Бағдарламасы 18. 09. 2013 Баспа №1 «Жол қозғалысын ұйымдастырудың көлік құралдары»

1. 
   Өзен көлігінің шығуы және дамуы тарихы.
   

1. Аксенов И.Я. Единая транспортная система. М.: Транспорт, 1980.

2. Основы взаимодействия железных дорог с другими видами транспорта. Под ред. В.В. Повороженко и Н.К. Сологуб. М.: Транспорт, 1986.

3. Правдин Н.В., Негрей В.Я. Взаимодействие различных видов транспорта в узлах. Минск: Высшая школа, 1983.

4. Правдин Н.В., Негрей В.Я. Взаимодействие различных видов транспорта. Примеры и расчеты. Минск. Высшая школа, 1989.
8–Дәріс. Теңіз көлігі

Дәріс мазмұны:

1. 
   Теңіз көлігі.
   
2. 
   Теңіз көлігінің шығуы және дамуы тарихы.
   
3. 
   Теңіз көлігін басқару және ұйымдастыру, техникалық элементтердің негізгі түсініктері.
   

Теңіз көлігінің шығу тарихы адамның теңізді зерттеу мен игерудің қажеттілігі пайда болғанда, шамамен б.з.д. 6-4 мың жылдықтарда шыққан. Бірінші теңіз кемесі ескекті болған. Б.з.д. 3 мың жылдықтарда коптеген жүз жылдықтарда кеме қозғалысының бастысы болған желкен ойлап табылды.

Теңіз көлігі өнеркәсіптік өндірістің өсуімен, халықаралық сауда-саттықтың кеңеюімен бірге дамиды. Теңіз көлігі техникасының дамуы өнеркәсәптің барлық таралымдарымен оның ішінде энергетикалық және машина құрудың қол жеткізулеріне келіп тіреледі. Булық машина бірінші механикалық двигателді өзі жүретін кемелер - параходтарды, ішкі қыздыру двигателі – теплоходты, атомдық реактор – атомоходтарды ойлап табуға мүмкіндік берді.

Теңіз көлігі ішкі және әсіресе ішкі сауда тасымалдауында маңызды рөл атқарады. Оның еншісіне 80%-дан аса халықаралық жүк айналымы кіреді.

Теңіз көлігі кемелері жолаушық, құрғақ жүктік, құйылған және қызметтік- қосымша болып бөлінеді. 60-шы жылдар ішінде универсалды және мамандандырылған деп бөлінетін құрғақ жүкті кемелердің жаңа түрі пайда болды.

Тасымалдаудың жоғары эффектілі жүйесі - контейнеровоздық, лихтеровоздық, барже-буксирлік және т.б.

Сондай-ақ теңіз көлігіне кеме қозғалысын қамтамасыз етумен байланысты буксирлік, опаттан қорғаушы, түбін тереңдететін, мұз ойғыш және т.б. жұмыстар үшін қолданылатын, түрі мен конструкциясы бойынша көпмүшелі және әр түрлі қызметтік- қосымша мен техникалық флоттық кемелер жатады.

Теңіз көлігіне жатады: көліктің бір түрінен екінші түріне жүктерді ауыстыратын және флотқа қызмет көрсету жүзеге асатын көліктік байланысы- порттар; кеме көтергіш құралдар(доктар, слиптер, эллингтер); байланыс құрылғысы, дабыл қаққыш және т.б. 1973 жылдың 1 қаңтарына 7000-нан аса теңіз порттары ойластырылды, оның ішінде жылына 1 млн. т-дан аса 500 с- дан көп жүк айналым. Общий Әлем порттарында тиелген және түсірілген жүктердің жалпы көлемі, 3350 млн. т-дан 1965 жылы 5349 млн. т-ға дейін 1971 жылы, оның ішінде өнеркәсібі дамыған капиталистік елдер порттарында — соған сәйкес 1835- тен 2894 млн. Т-ға дейін, дамып жатқан елдерде — 1339-тен 2193 млн. Т-ға дейін, социалистік елдерде— 176-дан 262 млн. Т-ға дейін.