149
саны жағынан білім беру бағдарламасын меңгеру мен жүзеге асы-
руды қамтамасыз ететін оңтайлы, мемлекеттік білім беру стандар-
тында қарастырылған, организм қызметінің бұзылуымен болған
денсаулықтың кемістігі бар, өмірлік шектеуі бар адамдарды оқытуға
бағытталған құралдардың бірі ретінде көрінеді.
Жалпы орта білім беру жүйесі есебінен реабилитациялық
жəне білім беру əрекеті оқыту мерзімін шектеу мен материалдық-
техникалық қордың жағдайына, қызметкерлердің біліктілігіне,
оқушылардың интеллектуалдық, білім беру жəне реабилитациялық
ахуалына жəне олардың арнайы білім беру қажеттіліктеріне байла-
нысты жүргізіледі.
Денсаулығы бойынша мүмкіндігі шектеулі оқушыларды
ақпараттық-қатынастық технологиялар құралдарын қолдану мен
құру аймағында шешілетін оқыту үдерісінің:
- шектеулі мүмкіндіктеріне байланысты оқу сабақтарына
қатысудың ретсіздігі;
- оқу уақытына бөлінген сағат санының қысқаруы;
- оқыту режимін бұзу;
- шығармашылық қабілеттерінің даму мүмкіндігін шектеу;
- практикалық дайындығын шекту, алдыңғы кезекте, оқу
эксперименттерін шектеу сияқты ерекшеліктері бар.
-
оқыту үдерісіндегі оқытушылардың ақпараттық жəне
иллюстративтік мүмкіндіктерін шектеу.
Ақпараттық-қатынастық технологиялар құралдарын құру
жəне енгізу мүмкіндігі – шектеулі оқушыларды кіріктіре оқытуды
ұйымдастырудың негізгі мəселесі. Мұндай құралдарды мүгедектерге
қолданудың қазіргі отандық жəне шетелдік əдіснамасы бұл аза-
маттар категориясының негізгі шектелуі коммуникация жəне
ақпаратқа қолжетімділік деңгейінің төмендігі болып табыла-
ды. Ақпараттандыру құралдары тосқауылсыз білім беру ортасын
құруда маңызды рөл атқарып, мүгедек-оқушыларды оқыту жəне
реабилитациялаудың технологиялық қорын келесі технологиялар-
мен толықтырады:
- компьютерлік жəне телекомуникациялық технологиялар;
- проблемалық бағыттағы технологиялар;
- «гувернерлік» оқыту технологиялары;
- ақпаратты графикалық, матрицалық жəне стенографикалық
түрде қысымдау технологиялары;
- тотальдық дербестендіру технологиялары.
150
Мүмкіндігі шектеулі адамдарды оқытуда ақпараттық жəне
телекомуникациялық технологиялар құралдарын қолдану практика-
сын талдау оқытудың компьютерлік құралдарының құрамына кіретін
компоненттерді жəне технологияларды ерекшелеуге мүмкіндік
берді:
- оқыту мазмұнын дифференциациялау технологиялары;
-
формалды жəне формалды емес білім қатынасын
арттыратын, оқушылардың психофизиологиялық ерекше-
ліктеріне бағытталған материалды берудің дедуктивтік
жəне жүйелік-құрылымдық əдістерін пайдаланатын техноло-
гиялар;
- программалық-аппараттық қамтамасыз ету жəне периферияға
бейімделген арнайы құрылымдалған мəліметтер қорын,
электрондық құралдар жəне оқулықтар негізінде жүзеге асы-
рылатын мультимедиалық технологиялар;
- оқушы мен оқытушының қатынасына арналған (дауыс, қимыл,
тактильді қатынас жəне т.б.) арнайы мультимедиа-техноло-
гиялар.
Мүмкіндігі шектеулі оқушыларды оқытуды ақпараттандыру
құралдарын құруда пайдаланылатын Ақпараттық-қатынастық тех-
нологиялар құралдарын бейімдік (бейімдік, коррелятивтік бейімдік,
компенциялық бейімдік) жəне интегралдық интерфейстік деп
бөлуге болады.
Бірінші топтың технологиялары білім беру əрекеті мəселелерін
жеңілдетуге арналғандығымен, оларды толығымен шеше алмайды.
Бұл технологиялар эксклюзивтік конфигурасы, оригинал контроллер,
арнайы программалық қамтамасыз ету жəне сыртқы құрылғылардың
қызметтік-бейімдеуші жүйелері дербес компьютерлердің көмегімен
жүзеге асырылады.
Интегралдық интерфейстік технологиялар Ақпараттық-
қатынастық технологиялар құралдарын құруда оқушы-мүгедектерді
интеграциялау жəне реабилитациялау мəселелесін түбегейлі шешу-
ге бағытталған. Бұл технологиялар оригинал үрдіссорлар, контрол-
лерлер жүйесі жəне арнайы программалық қамтамасыз ету, жоғары
дəрежедегі дербестендіру негізінде жүзеге асырылады.
Жалпы орта білім берудің осы аймағында Ақпараттық-
қатынастық технологиялар құралдарының таралуында оқу
материалының басты көрінуімен, оқу бейнематерилындағы мəтінге
интербелсендікті əдістерді қолданумен, сөзді тану жүйесінің
151
қолданылуымен, оқытушының сөзін мəтіндік сүйемелдеу жүйесінің
енгізілуімен өңделуімен, интербелсендік мультимедиа презентация-
ларымен жəне мектептің білім беру үдерісін максималды түрде ды-
быстандырумен байланыстырылады.
Ақпараттық-қатынастық технологиялар жаңа құралдарын
өндірушілердің мүмкіндігі шектеулі оқушыларға мұндай
құралдардың əмбебап мүмкіндіктерін түсінуге деген қажеттілігі
бар. Оқушылардың осы категориясының арнайы қажеттіліктеріне
менсінбей қарау технологиялық дискриминацияға (жəне оның сал-
дарынан білім беру жəне кəсіби əрекетке) əкелуі мүмкін.
Мүмкіндігі шектеулі балаларды оқытуға арналған Ақпараттық-
қатынастық технологиялар құралдары мынадай талаптарды
қанағаттандыруы тиіс:
1. Ақпараттық-қатынастық технологиялар құралдарының жаса-
луы мен қызметінің ерекшеліктері білім беру əрекетіндегі кез келген
құрал сияқты мүмкіндігі шектеулі оқушылардың компьютерлік жəне
телекомуникациялық техника физикалық деңгейіне сəйкес келуі
тиіс.
2. Ақпараттық-қатынастық технологиялар құралдарын құруда
осы құралдарды қолданушы болып табылатын мүмкіндігі шектеулі
жандардың психофизикалық мүмкіндіктерін анықтайтын маңызды
көрсеткіштері анықталуы жəне ескерілуі тиіс.
3. Ақпараттық-қатынастық технологиялар құралдары оқытудың
жоғары интеллектуалдық технологияларын тиімді қолдануға
мүмкіндік береді, егер оларға кіру мүмкіндігі шектеулі немесе
өміршеңдік шектеу үшін мүмкін болмаса.
4. Ақпараттық-қатынастық технологиялар құралдары мүмкіндігі
шектеулі оқушылар үшін кіріктірілген білім берудің көпдеңгейлі
үздіксіз тұжырымдамасы сəйкес келуі тиіс.
5. Ақпараттық-қатынастық технологиялар құралдары білім беру
жəне реабилитациялау технологиялары өзара сəйкестендірілуі жəне
толықтырылуы керек, жалпы орта білім беру жүйесінің аясындағы
білім беру жəне реабилитациялау үдерістерін қамтуы тиіс.
6. Ақпараттандыру құралдарындағы арнайы білім беру техноло-
гиялары ақпараттық жəне интеллектуалдық технологиялар түрінде
қарастырылуы тиіс.
7. Ақпараттық-қатынастық технологиялар құралдары мүмкіндігі
шектеулі оқушыларды толық түзету жəне компенсациялауға
бағдарлануы тиіс.
Достарыңызбен бөлісу: |
