Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі 
Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы 
 
Министерство образования и науки Республики Казахстан 
Национальная академия образования им.И. Алтынсарина 
 
 
 
 
 
 
 
Инклюзивтік білім беру жағдайында 8 санат бойынша 
ерекше білім беруде қажеттіліктері бар балалардың 
оқытуын ұйымдастыру 
 
Әдістемелік ұсынымдар  
 
 
Разработка рекомендаций по организации обучения 
детей с особыми образовательными потребностями  
по 8 категориям в условиях инклюзивного образования
 
Методические рекомендации 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Астана 
2016 

2 
Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы Ғылыми кеңесімен 
баспаға ұсынылды (2016 жылғы 18 қыркүйектегі № 8 хаттамасы).  
 
Рекомендовано  к  изданию  Ученым  советом  Национальной  академии 
образования им. И. Алтынсарина (протокол № 8 от 18 сентября 2016 года).  
 
 
Инклюзивтік  білім  беру  жағдайында  8  санат  бойынша  ерекше  білім 
беруде  қажеттіліктері  бар  балалардың  оқытуын  ұйымдастыру.  Әдістемелік 
ұсынымдар.  –  Астана:  Ы.  Алтынсарин  атындағы  Ұлттық  білім  академиясы, 
2016. – 64 б. 
 
Разработка  рекомендаций  по  организации  обучения  детей  с  особыми 
образовательными потребностями по 8 категориям в условиях инклюзивного 
образования. 
Методические 
рекомендации.– 
Астана: 
НАО 
имени 
И. Алтынсарина, 2016. – 64 с. 
 
 
 
Әдістемелік  ұсынымдарда  әртүрлі  санаттағы  білім  беруде  ерекше 
қажеттіліктері  бар  балалармен  түзету  және  оқу-тәрбие  жұмыстарын 
ұйымдастыруға  қойылатын  негізгі  талаптар  жайында,  жалпы  білім  беру 
ортасының бейімделуін жоспарлау нәтижелері туралы баяндалған.  
 
В  методических  рекомендациях  изложены  основные  требования  к 
организации  коррекционного  и  учебно-воспитательного  процесса  детей  с 
особыми 
образовательными 
потребностями 
различных 
категорий, 
планируемые результаты адаптации общеобразовательной среды.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық 
білім академиясы, 2016 
© Национальная академия образования 
им. И. Алтынсарина, 2016 
 
 
 

3 
 
МАЗМҰНЫ  
 
Анықтама жазбахат..............………..................……………………….
 
4 
1
 
Жалпы тарау. Жалпы білім беру ұйымдарында ерекше білім беруге 
қажеттілігі бар оқушыларды оқытуды әдістемелік ұйымдастыру ….. 
 
6 
2
 
Жалпы білім беру жағдайында ерекше білім беруге қажеттілігі бар 
балаларды оқытуды ұйымдастыру бойынша ұсыныстар..................... 
 
13 
2.1
 
Естімейтін, нашар еститін, кейіннен естімей қалған оқушыларды 
оқытуды ұйымдастыру…………………………….....................……… 
 
13 
2.2
 
Көрмейтін және нашар көретін балаларды оқытуды ұйымдастыру ....  20 
2.3
 
Тірек-қозғалыс аппараты бұзылған балаларды оқытуды 
ұйымдастыру.............................................................................................. 
 
25 
2.4  Сөйлеу тілінің күрделі бұзылыстары бар балаларды оқытуды 
ұйымдастыру.............................................................................................. 
 
30 
2.5  Психикалық дамуы тежелген балаларды оқытуды ұйымдастыру.......  34 
2.6
 
Ақыл-ой кемістігі бар балаларды оқытуды ұйымдастыру
.........................
  43 
3 
Ұйымдастыру-әдістемелік тарау ............ ................................................  52 
4 
Болжамды қорытындылар................. ......................................................  59 
 
Анықтамалар мен қысқартулар...………………………………………  61 
 
Пайдаланылған және ұсынылған әдебиеттер тізімі.......………………  63 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

4 
Анықтама жазбахат  
 
Бұл 
әдістемелік 
ұсынымдар 
Қазақстан 
Республикасы 
Конституциясының  30-шы  бабына  сәйкес,  республиканың  барлық 
азаматтарының  ұлты,  тілі,  жынысы,  әлеуметтік  жағдайы  және  денсаулық 
жағдайына  қарамастан  жалпы  орта  білім  алуға  тең  құқықтары  мен 
мүмкіндіктерін 
қамтамасыз 
етуге 
бағытталған 
«Қазақстан 
Республикасындағы  баланың  құқықтары  туралы»,  «Білім  туралы»  және 
«Кемтар  балаларды  әлеуметтiк  және  медициналық-педагогикалық  түзеу 
арқылы  қолдау  туралы»  Қазақстан  Республикасының  заң  нормаларының 
негізінде әзірленді. 
Әдістемелік ұсынымдарды әзірлеудің негізгі мақсаты инклюзивті білім 
беру  жағдайында  ерекше  білім  беруге  қажеттілігі  бар  балаларды  оқыту 
процесін  ұйымдастыруға  қойылатын  талаптар  жүйесін  жасау  болып 
табылады. 
Аталған 
санаттағы 
балаларды 
оқытуды 
ұйымдастыру 
процесінде,жалпы  білім  беруді  дамытудағы  бүгінгі  күнге  қалыптасқан  екі 
үрдісті  ұстану  керек.  Бірінші  үрдіс,  ерекше  білім  беруге  қажеттілігі  бар 
балаларға (ақыл-ой кемістігі бар балалардан басқасына) білімін жалғастыруға 
және  мамандық  алуға  тең  құқықтарын  қамтамасыз  ететін,  ҚР  МЖБС 
талаптарына сәйкес мектеп білімін беруде базалық білім беру талаптарының 
бірлігін  сақтауға  байланысты.  Екінші  үрдіс,  аталған  санаттағы  балалардың 
әлеуетті  мүмкіндіктерін  дамыту  үшін  ерекше  білім  беруге  жағдай  жасау 
қажеттігін,  олардың  жеке-типологиялық  ерекшеліктерін  ескеру  қажеттігін, 
сонымен  қатар,  оқыту  мен  тәрбиелеудің  сапасына  әсер  ететін  әлеуметтік-
мәдени факторларды ескеру керектігін білдіреді. ҚР «Білім туралы» заңында 
ерекше  жағдайларға  мыналар  жатқызылған:  «білім  алу  үшін  арнайы 
жағдайлар  –  ерекше  білім  берілуіне  қажеттілігі  бар  адамдардың 
(балалардың)  оларсыз  жалпы  білім  беретін  оқу  және  білім  беру 
бағдарламаларын меңгеруі мүмкін болмайтын, арнайы оқу бағдарламаларын 
және  оқыту  әдістерін,  техникалық  және  өзге  де  құралдарды,  тыныс-
тіршілігін,  сондай-ақ  медициналық,  әлеуметтік  және  өзге  де  көрсетілетін 
қызметтерді қамтитын жағдайлар…» [1]. 
Ерекше білім беруге қажеттілігі бар балаларды оқытудағы жалпы білім 
берумен қатар түпкілікті мақсат – әлеуметтендіру және өзін-өзі іске асыруы, 
тез өзгеретін әлемде өмір сүруге үйрету, өмір бойы оқу. Сонымен бірге, білім 
беруге  ерекше  қажеттілігі  бар  тұлғаларға  білім  беруге  қатысты  ерекше 
мақсаттары да анықталған: 
көзі  нашар  көретін  тұлғаларға  –  оқуға  және  жазуға  арналған  арнайы 
құралдарды меңгеру, кеңістікте бағдарлау; 
есту  бұзылыстары  бар  тұлғаларға  –  ауызша  сөзді  сөйлеушінің  ерін 
қимылынан түсіну және қалдық есту қабілетін пайдалану дағдыларын үйрену, 
сөйлеу тілін дамыту;