Балашт ҥ с І п қ алие в б а л а л а р а у р у л а р ы о қ у л ы қ Ақтӛбе 1 4

тууы мҥмкін. Олардың салмағы туғанда 900–2500 г., ҧзындығы 36–46 см, кеуде қуысының 
шеңбері 24–29 см, бас шеңбері 26–34 см болып келеді. Бҧндай балалардың анасында екі 
қабат кезінде кҿптеген «қауіпті» жағдайлар кездеседі. 
«Ірі» дене салмақты балалар. Бҧл балалар салмағы туғанда 4 кг-нан артық болады. Бҧл 
балалардың анасында да екі қабат кезінде кҿптеген «қауіпті» жағдайлар кездеседі. 
Мерзімінде туылған баланың алғашқы салмағы мен ҧзындығына ҽлеуметтік-тҧрмыс 
факторлары, ҽсіресе, ҽйелді қоршаған орта, оның ішінде жҧмыс орны, қай мерзімінде 
демалысқа шыққаны ҽсер етеді. Анасының денсаулығы, ҽсіресе аяғы ауыр мезгілде, жҥкті-
ліктің тҥрлі ауытқулары, тамақтану ережелерін, кҥн тҽртібін орындауы да ҽсерін тигізеді. 
Балалардың физикалық дамуын бағалау ҥшін соматоскопиялық, соматометриялық 
(антропометриялық), физиометриялық (функциялық) кҿрсеткіштер қолданылады.
Соматоскопияда тері асты шел майының, бҧлшық ет жҽне сҥйек компоненттерінің 
даму дҽрежесін, кеуде қуысының, аяқ-қолдарының тҥрлерін, эпигастральдық бҧрыш 
мҿлшерін бағалайды. Соматископиялық тҽсілмен соматиялық конституцияның тҥрін 
бағалайды, дене пішінінің тепе-теңдігін (пропорциялығын) бағалайды. 
Ҿмірінің бірінші жылдарында сегменттер қатынасы 1,7 : 1 - 1,5 : 1 тең болады. 
Жыныстық ҿсу кезеңде бҧл кҿрсеткіш бірге жақындайды. Бой ҧзындығының (тікесінен 
тҧрған баланың дене ҧзындығы) тҧлға ҧзындығына (отырған баланың дене ҧзындығы) 
қатынасы да кең қолданылады. 
Дене ҧзындықтарының арасындағы қатынастарының ҿзгеруімен қатар пропорция-ның 
жасқа байланысты ҿзгеруі дене ҧзындығы мен басқа кҿлденең мҿлшерлерге (мысалы, бас 
шеңбері мен дене ҧзындығының қатынасы, кеуде шеңберінің дене ҧзындығына қатынасы) 
қатынасына ҿз ҽсерін тигізеді. Тҥрлі индекстерді қолдану арқылы баланың дене 
қҧрылысының ҥйлесімділігінің дҽрежесі жҽне биологиялық жасы туралы мҽліметті 
анықтай тҥседі. Дене қҧрылысының ҥйлесімділігі жҽне баланың қоректік жағдайы туралы 
шамаланған мҽліметті Эрисман жҽне Чулицкая индекстерін қолдану арқылы алуға болады. 
Эрисман индексі = кеуде шеңбері мен дененің жартылай ҧзындығының айырмасы 
(см-мен ҿлшенеді). Бір жасқа дейін 25 см-ден 10 см-ге дейін; 2-3 жаста + 9-дан - 6 см-ге 
дейін; 6-7 жаста + 4-тен + 2-ге дейін; 8-15 жаста +1-3 см-ге дейін. Индекс кеуде қуысының 
ҿсуін жҽне баланың толықтығын анықтайды. Бала денесінің ҿсуі неғҧрлым жеткілікті 
болса, оның кеуде шеңбері дененің жарты ҧзындығына соғҧрлым кеш теңеледі. 
Чулицкая индексі 
– 
иықтың ҥш шеңбері + сан шеңбері + балтыр шеңбері - дене 
ҧзындығы (см). Бҧл индекс 7 жасқа дейін анықталады. Бір жасқа дейін 25-20; 2-3 жаста 20; 
6 -7 жаста 15-10. Бҧл индекс баланың толықтығын сипаттайды. 

жүктеу 10,77 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: