191
Бастапқы спорттық мамандық кезеңінің сипаттамасы; оның ұзақтылығы, міндеттері
құралдары, әдісі және даярлық талаптары.
Таңдап алған спорт түріндегі жетілдіру және тереңдете жаттығу кезеңінің сипаттамасы;
оның ұзақтылығы, міндеттері құралдары, әдісі және даярлық талаптары.
1.5 Спорттық жаттығуды жоспарлау мен тиімділігін есептеу
Спорт мектептерінде оқу-жаттығу үдерісін жоспарлау; көпжылдық, жылдық, жеделдік;
жеке және топтық жоспарлау.
Спорттық жаттығудың тиімділігін есептеу көпжылдық даярлық барысында құжаттарды
бақылау, жылдық даярлық үдерісінде күнделікті қызметті бақылау.
2 МОДУЛЬ. КӘСІБИ СПОРТ ТЕОРИЯСЫ МЕН ӘДІСТЕМЕСІ
2.1 Спорттың мәні мен әлеуметтік қызметі
Қазіргі замандағы спорттың даму күйі мен пайда болуы. Спорт - қоғамдағы
мәдениеттің ажырамас бір бөлігі ретінде. Спорттың эталондық және эвристикалық ролі.
Спорттың сауықтыру-рекреативтік қызметі; спорттың эстетикалық қызметтері; спорт ойын
сауық ретінде; спорт пен өнердің өзара байланысы.
Спорт - кеңейтілген әлеуметтік қатынастар саласы ретінде. Спорт пен саясат. Спорттың
байланыстық (коммуникалдық) маңызы: спорт халықаралық байланыс факторы ретінде.
Спорттың экономикалық маңызы. Спорттағы кәсіпқойлық пен әдісқойлық. Бұқаралық спорт,
жоғарғы көрсеткіштер спорты.
Спортшыны даярлау көпқұрылымды үдеріс.
2.2. Спорттық жарыстар жүйесі
«Спорттық жарыстар» түсінігі.
Жарыс - спорт өзгешелігінің негізі ретінде. Спорттық жарыстар қызметі.
Спорттық жарыстар жүйесі әртүрлі дәрежедегі жарыстардың реттелген жиынтығы
ретінде. Спорттық жарыстар жүйесі мен күнтізбесі; спортшыны даярлау жүйесі.
Спорттық жетістіктер-жарыстағы іс-әрекеттің өзіне тән және жиынтық нәтижесі, оны
өлшеу және бағалау критериилері.
Спортық жетістіктердің жіктелуі.
2.3. Спорттық даярлық жүйесі
Спорттық даярлық жүйесін анықтайтын негізгі құрылымдар.
Спорттық жарыстар, спорттық жаттығу. Жарыстар мен спорттық жаттығуды толықтыра
түсетін, олардың тиімділігін арттырып, қалпына келтіру үдерісін оңтайландыра, жеңілдете
түсетін жарыс және жаттығудан тыс факторлар. Спортшылар даярлығы жүйесін жетілдірудің
негізгі бағыттары.
2.4 Спорттық жаттығулар сипаттамасы
Спортшы дайындығының мақсаты, міндеті мен негізгі жақтары. Спорттық
жаттығулардың құрылымы мен әдістері. Жүктеме мен демалыс: спорттық жаттығулардағы
шаршау, қалпына келу және бейімделу.
2.5. Спорттық жаттығулардың қағидаттары мен заңдылықтары
Спорттық даярлықтың жалпы және арнайы қағидаттары.
Максималды мүмкін жетістіктерге бағыттау, тереңдетілген мамандандырылу және
жекешелендірілу.
Спортшының жалпы және арнайы даярлықтарының байланысы. Жаттығу үдерісінің
үзілмей жалғасып отыруы.
Жаттығу жүктемесінің біртіндеп өсуі мен оның ең жоғарғы деңгейін анықтаудың
байланысы.
Жүктеме динамикасының біркелкі емес толық болуы. Жаттығу үдерісінің жарыстарға
сәйкес циклдігі.
2.6 Спортшыны даярлаудың негізгі бөлімдері (жақтары) (мазмұны мен негізгі
әдістемелері)
Дене даярлығы, оның қазіргі спорттағы рөлі. Жалпы және арнайы дене даярлығының
192
мақсаты, міндеттері, құралдары мен сипаттамасы. Үйлесімдік, шапшаңдық, күш, төзімділік
пен икемділік сияқты дене қасиеттерін тәрбиелеу әдістемесінің ерекшеліктері.
Техникалық-тактикалық даярлық. Оның спорт түрлеріндегі орны мен маңыздылығы,
мақсаты, міндеттері, құралдары, әдістері мен мазмұны. Техника мен тактиканы
қалыптастыру және жетілдіру әдістемесінің кезеңдері мен негіздері. Техника мен тактиканың
өзара байланысы мен бірлігі.
Психологиялық және зияткрелікті даярлық.
Спортшы іс-әрекетінің қызығушылық негіздері.
Жігерлілік сапаларын тәрбиелеу.
Спортшыны даярлау үдерісіндегі зияткрелікті білім беру мен тәрбиелеудің түрлері мен
жолдары.
Бірлестікті (пән арқылы) даярлық.
2.7. Спорттық жаттығулардың құрылымы
Спорттық жаттығулардың құрылу негіздері.
Спорттық жаттығулардың құрылымын анықтайтын байланыстар мен қатынастар мәні.
Жаттығу үдерісінің кезеңдерге бөлінуі: спорттық бітім және оның даму заңдылықтары
жайлы түсінік; жарыстар күнтізбесі; маусымдық және климаттық жағдайлар.
Жаттығулар үдерісінің әртүрлі кезеңдерін, сатылары мен буындарын сипаттайтын
құрылымдардың жетілуі (макро-, мезо- және микроқұрылым).
2.8 Спортшы даярлығы – көп жылдық үдеріс
Спортпен айналысатын көп жылдық үдерістердің негізгі кезеңдерінің сипаттамасы:
бастапқы (базалық) даярлық, спорттық мүмкіншіліктерді жоғарғы деңгейде іске асыру және
спорттағы ұзақ өмір сүру. Олардың уақыт шегінің көрсеткіші әртүрлі кезеңдегі спорттық
дайындық ерекшеліктерін айқындайтын әлеуметтік және биологиялық факторлар.
Жылдық жаттығу жылдық құрылымының кейбір нұсқалары және оларды спортшыны
даярлаудағы қолдану ерекшеліктері.
2.9. Спортшыны даярлау жүйесіндегі басқару, жоспарлау және бақылау
Жоспарлаудың маңызы мен мәні, оның түрлері.
Спортшы даярлығын басқару мен жоспарлау нысандары, объективті негіздемелері мен
түрлері; оның мазмұнын жоспарлау тәсілдері, күтілетін нәтижелерді құру реті.
Спорттық нәтижелерді болжау тәсілдері мен алдын ала жоспарлау, спортшының «үлгі
сипаттамасын» құрастыру және оның көпжылдық жаттығу бағдарламасын жасау.
Жаттықтырушы бақылауы мен спортшының өзін-өзі бақылау объектілері. Спорттық
жаттығудың кешенді бақылауы. Педагогикалық, медициналық, биологиялық, психологиялық
және әлеуметтік бақылау әдістері.
Спортшының спорттық жаттығу үдерісіндегі есепке алу.
Студенттің өзіндік жұмысы
Жас спортшының дене, тәсілдік, тактикалық, психикалық даярлығының байланысы.
Таңдап алған мамандық спорт түрінің жаттығу ерекшілігі. Таңдап алған мамандық спорт
турінің оқу-жаттығу үдерісін ұйымдастыру ерекшілігі, жынысы мен дайындық деңгейіне
байланысты балалар мен жасөпірімдердің (5-9-11 сынып) дене даярлығы бойынша
Президенттік сынақтан (Президенттік және ұлттық) өткізу.
Жарыстар жүйесінің қызметтері мен оларға қойылатын талаптар.
Спортшының дене, техникалық, тактикалық, психологиялық және зияткерлікті
даярлықтарының бір-бірімен байланысы.
Спорттық
жаттығудағы
шаршаудың,
қалпына
келудің
және
бейімделудің
физиологиялық негіздері.
Спорттық жаттығу заңдылықтарының мәні. Жаттығу үдерісіндегі арнайы
мамандандырылу және жеке даралық қағидаттары арқылы жоғары нәтижеге қол жеткізуге
бағыттау қағидатын іске асыру.
Спортшының жалпы және арнайы дайындықтарының бірлігі. Жаттығу үдерісінің
үзілмес қағидаты. Максималды жетістіктерге бағыттау және біртіндеп өсу қағидаты.
