Бағдарламасы (syllabus) оқу бағдарламасы негізінде әзірленді. Құрастырушылар: Пән оқытушысы:

жүктеу 1,76 Mb.

бет	12/35
Дата	29.03.2023
өлшемі	1,76 Mb.
	#41917
түрі	Бағдарламасы

1 ... 8 9 10 11 12 13 14 15 ... 35

Кәсіпкерлік негіздері және Көшбасшылық Силлабус

Әдебиет
Әдебиет:
[1], [2], [3], [4], [8], [10], [11], [12], [13].

№11-тақырып. Кәсіпкерлік мәндениеті және кәсіпкерлік құпия

Сағат саны - 1
Тақырыптың негізгі сұрақтары/ жоспары

Кәсіпкерлік мәдениетінің мәні мен маңызы.
Кәсіпкерлік этика және этикет
Кәсіпкерлік құпияның мәні. Кәсіпкерлік құпияны құрайтын ақпараттың жіктелуі
Кәсіпкерлік құпияларды қорғау
Қызметкердің жауапкершілігі және коммерциялық (кәсіпкерлік) құпияларды ашуға ықпал ету шаралары

Тақырыптың мақсаты: Кәсіпкерлік мәдениетті, мәні және мазмұнын түсіндіру.
Дәріс тезисі
Ортақ мүдделерге ие адамдар тобынан тұратын кез-келген қоғам өзінің мақсаттарына, идеяларына, сенімдеріне, ресми және бейресми ережелеріне ие. Әрбір қоғамда жақсы және жамандық, адалдық және жалғандық, қоғамдағы адамның әлеуметтік орны (мәртебесі) туралы өз тұжырымдары бар. Топтың барлық мүшелері тәжірибе, субкультураның мүдделері, түрлі қателіктер ескеріле отырып, көптеген жылдар бойы қалыптасқан адам мінез-құлықтарының барлық ережелері мен нормаларын сақтауға тиіс. Қағазда жазылған ресми және ауызша жазылмаған барлық ережелерді сақтау әлеуметтік топтың құндылықтарының негізін құрайды. Қоғамдағы өмір мен жұмыс құндылық мәдениеті сақталған жағдайда ғана тиімді болады. Кез-келген бизнес-ұйым әлеуметтік қоғамның бір бөлігі болып табылады. Кәсіпкерлер арасында кәсіпкерлік мәдениеті деген тұжырымдама бар. Бизнесте кәсіпкерлік мәдениеті өте маңызды. Кәсіпкерлік мәдениеті туралы идеяны кең ауқымда түсінуге болады: - кәсіпорын мүшелеріне сәйкес болу үшін қажетті әртүрлі салт-дәстүрлер; - ресми және бейресми ережелер мен мінез-құлық нормалары, жұмыстарды орындау; - қызметкерлердің ортақ қызуғышылықтары; - құндылықтардың, идеялардың, сенімдердің бірліктігі; - ұйымның сыртқы ортамен өзара қарым-қатынасы; - іскерлік этика және кәсіби стандарттарға сәйкестігі; - қызметкерлер арасындағы өзара қарым-қатынас; - қызметкерлердің мінез-құлқы; - кәсіпкердің және кәсіпорын қызметкерлерінің бейресми мінез-құлық өлшемдері; - кәсіпкерліктегі рухани және материалдық құндылықтар; - қызметкерлер мен кәсіпкерлердің өмірлік ұстанымдары мен статусы.
Кәсіпкерлік мәдениетті сақтаудың маңызды шарттарының бірі кәсіпкерлік этика мен этикеттің болуы болып табылады. Этика мінез-құлық, игілігіне, моральдық нормалар сияқты адами қасиеттерге негізделген. Адам өмірдің барлық белгілі ережелерін сақтауы керек. Мұндай ережелерді бұзу кез-келген қате салдарға әкеп соғады. Сондай-ақ бизнесте де кәсіпкер этика мен этикеттің негізгі ережелерін сақтауға міндетті. Кәсіпкерлер заңнамалық және нормативтік актілермен белгіленген мінез-құлық ережелерін сақтауы керек. Кәсіпкерлікті дамыту тарихы жалпы этикалық нормалар мен мінез-құлық ережелерін өзі қалыптастырды. Оларға адалдық, билік, сенім, сыпайылық, адалдық, дұрыс мінез-құлық жатады. Бұрын «шынайы сөз» болған. Алайда, қазіргі қоғамда кәсіпкерлердің кез-келген экономикалық әрекеті заңды құжаттармен (келісім-шарт, нотариалды куәландырылған құжаттар және т.б.) белгіленеді. Бұлардың барлығы кәсіпкерлік этикеттің оң аспектілері.
Әрбір кәсіпорын өзінің экономикалық қауіпсіздігі үшін күресуде. Кәсіпкерлік қызмет компанияның өз құпияларымен сүйемелденеді. Кәсіпкердің құпиясы кәсіпорын басшылығының (немесе кәсіпкердің) рұқсатынсыз таратуға болмайтын кәсіпорынның қызметі туралы ақпарат болып табылады. Кәсіпкерлік құпия - сыртқы нарыққа қатысушыларға (бәсекелестерге) қол жетімді болмауы керек кәсіпкерлік құпияны сақтау негізі болып табылады. Кәсіпкер өзінің экономикалық жағдайында өз позицияларын сақтап қалу үшін әрдайым құпиясын таратпайды. Кәсіпкерлік құпия экономикалық, іскерлік, өндірістік, қаржылық, коммерциялық және әкімшілік іс-тұрғысынан - жаңа тауар өндіру үшін ұсынылатын ақпараттық технологиялардың, қаржылық нәтижелердің болжамдық көрсеткіштерінің, инновациялық және ғылыми-техникалық прогресс туралы ақпараттың, олардың өнім ауқымының, өз құны және баға деректерінің, өндірістің құрылымы мен ұйымдастыруы, марткетингтік және ғылыми-әлеуметтік зерттеулердің нәтижесі, серіктестер арасындағы келісім-шарттардың құрылымы мен мазмұны, кез келген коммерциялық жаңалықтар мен ақпарат, және т.б ақпараттар жиынтығы.Бәсекелестер пайдасына жұмыс істейтін кез келген ақпарат және егер олардың ашылуы қоғамның экономикалық және моральдық позициясын төмендетуге немесе кәсіпкерлік іскерлік беделінің нашарлауына әкелуі мүмкін болса, кәсіпкерлік құпия ретінде жіктелуі мүмкін.
Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік құпияларды қорғауға арналған мемлекеттік деңгейде әртүрлі заңнамалық және нормативтік құжаттармен белгіленген нормативтік құқықтық актілер қарастырылған. Кәсіпкерлік құпияны қорғау технологияларды, өнертабыстарды, авторлық құқықтарды қорғауға патент сатып алу арқылы жүзеге асырылуы мүмкін.
Кез-келген азамат, кәсіпкер, компания патент немесе авторлық құқықты өндiрiстiк технологияға, өнiмнiң кез-келген техникалық және экономикалық сипаттамасына, әдiске немесе әдiснамаға, тауар таңбаларына немесе брендтерге, жаңа үлгiлерге және өзге де ақпаратқа, ғылыми нәтижелерге алуға құқылы. Егер біреу ақпарат алуды қаласа, патент иесінің немесе автордың рұқсатын алу керек. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне (994-бап) сәйкес, куәлік немесе патент бар құқық иеленушісі әділетсіз бәсекелестерге қарсы сақтандырылған. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі кәсіпкерге тиісті құқықтық актілерге сәйкес ақпараттың қорғалуына және оған қолжетімділіктің кепілдігіне кепілдік береді. Кәсіпкерлік құпияны кәсіпорынның коммерциялық құпиясы деп жиі атайды. Компания (немесе кәсіпкердің өзі, басшы) кәсіпкерлік құпияларының қорғалуына қатысты белгіленген ережелер мен міндеттері бар коммерциялық құпияға қол жеткізе алатын қызметкерлердің тізімін жасайды. Жұмысқа қабылданған немесе коммерциялық құпияны құрған кезде жауапты тұлғалар (қызметкерлер) компанияның коммерциялық ақпаратын (салаларын, құпияларын) жарияламау туралы құжатқа қол қояды. Ақпарат үшінші тараптарға немесе қоғамға арнайы рұқсат (келісім) немесе сот органдарының шешімі болған жағдайда ғана таратылады. Көптеген кәсіпорындарда қызметтің немесе саланың бағытына байланысты кәсіпкерлік қызметке жариялануға жатпайтын нақты ақпарат беріледі. Арнайы кәсіпкерлік құпияларды қорғау мысалдары. 1. Кәсіпкер қаржы қызметін бақылайтын аудитор шақырады. Бұл жағдайда «Аудиторлық қызмет туралы» Қазақстан Республикасының Заңында аудит нәтижесі бойынша алынған ақпараттың құпиялылығы талап етіледі. 2. Кез келген кәсіпорын (компания) банктермен жұмыс істейді. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі мен «Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы» Қазақстан Республикасының Заңы банктік ақпаратты қорғауға кепілдік береді. Банктің құпиясы (банк шоттарының саны, кодтары, парольдері, ақшалай қаражаттардың қозғалысы туралы ақпарат, ақшалай салымдар сомасы, банк жасушаларын ұстау және т.б.) қорғалады.
Кәсіпкерлік қызметтегі коммерциялық құпия - жасырын ақпарат болып табылады. Құпиялылық кез келген құпия ақпараттың жарияланбау шарасы болып табылады. Құпиялылық «сенім» деген латын сөзінен шыққан. Қазіргі ақпарат дәуірінде цифрлық технология кезіндегі кез-келген кәсіпкер өзінің қызметі туралы ақпаратты - сыртқы немесе бөтен өндіріс әсерінен құпия сақтауға болатын маңызды стратегиялық ресурстарды қарастыруға құқылы. Қазақстан Республикасында коммерциялық немесе операциялық ақпаратты қорғауды қамтамасыз ететін бірқатар заңнамалық және нормативтік құжаттар мен ережелер бар. Кез-келген ақпарат бөтен тұлғалаларға қол жетімді болмаса, қауіпсіздік сипатына ие болса, егер бұл ақпарат кәсіпкер үшін пайда болатын әлеуетті көзі түрінде коммерциялық құндылыққа ие болса коммерциялық құпия болып саналады. Қазақстанның заңдары коммерциялық немесе ресми құпиялылық белгілері бар ақпаратты қорғайды. Құпия ақпарат басқа заңды тұлғаларға (ұйымға) қолданыстағы заңдардың негізінде заңды иеленушінің келісімін алғаннан кейін ғана берілуі (сатылуы) мүмкін. Құпия ақпарат құпиялылыққа ие мемлекеттік және үшінші тарап ұйымдары тарапынан қорғалуы тиіс. Коммерциялық құпия туралы заң Қазақстан Республикасы Конституциясының және Азаматтық кодексінің ережелеріне негізделеді.
Бақылау сұрақтары
1. Кәсіпкерлік мәдениетінің мәні мен маңызы.
2. Кәсіпкерлік мәдениеті қандай мәселелерді шешеді?
3. Кәсіпкерлік мәдениетінің түрлері.
4. Кәсіпкерлік мәдениетін анықтау.
5. Кәсіпкерлік мәдениеттің элементтері.
6. Кәсіпкерлік этикасы дегеніміз не?
7. Кәсіпкерлік этикасы қалай қалыптасады?
8. Кәсіпкерлік этикеті ұғымы.
9. Компания басшысының кәсіпкерлік этикетінің негізгі элементтері.
10. Кәсіпкерлік құпияның мәні неде?
11. Кәсіпкерлік құпияның түрлері (классификациясы).
12. Кәсіпкерлік құпияның қорғалуын сақтау қажеттілігі.
13. Қазақстан Республикасының қандай заңдары іскерлік құпиялардың сақталуын қамтамасыз етеді? Олардың негізгі мәселелері.
14. Кәсіпкерлік құпияны қорғау мысалдарын келтіріңіз.
15. Кәсіпкерлік құпияны сақтаудың негізгі компоненттері.
16. Құпиялылық дегеніміз не?
17. Кәсіпкерлік (коммерциялық) құпиялылық объектілеріне не кіреді?
18. Коммерциялық құпияны қалай сақтау керек?
19. Кәсіпкерлік құпияларды жариялау үшін жеке тұлғалардың міндеттері қандай?
20. Коммерциялық ақпаратқа қол жеткізе алатын тұлғалардың міндеттеріне практикалық мысалдар келтіріңіз.
21. Кәсіпкерлік (коммерциялық) құпия таратылған кезде құқық бұзушыларға қандай ықпал ету шаралары қолданылуы мүмкін?
22. Кәсіпкерлік құпияны бұзғаны үшін ықпал ету шараларының нақты мысалдарын келтіріңіз

Глоссарий/түйінді сөздер

Кәсіпкерлік құпия, кәсіпкерлік мәдениет, этика, этикет.

жүктеу 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 8 9 10 11 12 13 14 15 ... 35