336
позиция негізінде ролі
мен
нәтижелілігін
анықтау
Мақсат
пен
міндеттері
Сабақ
мазмұны
мен
бағалау құрылымы оқыту
үрдісінің моделі екендігін
анықтау
Табысты
оқыту
тәсілдерін анықтау,
жетістіктерді
белгілеу,
мақсатқа
сай
екендігін
анықтау
Шындығында сабақтың
қалай ӛткенін анықтау
Айырмашылықтарына қарамастан, рефлексия сараптау мен ӛзіндік талдау
элементтерін де қамтиды. Ӛзінің қызметімен әрекетіне рефлексия жасау
қабілетімен қажеттілігін түсіну ӛзін-ӛзі тану, даму кезеңдерімен тығыз
байланысты. Ал бұл дегеніміз, демек-үздіксіз білімін жетілдіру.
«Ӛзін-ӛзі қазбалау мен ӛзіндік талдаудың айырмашылығы неде?» деген
сұраққа атақты психолог В.Леви тӛмендегідей жауап ұсынды. «Ӛзіндік талдау -
ӛзіңнің бойыңда не болып жатқанын түсіну және оны ӛзгерту. Ал ӛзін-ӛзі
қазбалау дегеніміз - ӛзгеруді,ӛзгерісті армандай отырып, сол үшін әрекет етпеу
деді. Мұндай ӛзгерістің болмауына туысқандар, достар,тағдыр кінәлі деп
ойлайды. Ӛзін -ӛзі қазбалау - бұл бір жұмыс немесе сұхбатты аяқтаған адам,
«ӛткенді» ӛте баяу «қорытып», «мынадай ету керек еді» деген тіркес
пайдаланады. Ал ӛзіндік талдау - екі жақты талданады. Олар: «Нені мен дұрыс
жасадым?» «Нені дұрыс жасамадым?». Рефлексия - мұғаліммен қатар
оқушының да әрекеттеріне ӛзіндік срапатау жасауы. Кеше нені жоспарладың?
Бүгін не болды? Ертең не жасаймын? Бағалау сияқты сұрақтар тӛңірегінде
толғану.
Мұғалімнің кәсіби дамуында рефлексияның рӛлін былай түсіндіруге
болады.
Рӛлі
Мұғалім тәжірибесі
(Оқыту, теориялық білім,әріптестермен,мұғалімдермен оқушылармен
қарым-қатынас тәжірибесі)
Рефлексия
(Ішкі сұхбат.сұрақтарға жауап,ӛзіндік талдау,ӛз қызметі туралы ой)
Нәтижесінде: міндеттеме алу
рефлексиялық ой-пікір қалай құрылады?
Педагогтың рефлексиясы оның сӛздерінде, ескертулерінде, пікірлері мен
сұрақтарында кӛрініс табады. Рефлексиялық пікірлер мысалдарына назар
аударайық.
Балаларға ӛздері жасап жатқан әрекет оларға мынадай жағдайларда
түсінікті болады.
Егер оларға ұнайма немесе жоқ,одан не үйренді, не алды дегенді
түсіндіруді ұсынса, олар ӛздеріне жаңалық ашуға құлықты. Жалпы,
рефлексиялық кезеңдер ұйымдастырылғын және басқарылуы мүмкін, керісінше
рефлексивтік үрдіс тосыннан пайда болып жатады.
337
Инновациялық технологияларды меңгеру үрдісінде мұғалімдердің
қызметін бақылауда әдіс-тәсілдер жайлы қарапайым, құрылымдалмаған,
эмоциялық-бағалау пікірлері түріндегі рефлексияны байқауға болады.
Мұғалімдердің «ұнайды-ұнамайды», «жақсы-жаман», «бұлай жасауға
болмайды», «бұл жақсы әдіс» т.б. дегендей тӛмен деңгейде жеткізілген пікірлер
болады. Кейбір мұғалімдер тәсілдерді қолдануда ӛзіндік кӛзқарастарын ӛз
тәжірибелерімен байланыстыра қорытындылай біледі. Дегенмен еріксіз
рефлексия педагогтың әрі қарай дамытуға қажетті алғашқы әсерлерін білдіреді.
Кәсіби рефлексияны қалай қалай қалыптастыруға болады?
Инновациялық технологиялардың негізгі аспектісі кәсіби рефлексия
үрдісін қалыптастыруды арнайы ұйымдастыру, саналы қызметке бағыттау.
Зерттеушілердің рефлексия құрылымын әр түрлі жасайды.
Педагогикалық қызметке анағұрлым сәйкес келетін бір нұсқасын
қарастырайық. Қарастырылып отырған нұсқа педагогикалық қызметтің кейбір
компоненттері немесе жеке педагогикалық жағдаяттарға негізделед. Рефлексия
құрылымы:
1) Талдауға қажет мәліметтерді анықтау
2) Оның негізінде жатқан қағидаттар мен игі бастамаларды жіктеу
3) Айтылған жағдаяттардың құрамдас бӛліктерін талдау
4) Шешім қабылдауға қажет білім мен бастамаларды жинақтау
5) Қабылданған шешімді бағалау.
Бұл құрылым - кәсіби рефлексияның ерекше жоспары. Ұйымдастырылған,
жоспарланған рефлексия шешілуі тиіс мақсатты анықтайды, ал ол ӛз кезегінде
міндеттерді нақтылайды.
Ал мақсат пен міндет мектеп пен мұғалімнің қажеттілігінен туындайды.
Міндеттерді қалыптастыру үш ресурсқа негізделеді :
1. Мұғалімнің кәсіби мәселелері мен мұғалімнің ӛзіндік қиындықтары
(оқыту үрдісіндегі түрлі жағдаяттар)
2. Бағдарлама мен жалпы білім стандарттарын салыстыра отырып ӛзіндік
талдау
3. Белгілі кезең немесе оқу жылындағы мектептің басым тұстарын
анықтау. Рефлексия ұғымын жинақтай келе бұл жеке тұлғаның ӛзінің сана
сезіміне мән беретін зерттеуші үдеріс.
Әдебиеттер:
1. Н.Д.Хмель. Жалпы білім беретін мектептегі педагогикалық процесс.
Алматы, »Ғылым»,2002.
2. Б.З.Вульфов,В.И.Харькин. Педагогика рефлексии. М., »Наука»,1997.
3. А.А. Деркач. Акмеологические основы развития профессионализма. М.,
Воронеж,2004.
4. Ұстаздық шығармашылық - Б.А.Тұрғынбаева Алматы 2007
338
РЕКОМЕНДАЦИИ
по итогам международного on-line семинара «Профессиональное
развитие педагога в условиях обновления содержания образования»
Система
повышения
квалификации
педагогических
работников
Республики Казахстан ориентирована на обеспечение непрерывного
профессионального развития педагогов в условиях реализации обновленного
содержания среднего образования.
Цель семинара: создание условий для международного диалога
исследователей и практиков по проблемам профессионального развития
педагогов в системе повышения квалификации.
Семинар способствовал активному диалогу и обмену информацией о
тенденциях развития и проблемах системы повышения квалификации
педагогов Казахстана, России, Беларуссии, Украины.
Всесторонне обсудив основные вопросы, выносимые на повестку дня
семинара на пленарном заседании и в работе секции междунароный семинар
РЕКОМЕНДУЕТ:
Филиалам АО «НЦПК «Ӛрлеу»:
систематизировать
и
обобщить
международный
опыт
профессионального развития педагога в системе повышения квалификации;
обеспечить научно-методическое сопровождение профессионального
развития педагога в условиях системы повышения квалификации;
организовать опытно-экспериментальную работу по построению
индивидуальной траектории профессионального роста педагога в системе
повышения квалификации;
реализовать мониторинг профессионального роста педагога в системе
повышения квалификации;
обеспечить применение инновационных технологий в системе
повышения квалификации педагогов;
обобщить международный и отечественный опыт реализации
современных подходов в оценивании профессионального развития педагога.
Управлениям образования областей, городов Алматы и Астана:
создать условия для реализации программы повышения квалификации
учителей начальной школы по обновленному содержанию начального
образования;
принять к сведению совместную системную работу по мониторингу
реализации индивидуальной траектории профессионального роста педагога.
Организациям образования всех уровней:
создать условия для реализации инновационного потенциала
педагогов прошедших уровневые курсы повышения квалификации;
обеспечить повышение квалификации учителей начальных классов по
обновленному содержанию среднего образования.
Достарыңызбен бөлісу: |
