Қазақстандағы индустрияландыру: барысы, ерекшеліктері және қорытындылары (1928-1940 жж.)

1925 жылы партияның ХІV съезінде Кеңес Одағы индустрияландырудың басталғаны туралы шешім қабылдады.

Мақсаты: КСРО-ны аграрлы елден жетекші индустриялы державаға айналдыру. Индустрияландырудың басты көзі ауыл шаруашылық болды.1928-1932 ж.ж бірінші бесжылдық пен тұспа-тұс келді. Индустрияландыру өлкенің табиғи байлықтарын зерттеуден басталды. КСРО Ғылым академиясы 20-30 жылдары кешенді экспедициялар ұйымдастырды. Нәтижесінде республиканың жаңа ғылыми геологиялық картасы жасалды. Индустрияландыру барысында бұқаралық социалистік жарыс өрістеді. 1930 жылы республикада 10мың нан астам екпінділер болды.

Қазақстандағы индустрияландырудың ерекшеліктері:

1. 
   Өлкедегі индустрияландыру жоғарыдан жүзеге асырылып, шикізат көздері екпінді қарқынмен игерілді. Мұнай Ембіде өндіріліп, өңдейтін орталық Орскіде салынды.
   
2. 
   Білікті жұмысшы мамандар, инженер-техник қызметкерлер сырттан, негізінен Ресей мен Украинадан әкелінді.
   
3. 
   Урабандалу күшті жүріп, қалалар мен қала үлгісіндегі қоныстар, қала халқы көбейді.
   
4. 
   Әміршіл-әкімшілік басқару жүйесінің әдістері мен іске асырылды
   
5. 
   КСРО бойынша ең ірі кәсіпорындар құрылысы басым болды.
   
6. 
   Қазақстан өнер кәсібінде машина, станок жасау, құрылыс материалдары өндірісі болған жоқ, жеңіл өнер кәсібі артта қалды.
   

1. 
   Республика аграрлы елден индустриялы – аграрлы елге айналды
   
2. 
   Қазақстан қорғасын өндіру бойынша Одақта бірінші орынға, түсті металдар өндіру бойынша екінші орынға, мұнай өндіруден үшінші орынға шықты.
   
3. 
   Қарағанды КСРО-ның үшінші көмір базасына айналды.
   
4. 
   Республикада 120 ірі өнер кәсіптік кәсіпорын салынды, мың километр ден астам жаңа темір жол іске қосылды.
   
5. 
   Жұмысшы табының өсуі жүріп жатты, кеңестік біліктілігі жоғары инженерлік-техникалық зиялы қауым қалыптасты.
   
6. 
   Индустрияландырудың сипатты белгісі урбандану (қалалардың өсуі) болды.
   

18. 
    1928-1932 жж. Қазақстандағы кеңестік үкіметтің аграрлық шаралары. (бай шаруашылықтарының мүлкін тәркілеу, көшпелі және жартылай көшпелі шаруашылықтарды отырықшыландыру, ауылшаруашылық дақылдарын дайындау компаниясы).
    

19. 
    Қазақстандағы ұжымдастыру: мақсаттар, іске асыру әдістері, салдары.
    

Коммунистік партияның XV съезінде ауыл шаруашылғын ұжымдастыру ісінің аяқталуы 1932 жылға жоспарланды. Қазақ жерінде колхоз құрылысы 1922 жылдан бастап кеңейді.

Ұжымдастыру ісіне көмек ретінде ауылды жерлерге 8000 жұмысшы жіберілді. 25 мыңдықшылар деп аталған 1204 "ұжымдастырушы" Мәскеу, Ленинград сиқты орталықтардан жіберілді.

Ауыл шаруашылығының ұжымдастырылуы өте қатал жағдайда жүргізілді. 1931 жылы көшпенді және жартылай көшпенді шаруаларды жаппай отырықшыландыру жөнінде міндет қойылды. Ұжымдастыру жедел және жоспарсыз жүргізіле бастады.

1928–1931 жылдардағы ұжымдастыру барысы:

республика шаруашылығының 1928 жылы 2% -ы,

1930 жылы сәуірде 56,4%-ы,

1931 жылы қазанда 69%-ы ұжымдастырылды.

Ауыл шаруашылық өнімдерін және малдарды күшпен алды. Мысалы, 1931–1932 жылдары Шұбартау ауданында малдың 80%-ы етке өткізілді. Балқаш ауданының халқына 297000 малға салық салынды, ал Балқаштың барлық малы 173000 ғана болды. Торғайдағы 1 млн. малдың 98 мыңы ғана қалды.

Кулактарды жою ісі қатал жүргізілді. Шолақ белсенділер орташалармен қатар кедей шаруаларға да зорлық жасады.

Тәркілеу. Бай мен кулактарды жою.

Елде аграрлық саясатты іске асыру барысында кеңес өкіметі ірі байлардың, «жартылай феодалдардың» ең әуелі малын, сосын еңбек құралын, одан кейін олардың тұратын үйлерін тартып алып, жер аударып жіберуге бағыт алды. 1927 ж. желтоқсанында Республика өкіметінің жоғарғы буындарында ірі-ірі байлар шаруашылғын тәркіге салу жөніндегі заң жобасын әзірлеу үшін комиссия құрылды. Комиссияның төрағасы болып Е. Ерназаров тағайындалды. Оның құрамына О. Исаев, Н. Нұрмақов, Ғ. Тоқжанов, О. Жандосов т. б. кірді. 1928 ж. 27 тамызында Орталық Атқару Комитеті мен Республика Халық Комиссарлары Кеңесінің мәжілісінде тәркілеу жөніндегі Заң жобасы қабылданып, жарлық қаулы түріндегі құжатқа айналды. Ауыл-ауылға тікелей мыңнан астам өкіл жіберілді, демеу комиссияларында 4700 адам жұмыс істеді.

Ұжымдастыру зардабы

1929–1933 жылдар аралығында Қазақстандағы біріккен мемлекеттік саяси басқарма (ОГПУ) 3386 адамды ату, 13151 адамды түрмеге қамау туралы үкім шығарды. Көптеген адамдар өздерінің малдарынан айырылды. Шаруалар көтеріліске шықты: Бетпаққара, Созақ.

1930–1932 жылдары Қазақстанды әйгілі ұлы жұт аштық жайлады.

20. 
    
    
    жүктеу 199,82 Kb.
    
    Достарыңызбен бөлісу: