Балашт ҥ с І п қ алие в б а л а л а р а у р у л а р ы о қ у л ы қ Ақтӛбе 1 4

 Т УЫЛҒАНН АН КЕЙІНГ І ДЕН Е ДАМУЫ

жүктеу 10,77 Mb. Pdf просмотр бет 13/772 Дата 19.01.2023 өлшемі 10,77 Mb. #40966

1.2.2. Т УЫЛҒАНН АН КЕЙІНГ І ДЕН Е ДАМУЫ Дене дамуы туралы ғылым – балалық шақтың жастық анатомиясы мен физиология- сының ҿзіндік фрагменті. Антропологтар мен спорттық медицина мамандары дене дамуы  дегенді «организмнің физикалық кҥш қорын анықтайтын, оның морфофункциональдық  қасиеттерінің кешені» деп тҥсінеді. Бҧл анықтауда дене дамуы организмнің ҽрекеттік  қабілетінің кҿрсеткіші ретінде қабылданады. Балаларда дене дамуы деген кең тҥсінік  болып келеді. Ең алғашқы болып морфофункциялық қасиеттер кешенінің баланың  биологиялық даму жасына қатынасып қамтиды. Бҧндай жағдайда дене дамуын бағалау  даму метрологиясы, жастық атропология мен антропометрияның синонимы (баламасы)  болып қалады.  Екіншіден «дене дамуы» ҧғымы бір мезгілдегі дамуды сипаттамайды, қҧбылыстың ҽр  мезгілдегі ҿзгерістерін анықтайды. Бҧндай кҿзқараспен қарағанда дене дамуы дегеніміз  бала организмінде ҿсу барысында анықталатын дене мҿлшерінің, тҧлғаның, сыртқы  пішінінің, бҧлшық ет кҥштерінің жҽне ҽрекеттік қабылетінің ҿзгеруі.  Балалар дене дамуын бағалау ҽдістері тҿмендегідей: дене мҿлшерлерін жҽне салмағын  ҿлшеу (антропометрия немесе педометрия), тҧлғасымен сыртқы пішінін қарап, белгілерін  суреттеу  (соматоскопия),  арнайы  қҧрал-сайман  динамометрмен  жҥргізілетін,  динамометрия, стептест немесе велоэргометрия кҿмегімен физикалық ҽрекеттік қабілетін  тексеру. Кейде бҧл кешенге кейбір физиометриялық ҽрекеттік қабылетін тексеру кіреді.  Даму жылдамдығының ҿзгерістері біркелкі болмайды. Туғаннан 2–3 апта кейін, 11–12  жастан соң (пубертатты даму қарқыны) байқалатын қарқынды даму жатады. Кейбір  балаларда 5–8 жаста «жарты ҧзындық секіріс» байқалады. Жасқа байланысты  біркелкіліксізбен қатар жеке тканьдар мен мҥшелердің ҿсу сипатының ҿзіндік қарқыны  туралыда айтуға болады. Кҿптеген тканьдармен мҥшелердің ҿсуінің қарқындық сипаты  жоғарыда айтылған жастық ҿзгерістерге жақын немесе қанқаның дамуымен синхронды  болып келеді. Дегенмен, миға, бас сҥйегіне, лимфоидты тканьдар мен репродуктивті  жҥйелерге (ішкі жҽне сыртқы жыныс мҥшелері) тҽн ҿте ерекше сипаттар бар екені  байқалады.  жүктеу 10,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз