Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы

61 
Анықтамалар мен қысқартулар 
  
Ерекше  білім  беруге  қажеттілігі  бар  адамдар  (балалар)  – 
денсаулығына байланысты білім алуда ұдайы немесе уақытша қиындық көріп 
жүрген,  арнайы,  жалпы  білім  беретін  оқу  бағдарламалары  мен  қосымша 
білімнің білім беру бағдарламаларын қажет ететін адамдар. 
Білім  алу  үшін  арнайы  жағдайлар
  – 
ерекше  білім  берілуіне 
қажеттілігі  бар  адамдардың  (балалардың)  оларсыз  жалпы  білім  беретін  оқу 
және  білім  беру  бағдарламаларын  меңгеруі  мүмкін  болмайтын,  арнайы  оқу 
бағдарламаларын және оқыту әдістерін, техникалық және өзге де құралдарды, 
тыныс-тіршілігін,  сондай-ақ  медициналық,  әлеуметтік  және  өзге  де 
көрсетілетін қызметтерді қамтитын жағдайлар. 
Инклюзивті  білім  беру  –  ерекше  білім  беру  қажеттіліктері  мен  жеке-
дара мүмкіндіктерін ескере отырып, барлық білім алушылардың білім алуына 
тең қолжетімділікті қамтамасыз ететін процесс.
 
Әлеуметтену  -  әлеуметтік  рөлдер  мен  мәдени  нормаларды  игере 
отырып,  қоғамның  толыққанды  мүшесі  ретінде  қызмет  етуге  мүмкіндік 
беретін білім, құндылықтар мен нормалардың белгілі бір жүйесін меңгеретін 
және көрсететін барлық әлеуметтік процестердің жиынтығы. 
Психологиялық-педагогикалық  қолдау  –  әр  баланың  мүмкіндіктері 
мен  қажеттіліктеріне  сәйкес  нәтижелі  оқыту  мен  дамыту  үшін  әлеуметтік-
психологиялық  және  педагогикалық  жағдайлар  жасалатын  мамандардың 
тұтас,  жүйелі  ұйымдастырылған  әрекетін  көрсететін  балаға  оқу-тәрбие 
процесіндегі көмектің (немесе қолдаудың) ерекше түрі. 
Психологиялық-педагогикалық мектеп консилиумы – бұл оқушыға 
көмек  көрсетудің  бірыңғай  стратегиясын  жасау  үшін  ерекше  білім  беруге 
қажеттіліктері  бар  оқушыларды  психологиялық-педагогикалық  қолдауды 
жүзеге  асыратын  білім  беру  ұйымы  мамандарының  өзара  әрекеттестігінің 
формасы.  
Даму мүмкіндігі шектеулі балалар – бұл белгіленген тәртіпте тұқым 
қуалаушылығына,  туылғанына,  жүре  пайда  болуына  байланысты  өмір 
әрекетінде  белгілі  бір  шектеулігі  бар  психикалық  және  (немесе)  дене 
дамуында ауытқушылығы бар балалар. 
Дизартрия  -
  мидың  маңдайарты  және  қабықасты  бөліктерінің 
зақымдануы  нәтижесінде  сөйлеу  аппаратының  жеткіліксіз  иннервациясынан 
болған дыбыс айтудың бұзылысы.
 
Анартрия  –
 
дыбыс  айтуға  қатысатын  бұлшықет  немесе  жүйкенің 
зақымдануынан  артикуляцияның  бұзылысы  туындайтын  сөйлеу  тілінің 
кемістігі.  
ҚР  МЖБС–  Қазақстан  Республикасының  мемлекеттік  жалпыға 
міндетті білім беру стандарты  
ПМПК – психологиялық-медициналық-педагогтік консультация 
ПМПк – психологиялық-медициналық-педагогикалық консилиум 
БСА – балалардың сал ауруы 

62 
ОЖЖ - орталық жүйке жүйесі 
ПДТ – психикалық дамуы тежелген 
АХЖ –10 – аурулардың халықаралық жіктемесі 10-қайта қарастыру  
ТҚАБ – тірек-қозғалыс аппараты бұзылған 
СТКБ – сөйлеу тілінің күрделі бұзылыстары бар  
СТЖД – сөйлеу тілінің жалпы дамымауы 
ОӘК – оқу-әдістемелік кешен 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

63 
Пайдаланылған және ұсынылған әдебиеттер тізімі 
 
1. ҚР «Білім туралы» 2007 жылғы 27 шілдедегі № 319-III Заңы.  
2.  Қазақстан  Республикасы  Үкіметінің  2013  жылғы  17  мамырдағы  
№ 499 қаулысымен 
бекітілген
 Жалпы білім беру ұйымдары (бастауыш, негізгі 
орта және жалпы орта) қызметінің үлгілік қағидалары.  
3.  Методические  рекомендации  по  организации  интегрированного 
(инклюзивного)  образования  детей  с  ограниченными  возможностями  в 
развитии. (Письмо МОН РК от 16 марта 2009 года № 4-02-4/450.) 
4. Айдарбекова А.А. Ермекбаева Л.Х. Дербисалова Г.С. Самигулина З.Р.
 
Формирование позитивного психологического климата в инклюзивном классе 
общеобразовательной школы. Методические рекомендации. Алматы, 2014 г., 
25 с. 
5. Айдарбекова А.А. Ермекбаева Л.Х. Дербисалова Г.С. Самигулина З.Р.
 
Формирование  социальной  компетентности  детей  с  ограниченными 
возможностями,  обучающихся  в  инклюзивной  (интегрированной)  среде. 
Методические рекомендации. Алматы, 2015, 59 с. 
6.  Елисеева  И.Г.,  Чумакова  О.Ф.  Профессиональное  сопровождение 
педагогов общеобразовательных школ, реализующих инклюзивную практику. 
Методические рекомендации, Алматы, 2015 г., 56 с. 
7. Власова Т.А., Певзнер М.С. Дети с отклонениями в развитии. М.1973 
г. 
8. Лебединская К.С. Основные вопросы клиники и систематики 
задержки психического развития //Психология детей с задержкой 
психического развития. Хрестоматия. Составитель О.В. Защиринская. Спб,: 
Речь, - 2003 г С.63-83 
9. Елисеева И.Г. Организация педагогического контроля в специальной 
(коррекционной) школе. Методическое пособие для учителей. Алматы, 2010, 
109 с. 
10. Воспитание и обучение детей во вспомогательной школе. Под ред. 
В.В.Воронковой - М: Школа-пресс, 1994, 416 с. 
11. Гальперин П.Я. Методы обучения и умственное развитие ребенка. 
М, 1985, 45 с. 
12.  Поташник  М.М.  Управление  качеством  образования.  М.: 
Педагогическое общество России, 2000, 488 с. 
13.  Ямбург  Е.А.,  Забрамная  С.Д.  Управление  службой  сопровождения 
детей  в  условиях  образовательной  организации.  Практико-ориентированная 
монография. М.: Бослен , 2013.- 255 с. 
14. Т. Бут, М. Эйнскоу Показатели инклюзии. Практическое пособие. // 
М.: РООИ «Перспектива», 2007 г. 
15.  Участие  общественных  организаций  людей  с  инвалидностью  в 
развитии инклюзивного образования. М.: РООИ «Перспектива», 2012 г.