«Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2007 жылғы 21 мамырдағы

262
Қазақстан Республикасының Заңына түсініктеме
Конституцияның талаптарынан келiп туындайтын мынадай 
сипаттарға ие болуға тиiс:
1) мамандандырылған соттар Қазақстан Республикасының 
бiрыңғай сот жүйесiне жергiлiктi соттар ретiнде кiруге тиiс;
2) олардың сот жүйесiндегi орны (облыстық немесе басқа 
жергiлiктi  соттарға  теңестiрiлуi)  конституциялық  заңмен 
айқындалуы тиiс;
3) мамандандырылған соттарда сот билiгi сотта iс жүргiзудiң 
азаматтық, қылмыстық және заңмен белгiленген өзге де ны-
сандары арқылы жүзеге асырылуы тиiс;
4) мамандандырылған соттардың соттылығы заңмен бел-
гiленуi тиiс;
5) мамандандырылған соттарға қатысты сот шешiмдерiн 
қайта қарау мүмкiндiгi толық күйiнде қамтамасыз етiлуi тиiс. 
Шағымдану және қадағалау сатыларының соттары ретiнде 
тиiстi мамандандырылған соттар да, басқа соттар да, соның 
iшiнде  Қазақстан  Республикасы  Жоғарғы  Соты  да  болуы 
мүмкiн;
6)  мамандандырылған  соттардың  ұйымдық-құқықтық 
құрылуы  және  оларда  сот  төрелiгiнiң  жүзеге  асырылуы, 
адамның және азаматтың өз құқықтары мен бостандықтарының 
сот  арқылы  қорғалуына,  сондай-ақ  заң  мен  сот  алдында 
жұрттың бәрiнiң теңдiгiне деген конституциялық құқықтарына 
нұқсан келтiрiлуi мүмкiндiгiн болдырмайтын заң нормаларына 
негiзделуi тиiс.
«Басқа да соттар» деген термин өзекті қажеттіліктерге және 
қоғамның сұранысына барабар сот жүйесінің қазіргі заманғы 
институттарын құру қажеттігіне алғышарт жасайтын қоғамдық 
қатынастарды қарқынды дамытуымен байланысты.
Конституцияда  сот  жүйесі  институттарының  нақты  ег-
жей-тегжейленуі және бөлінуі «Қазақстан Республикасының 
сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы» Қазақстан 

263
«ҚР Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы»
Республикасының  2000  жылғы  25  желтоқсандағы  №  132 
Конституциялық заңына өзгерістер енгізуді талап етеді.
33. 81-баптағы «және жалпы сот iсiн жүргiзудiң соттарда 
қаралатын» деген сөздер «, жергілікті және басқа да соттарда 
қаралатын» деген сөздермен ауыстырылсын.
түзету-
лер №
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ КоНСТИТУцИяСЫНЫҢ
81-БАБЫ
33.
Алдыңғы редакция
Қолданыстағы редакция
81-бап
Қ а з а қ с т а н   Р е с п у б л и -
касының  Жоғарғы  Соты 
азаматтық,  қылмыстық  және 
жалпы  сот  iсiн  жүргiзудiң 
соттарда  қаралатын  өзге  де 
iстер  жөнiндегi  жоғары  сот 
органы болып табылады, заңда 
көзделген  iс  жүргiзу  нысан-
дарында  олардың  қызметiн 
қадағалауды  жүзеге  асырады, 
сот практикасының мәселелерi 
бойынша түсiнiктемелер берiп 
отырады.
81-бап
Қ а з а қ с т а н   Р е с п убл и -
касының  Жоғарғы  Соты 
азаматтық, қылмыстық, жер-
гілікті  жəне  басқа  да  сот-
тарда қаралатын өзге де iстер 
жөнiндегi  жоғары  сот  орга-
ны  болып  табылады,  заңда 
көзделген  iс  жүргiзу  нысан-
дарында  олардың  қызметiн 
қадағалауды жүзеге асырады, 
сот практикасының мәселелерi 
бойынша түсiнiктемелер берiп 
отырады.
 
81.  Қазақстан  Республикасының  Конституциясына  сәйкес 
елімізде Жоғарғы Сотпен басқарылатын бірыңғай сот жүйесі бар.
Жоғарғы Соттың құзыретіне:
1)  сот  практикасын  зерделеу  және  оны  жинақтаудың 
қорытындылары  бойынша  Республика  соттарының  сот 
төрелiгiн  iске  асыруы  кезiндегi  заңдылықтың  сақталу 
мәселелерiн қарау;
2) сот практикасы мәселелерi бойынша түсiндiрмелер бе-
ретiн нормативтiк қаулылар қабылдау және заңнаманы жетіл-
діру жөнінде ұсыныстар енгізу;

264
Қазақстан Республикасының Заңына түсініктеме
3) заңға сәйкес қадағалау ретімен сот iстерiн қарау жатады.
Конституцияның  4-бабы  1-тармағына  сәйкес  «Қазақстан 
Респуб-ликасында  қолданылатын  құқық  Конституцияның, 
соған  сәйкес  заңдардың,  өзге  де  нормативтiк  құқықтық 
актiлердiң, халықаралық шарттар мен Республиканың басқа 
да мiндеттемелерiнiң, сондай-ақ Республика Конституциялық 
Кеңесiнiң  және  Жоғарғы  Сот  нормативтiк  қаулыларының 
нормалары болып табылады».
«Нормативтiк  құқықтық  актiлер  туралы»  Заңда 
анықталғандай Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 
нормативтiк қаулылары өз сипатына қарай аталған норматив-
тiк құқықтық актiлер сатысынан тыс тұрады.
«Қазақстан  Республикасы  Конституциясының  4-бабы  1-
тармағын; 14-бабының 1-тармағын, 77-бабының 3-тармағын 
3) тармақшасын, 79-бабының 1-тармағын және 83-бабының 
1-тармағын ресми түсiндiру туралы» Қазақстан Республика-
сы Конституциялық Кеңесінiң 1997 жылғы 6 наурыздағы № 
3  қаулысында  көрсетілгендей  Жоғарғы  Соттың  заңнаманы 
(оның  нормаларын)  қолдану  мәселелерi  жөнiндегi  соттарға 
берген  түсiндiрулерi  бар  ондай  қаулысы  ғана  нормативтi 
ретiнде қаралады және онда субъектiлердiң сот iсiн жүргiзу 
саласындағы нақты ережесi тұжырымдалады. 
34. 82-бап мынадай редакцияда жазылсын:
«82-бап
1. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасын 
және судьяларын Жоғары Сот Кеңесінің кепілдемесіне не-
гізделген Республика Президентінің ұсынуымен Сенат сай-
лайды.
2. Жергілікті және басқа да соттардың төрағалары мен су-
дьяларын Жоғары Сот Кеңесінің кепілдемесі бойынша Рес-
публика Президенті қызметке тағайындайды.

265
«ҚР Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы»
3.  Соттарда  конституциялық  заңға  сәйкес  сот  алқалары 
құрылуы  мүмкін.  Сот  алқалары  төрағаларына  өкілеттіктер 
беру тәртібі конституциялық заңмен белгіленеді.
4.  Жоғары  Сот  Кеңесі  Республика  Президен-
ті  тағайындайтын  Төрағадан  және  басқа  да  адамдардан 
құралады.
5.  Жоғары  Сот  Кеңесінің  мәртебесі  және  жұмысын 
ұйымдастыру заңмен белгіленеді.».
түзету-
лер №
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ КоНСТИТУцИяСЫНЫҢ
82-БАБЫ
34.
Алдыңғы редакция
Қолданыстағы редакция
82-бап
  1.  Қазақстан  Республикасы 
Жоғарғы  Сотының  Төрағасын, 
алқаларының төрағаларын және 
Жоғарғы  Соттың  судьяларын 
Республиканың  Жоғары  Сот 
Кеңесiнiң  кепiлдемесiне  негiз-
делген Республика Президентiнiң 
ұсынуымен Сенат сайлайды. 
2.  Облыстық  және  оларға 
теңе стiрiлген  сотт ардың 
төрағаларын,  алқаларының 
төрағаларын және облыстық соттар 
мен оларға теңестiрiлген соттардың 
судьяларын,  Республиканың 
Жоғары Сот Кеңесiнiң кепiлдемесi 
бойынша Республика Президентi 
қызметке тағайындайды. 
3.  Республиканың  басқа 
соттарының  төрағалары  мен 
судьяларын  Әдiлет  бiлiктiлiк 
алқасының  кепiлдемесiне  не-
гiзделген  Әдiлет  министрiнiң 
ұсынуы  бойынша  Респуб-
лика  Президентi  қызметке 
тағайындайды.
82-бап
1. Қазақстан Республикасы 
Жоғарғы Сотының Төрағасын 
және  судьяларын  Жоғары 
Сот  Кеңесінің  кепілдемесі-
не  негізделген  Республика 
Президентінің  ұсынуымен 
Сенат сайлайды.
2.  Жергілікті  және  басқа 
да  соттардың  төрағалары 
мен судьяларын Жоғары Сот 
Кеңесінің кепілдемесі бойын-
ша  Республика  Президенті 
қызметке тағайындайды.
3.  Сотт арда  консти-
туциялық  заңға  сәйкес  сот 
алқалары  құрылуы  мүмкін. 
Сот алқалары төрағаларына 
өкілеттіктер  беру  тәртібі 
конституциялық заңмен бел-
гіленеді.
4.  Жоғары  Сот  Кеңесі 
Республика  Президенті 
тағайындайтын  Төрағадан 
және  басқа  да  адамдардан 
құралады.