158
Өте кең таралған қатынастық технологиялар жəне оған
сəйкесінше компьютерлік желідегі сервис адамдар арасындағы же-
дел байланысты қамтамасыз ететін ақпараттық мəліметтерді тара-
ту жəне өңдеудің компьютерлік тəсілі технологиясы болып табы-
лады. Электрондық пошта (E-mail) – компьютерлік желіге кіруге
мүмкіндігі бар адамдар арасындағы мəліметтерді сақтауға жəне
тасымалдауға арналған жүйе. Электрондық пошта арқылы кез кел-
ген ақпаратты (мəтіндік құжаттар, бейнелер, сандық мəліметтер,
дыбыстық жазбалар жəне т.б.) компьютерлік желімен тасымалдауға
болады.
Электрондық поштаның жалпы дамуы көпқолданушылық
жүйелердегі қолданушылардың локальді ара қатынысының да-
муы арқылы жүрді. Қолданушылар mail бағдарламасын қолдану
арқылы бір мейнфрейм (үлкен компьютер) шегінде бір-біріне хабар-
лама жібере алады. Келесі қадам басқа машинадағы қолданушыға
хабарлама жіберу мүмкіндігі болды – ол үшін машина атының
көрсеткіші жəне машинадағы қолданушы аты қолданылады.
Мекенжай (адрес) foo!joe түрінде жазылады. Электрондық
поштаның үшінші қадамы үшінші компьютер арқылы хаттар-
ды жіберудің құрылуы кезінде шықты. UUCP-адрес қолданған
жағдайда қолданушы бірнеше аралықтағы машиналардан кейінгі
қолданушыға дейін өзіне бағдар қосады (мысалы, gate1! Gate2!
Foo!joe - арналған хат, gate1! Gate2! машиналары арқылы foo ма-
шинасына). Мұндай адресаттың кемшілігі болып, қолданушыға
машина адресатының нақ жолын білуі керектігі табылады. DNS
атты үлестірмелі ғаламдық жүйені пайда болуынан кейін, адресті
көрсету үшін - user£example.com домендік аттары қолданыла бас-
тады (example.com машинасындағы user қолданушысы). Мұнымен
қатар бір мезгілде «машинада» ұғымының қайта қарастырылуы
болды: пошта үшін бөлініп шығарылған серверлер қолданыла бас-
тады, оған қарапайым қолданушылардың мүмкіндігі болған жоқ
(тек əкішілік), ал қолданушылар өздерінің машиналарында жұмыс
жасайтын, мұнымен бірге пошта қолданушылардың жұмыс маши-
наларына емес, пошталық серверге келетін. Сол жақтан қолданушы
əртүрлі желілік хаттамалар арқылы өздерінің пошталарын алатын
(қазіргі уақытта үлестірімдердің арасында POP3, Imap, Mapi, веб-
интерфейстер). DNS-ң пайда болуымен қатар бір мезгілдері пош-
таны жеткізіп тастау бағдарламаларының резервті жүйесі ойлап
табылды, ал пошталық адрестегі домендік ат нақты компьютер аты
159
болудан қалды жəне пошталық адрестің қарапайым фрагменті бо-
лып саналады. Доменнің қызмет көрсетуіне көптеген серверлер жа-
уап бере алады, ал бір доменнің қолданушыларының арасында ортақ
ештеңе болмауы қажет. Сонымен қатар, басқа да электрондық пошта
жүйелері бар: Netmail - Фидонет желісінде, X.400-X.25 желісінде.
Оларға интернеттен жəне пошталық шлюз арқылы қайта жүзеге
асырылуы мүмкіндігі беріледі. Поштаның маршрутизациясы үшін
X.25 желісіндегі DNS-де арнайы ресурсты жазу қарастырылған.
Мұндай сервистік қызмет:
- тасымалдау алдында құжатты редакциялауды;
- құжаттарды жəне мəліметтерді сақтауды;
- корреспонденцияларды тасымалдауды;
- ақпаратты тасымалдауда пайда болатын қателерді тексеруді
жəне түзетуді;
-
адресаттың корреспонденциясының алғандығы туралы
мəліметті алуды;
- ақпаратты алуды жəне сақтауды;
- алынған коррекпонденцияны қарастыруды жүзеге асырады.
Электрондық пошта оқыту үдерісіне қатысушылармен қарым-
қатынаста жəне оқу-əдістемелік материалдарды тасымалдауда
қолданылады. Жалпы орта білім беруге тартатын электрондық
поштаның маңызды қасиеті, ақпаратпен асинхронды түрде ал-
масуды жүзеге асыруға жағдай жасайды. Электрондық поштаны
қолдану үшін, ақпаратты жіберу, қабылдау жəне өңдеуге арналған
пошталық клиенттің бірнеше командасын меңгеру жеткілікті.
Электрондық пошта құралдарымен қатынас жасауда техникалықтан
гөрі, психологиялық-педагогикалық проблемалар көп кездеседі.
Ақпарат үзіліссіз қарым-қатынас жасаудан сөз арқылы емес, соны-
мен қатар мимика, жест немесе т.б. қатынас жасаудың басқа түрлері
де қамтылады. Эмоцияны беруде «Смайликтерді» қолдануға болады,
бірақ бұл бетпе-бет қарым-қатынас жасаумен қамтамасыз етпейді.
Соған қарамастан, жазбаша сөздерден осындай мүмкіндіктерді
қолдану, жағымды дəлдік, ойды жеткізудің қысқалығы жəне
ұқыптылыққа тəрбиелейді.
Электрондық пошта педагогтармен қосымша мəлімет алу,
бақылау жұмыстарын жіберу жəне жұмтастарымен кəсіби қарым-
қатынас жасау үшін қолданыла алады. Соныман қатар асинхрон-
ды режимде электрондық сабақтарды өткізуге қолдануға болады,
сондай-ақ алдын ала сабақтың мəтіні, ұсынылатын əдебиеттер
160
жəне басқа да оқу материалдары оқушыларға электрондық түрде
беріледі де, содан кейін электрондық пошта арқылы қосымшалар
жүргізіледі.
Электрондық поштаның ыңғайлылығы жəне ерекшеліні бір
мəліметті бірнеше адресатқа жірбеуге болатындығында.
Осыған ұқсас жіберу принципі Интернет желісінің басқа
қызметінде жіберу сілтемелері атымен қолданылады. Бұл сер-
вис өзара жазылу режимінде жұмыс істейді. Жіберу тізіміне
жазылғаннан кейін, анықталған кезеңде абонент өзінің пошталық
жəшігінде таңдалған тақырып бойынша электрондық мəліметтерді
таңдай алады. Интернет желісіндегі жіберу тізімдері кезеңдік басы-
лымдар қызметін атқарады.
Жалпы білім беру жүйесінде жіберу тізімі көмегімен «виртуал-
ды оқу сыныптарын» ұйымдастыруға болады. Құрылған оқу тобын-
дағы оқушылар жазылудың ережесі жəне тəсілдері түсіндіріледі жəне
содан кейін жұмыс жасауға кіріседі. Топтың кез келген мүшесіне
адрестелген əрбір мəлімет, топтың барлық мүшелеріне авто-
матты түрде таратылады. Осындай топтың бір мүшесі мұғалім бола
алады.
Жіберу тізімін қолданудың негізгі дидактикалық мүмкіндіктері
оқу-əдістемелік материалдарды автоматты түре жіберу жəне вир-
туалды оқу сыныптарын ұйымдастыру болып табылады.
Қазіргі телекомуникациялық желілердің жəне жалпы
қызығушылығы бойынша біріктірілген адамдар арасындағы
ақпаратпен алмасуды жүзеге асырушы басқа танымал сервис теле-
конференциялар болып табылады.
Телеконференция арнайы тақырып бойынша пікірталастарды
жəне жаңалықтармен алмасуды ұйымдастыруға арналған желілік
форумды білдіреді.
Телеконференция желідегі арнайы компьютерлердегі
қызығушылықтары жөніндегі мəліметтерді жариялауға мүмкіндік
береді. Пікірталасқа арналған тақырыпты таңдап жəне компью-
терге қосылу арқылы мəліметті оқуға болады. Бұдан əрі, таңдауы
бойынша, мақаланың авторына жауап беру немесе өзінің мəліметін
жіберуге жағдай жасалынған. Осылайша, жаңалық сипатындағы
желілік пікірталас ұйымдастырылады, ондағы мəлімет біршама
уақыт кезеңінде сақталады.
Компьютерге қосылған аудио жəне бейнеқұрылғылардың (ми-
крофон, цифрлық бейнекамера жəне т.б.) болуы жалпы орта білім
Достарыңызбен бөлісу: |
