

КҚ 2.4

КҚ 2.6

КҚ 2.10

КҚ 2.17

КҚ 3.1

КҚ 3.14

КҚ 3.19

КҚ 4.1

КҚ 4.3

КҚ 4.9

КҚ 4.16

КҚ 5.3

КҚ 5.5

КҚ 5.12

КҚ 5.17

Тау-кен жұмыстарын өндіру. Тау-кен жұмыстарын жүргізу қауіпсіздік әдістері. Тау-кен өндірісі классификаторы. Карьердегі тау- кен жұмыстары. Бұрғылау жарылыс жұмыстары. Арту-жеткізу жұмыстары. Тау-кен өндірісін желдету. Рудник транспортын тандау. Кәсіпорында тау-кен жұмыстарын ұйымдастыру.

– тау-кен жұмыстарының негізгі элементтерін орындау;

– дала және дайындық тау-кен жұмыстарына құрылғылар мен құралдарды пайдалану.

– жеке тәртіп ережесін орындау;

– рудник ауасындағы газды өлшеу бойынша құрылғыны қолдану ережесін, жұмыс өндірісіндегі қауіпсіздіктің негізгі ережелерін орындау;

– тау-кен өндірісінде өрттен сақтану құралдарымен, электр тоғынан сақтану және шу, газ және шаңнан қорғанудың жеке құралдарын пайдалану ережелерін орындау.

– тау-кен құралдары, құрылғылары мен саймандарына дұрыс күтім жасау;

– жеке қауіпсіздік құралдарын пайдалану;

– өрт қауіпсіздігі шараларын орындау және қауіпсіздік ережелерін орындау.

– дайындық және дала тау-кен жұмыстарын өзіндік орындау.

– дала және дайындық тау-кен жұмыстарына құрылғылар мен құралдарды пайдаланады.

– жеке тәртіп ережесін орындайды;

– рудник ауасындағы газды өлшеу бойынша құрылғыны қолдану ережесін, жұмыс өндірісіндегі қауіпсіздіктің негізгі ережелерін орындайды;

– тау-кен өндірісінде өрттен сақтану құралдарымен, электр тоғынан сақтану және шу, газ және шаңнан қорғанудың жеке құралдарын пайдалану ережелерін орындайды;

– дайындық және дала тау-кен жұмыстарын өзіндік орындау.

БҚ 2

БҚ 5

БҚ 15

КҚ 1.16

КҚ 2.18

КҚ 3.1

КҚ 3.5

КҚ 3.13

КҚ 3.20

КҚ 4.11

КҚ 4.13

КҚ 4.19

КҚ 5.8

КҚ 5.14

КҚ 5.17

КҚ 5.20